با شروع جنگ، پزشکان خارجی از کشور رفتند
وی افزود: با توجه به شرایط سخت استان‌های مرزی، طبیعی بود که پزشکان خارجی به شهرهای دیگر پناه می‌بردند و یا حتی به کشورشان باز می‌گشتند. کادر پزشکی ایران نیز به دلیل درگیری خانواده‌هایشان با جنگ نتوانستند در این استان‌ها حاضر شوند و بدین ترتیب، حضور پزشکان کشورمان نیز در روزهای اول جنگ در شهرهای مرزی کمرنگ‌تر شد.
اولین گام؛ تشکیل "ستاد امداد و درمان مناطق جنگی"
رییس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: برای مدیریت این شرایط، "ستاد امداد و درمان مناطق جنگی" تشکیل شد. این ستاد، یک ستاد هماهنگ‌کننده میان ارتش، جهاد، شبکه بهداشت و درمان استان و هلال احمر بود که مهم‌ترین فعالیتش برآورده کردن نیازمندی‌های پزشکی از طریق مسئولان بهداری‌های سپاه و ارتش در مناطق عملیاتی بود.فعالیت بعدی این ستاد نیز انعکاس نیازمندی‌ها به تهران بود.
وی افزود: به تدریج علاوه بر این ستاد، ستادهای پشتیبانی امداد و درمان در مراکز استان‌ها نیز تشکیل شد.
ایدنی عنوان کرد: به این ترتیب در استان‌های مختلف درگیر جنگ نیازهای پزشکی به ستاد مرکزی انتقال داده می‌شد و ستاد مرکزی نیز مشکلات را به ستادهای زیرگروه ارجاع می‌داد. گروه اول، گروه داوطلب بودند که به عنوان تیم‌های اضطراری لقب گرفتند.این تیم‌ها عمدتا از گروه‌های جراحی تشکیل می‌شدند؛ به این گونه که معمولا جراح، کارشناس بیهوشی، ارتوپد و حتی در مواردی جراح مغز و اعصاب در کنار تکنسین اتاق عمل در چنین گروه‌هایی فعالیت می‌کردند.
تیم‌های درمان اضطراری؛ پابه‌پای عملیات‌ها
وی اظهار کرد : تیم‌های اضطراری بنا به درخواست مناطق عملیاتی به جبهه می‌آمدند و معمولا زمانی در جبهه حضور پیدا می‌کردند که کمترین زمان تا آغاز عملیات باقی مانده بود. بخشی از تیم‌های اضطراری هم مستقیما در لشگرها و بیمارستان‌های صحرایی خط مقدم فعالیت می‌کردند و انصافا نقش تعیین‌کننده‌ای را ایفا می‌کردند، چرا که هرچه پزشک به خط مقدم نزدیک‌تر بود، سریع‌تر می‌توانست فعالیت‌های درمانی را آغاز کند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز اضافه کرد: بخش دیگری از تیم‌های اضطراری را متخصصانی تشکیل می‌دادند که در واحد درمانی جنوب فعالیت می‌کردند و با توجه به نیاز به بیمارستان‌های صحرایی توزیع می‌شدند.
فقط اتاق عمل استریل بود!
وی گفت: در سال نخست که جبهه چندان منظم و آراسته نبود، در بحث امدادگری نیز چندان نظم و انضباطی وجود نداشت ولی از سال دوم جنگ، بهداشت و درمان توانست سامان بگیرد. نیمه دوم سال ۱۳۶۰ عملیات ثامن‌الائمه بود و از آن به بعد بحث امداد و درمان جنگ نیز سامان یافت. بیمارستان‌های صحرایی نیز عمدتا از امکانات و کانکس‌های بیمارستان‌های ارتش استفاده می‌کرد و یا از ساختمان‌های باقی‌مانده و استحکاماتی که ایجاد می‌شد، بیمارستان صحرایی را تشکیل می‌دادیم.
ایدنی ادامه داد: تلاش می‌شد که اتاق عمل کاملا استریل باشد، اما باقی امکانات کاملا صحرایی بود.
رکورد انتقال مجروح در دست ایرانی‌ها
وی تصریح کرد: یکی از موفقیت‌ها و دستاوردهای ما در دفاع مقدس شکستن رکورد تخلیه بود. رکورد تخلیه در دنیا را آمریکایی‌ها داشتند. ۴۵ دقیقه زمان انتقال مجروح از خط مقدم تا اتاق عمل در آن زمان توسط آمریکایی‌ها برآورد شده بود که خود رکورد بسیار بالایی بود. ما توانستیم این زمان را به ۲۵ دقیقه برسانیم و این یکی از موفقیت‌های ما محسوب می‌شد.
رئییس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با اشاره به پیشرفت و ارتقا کادر درمانی نیروهای مسلح در بازه جنگ تحمیلی، عنوان کرد: اکنون در بخش پزشکی نیروهای مسلح بیش از ۱۰۰۰ متخصص حضور دارد. در بخش پزشکی عمومی نیز بیش از ۳۰۰۰ پزشک عمومی‌داریم. در بخش پرستاری نیز پیشرفت بسیاری داشتیم. به دلیل وجود دو دانشکده پرستاری در نیروهای مسلح، امروز ما تعداد زیادی کارشناس پرستاری، کارشناس ارشد پرستاری و حتی دکترای پرستاری در این نیروها داریم.
وی افزود: در حوزه درمانی نیز بیمارستان‌های خوبی در اختیار داریم. در کل امروز بیمارستان‌های با گرید بالای درمانی فعالیت می‌کنند و تقریبا چند بیمارستان نیروهای مسلح در شمار بیمارستان‌های درجه یک و عالی قرار دارند.
پیشرفت طب رزم در ایران
ایدنی با اشاره به تاثیر فعالیت‌های درمانی در زمان جنگ تحمیلی در خوزستان بر شیوه کار امروز نیروهای درمانی در نیروهای مسلح تصریح کرد: از نظر طب رزم و آمادگی‌های دفاعی نیز امروز اصلا با گذشته قابل مقایسه نیستیم. فلسفه اصلی کادر درمانی نیروهای مسلح، طب رزم است. تقویت و توجه به طب رزم در اولویت کارهای قرار داده شده و در زمینه انتقال زمینی، هوایی و دریایی سرمایه‌گذاری‌های بسیاری صورت گرفته است. در حوادث غیرمترقبه نیز جزو اولین گروه‌هایی بودیم که به کمک مردم رفتیم.
وی افزود: در حادثه زلزله بم بخش درمانی نیروهای مسلح و به خصوص سپاه اولین گروهی بودند که به خدمت مردم شتافته و توانستند به مردم کمک کنند. در بخش کشوری نیز توفیقات واقعا زیاد است. ما با مشکلات و چالش‌های حوزه سلامت آشنا هستیم ولی پیشرفت‌ها زیاد بوده است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز عنوان کرد: از نظر کمی نیز، کادر پزشکی که امروز در اختیار داریم با روزهای پایان جنگ واقعا متفاوت است. اکنون تعداد نیروهای کادر پزشکی تقریبا پنج برابر زمان جنگ تحمیلی است؛ به عبارت دیگر، بیش از ۵۰۰ درصد افزایش جمعیت کادر پزشکی را شاهد هستیم.
وی گفت: به لحاظ بیمارستان نیز امروز تعداد بیمارستان‌های کشورمان با زمان جنگ تحمیلی قابل مقایسه نیست. با وجود این‌که امروز انتقادی بر شیوه عملکرد برخی از این بیمارستان‌ها وارد است اما تمام آنها دارای تیم پزشکی هستند و از امکانات پزشکی خوبی برخوردارند.
وی افزود: مشکل امروز بیمارستان‌ها، امکانات نیست بلکه مدیریت است. بهره‌برداری بهینه از بیمارستان‌ها مهم‌ترین مشکلی است که امروز با آنها مواجه هستیم. متاسفانه یکی از ایرادتی که به دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسری وارد است، این است که بعد از دوران دفاع مقدس به دلیل حجم کارهای درمانی که در کشور نیاز بود کمی توجه به بخش طب رزم و دستورالعمل‌ها در مورد زمان جنگ کمتر شد و حتی متاسفانه به فراموشی سپرده شد که لازم است در این زمینه توجه بیشتری اعمال شود.
