به گزارش مشرق، پایگاه خبری اخبار الیمن اعلام کرد: اهمیت استراتژیک، اقتصادی و جغرافیایی تنگه باب المندب چشم طمع بسیاری را به دنبال خود داشته است تا جایی که این سوال را مطرح می‌کند که آیا این احتمال وجود دارد که این تنگه به دروازه جنگ بین کشورها تبدیل شود؟
بازیگران منطقه ای و بین المللی به دنبال برگ‌های برنده
به نظر می‌رسد کشمکش‌های شدید در منطقه موجب خواهد شد بازیگران منطقه ای و بین المللی در صدد به دست آوردن برگه های برنده برآیند و این نیز به نوبه خود موجب افزایش تنش ها شده و چه بسا تا شعله ور شدن آتش جنگ و درگیری پیش برود.
در این میان موضوع تنگه باب المندب به دلیل اهمیت استراتژیک آن به قوت مطرح است، زیرا این تنگه فقط نقطه اتصال ژئو سیاسی نبوده بلکه چنانچه به موضوع تنش بین دو طرف تبدیل شود، تسلط بر آن به مثابه برگه برنده و البته تلخ خواهد بود.
بنابراین باید پرسید باب المندب علاوه بر اهمیت اقتصادی از چه نظر حائز اهمیت است؟ چگونه می توان به اهمیت استراتژیک نظامی آن برای کشورهای ابرقدرت پی برد؟
اول: اهمیت جغرافیایی و اقتصادی باب المندب
از نظر جغرافیایی باب المندب از این نظر حائز اهمیت است که دومین تنگه مهم جهان پس از کانال سوئز به شمال می آید، زیرا نقطه ارتباطی بین دریای سرخ و مدیترانه است به اضافه اینکه جنوب غرب آسیا را به شرق آفریقا و اروپا متصل می کند.
همچنین باب المندب گذرگاه آبی استراتژیک است که دریای سرخ را به خلیج عرب و بحر العرب متصل می کند و مرزهای آبی آن بین سه کشور یمن، اریتره و جبیوتی مشترک است.
عرض این تنگه حدود 30 کیلومتر است که از «رأس منهالی» در یمن شروع شده و تا «رأس سیان» در جیبوتی امتداد می یابد و جزیره پریم (میون) متعلق به یمن این تنگه را به دو کانال شرقی و غربی تقسیم می‌کند.
کانال شرقی به «باب اسکندر» معروف است که عرض آن سه کیلومتربوده و عمق آن به 30 متر می رسد.
اما کانال غربی به نام «دقة المایون» معروف است و عرض آن 25 کیلومتر و عمق آن 310 متر است و در نزدیکی ساحل آفریقا مجموعه جزایر کوچکی قرار دارد که هفت برادران (الاشقاء السبعة) نامیده می شوند.
اهمیت باب المندب در نقل و انتقال نفت
از نظر اقتصادی نیز بر اساس آمار موجود حدود پنج تا شش درصد تولید نفت جهان و به عبارت دیگر حدود چهار میلیون تن نفت هر روز از این تنگه به سمت کانال سوئز و از آنجا به سایر نقاط جهان عبور می کند.
سالانه حدود 21 هزار کشتی حامل انواع کالاها نیز از باب المندب عبور می کند.
بر اساس ارزیابی های اداره اطلاعات انرژی آمریکا در سال 2013، مقدار نفتی که روزانه از این تنگه عبور کرد، حدود سه میلیون و 800 هزار بشکه بود که این رقم معادل شش درصد تجارت نفت جهانی به شمار می آید.
افزایش صادرات نفت کشورهای خلیج فارس و رونق حمل و نقل در باب المندب
از زمان حفر کانال سوئز در سال 1869 باب المندب به یکی از مهم ترین گذرگاه‌های حمل و نقل دریایی بین کشورهای اروپایی و دریای مدیترانه و نیز اقیانوس هند و شرق آفریقا تبدیل شد.
همچنین افزایش صادرات نفت کشورهای حاشیه خلیج فارس به بازارهای جهانی عبور و مرور در باب المندب را افزایش داد.
قابلیت عبور و مرور آسان کشتی‌ها از باب المندب
نکته قابل توجه اینکه عرض و عمق قسمت غربی باب المندب برای تمام کشتی ها و نفت کش ها امکان عبور آسان در دو محور معکوس و با فاصله زیاد را فراهم می کند.
در این مورد نباید فراموش کرد که با وجود اینکه سهم یمن در تولید نفت جهان کمتر از 25 درصد است اما موقعیت استراتژیک این کشورموجب افزایش تاثیرگذاری آن بر تاجران نفت شده است.
دوم: اهمیت استراتژیک نظامی باب المندب
اگر اهمیت جغرافیایی تنگه باب المندب را به اهمیت اقتصادی آن بیفزاییم به همان نتیجه ای می رسیم که از نظر کارشناسان استراتژیک دلیل قانع کننده ای برای اهمیت راهبردی این تنگه و در نتیجه تاثیر آن در روند درگیری ها به شمار می آید.
به عبارت بهتر کسی که از موارد پنهان و پشت پرده کشمکش ها و درگیری های جهانی با خبر است، متوجه می شود که برگه های فشار که بازیگران صحنه بین المللی از آن استفاده می کنند به طور مستقیم با منافع اقتصادی در ارتباط است و اغلب آتش جنگ بر سر همین منافع شعله ور می شود.
در اینجا باید به برخی موارد زیر اشاره کرد:
ناظران به خوبی متوجه هستند که مسدود شدن تنگه باب المندب به هر دلیلی، نه فقط به تجارت نفت بلکه به روند تجارت جهانی به طور کامل زیان فراوانی خواهد رساند.
تاثیر مسدود شدن باب المندب بر حمل و نقل نفت در سطح جهان
طرح اهمیت تجارت نفت در اینجا به نوعی با کشمش های موجود در منطقه در ارتباط بوده و به آن گره خورده است از همین رو مسدود شدن این تنگه مانع رسیدن نفت کش ها از کشورهای حوزه خلیج فارس به کانال سوئز و انتقال نفت از دریای سرخ به مدیترانه و بازارهای اروپایی و آمریکایی خواهد شد.
اینجا متوجه می شویم که کسانی که از این وضعیت متضرر خواهند شد در درجه نخست کشورهای حاشیه خلیج فارس و به عبارت بهتر عربستان خواهند بود و درک همین موضوع می تواند کمک کند به دلیل تلاش های ائتلاف سعودی علیه یمن برای تسلط بر باب المندب پی ببریم.
در این خصوص باید توجه داشت که ریاض با اوضاع اقتصادی نابسامانی دست و پنجه نرم می کند تا جایی که مجبوبه برداشت سپرده های خود از بانک های جهانی شد.
تغییر مسیر نفت کش‌ها به ضرر عربستان تمام می شود
به عبارت دیگر ضعف اقتصادی داخلی عربستان رو به شدت یافتن است از همین رو در صورت مسدود شدن باب المندب این کشور زیان زیادی متحمل خواهد شد زیرا بسته شدن این تنگه هزینه های سنگینی برای آن رقم خواهد زد به ویژه اینکه در این صورت نفت کش ها مجبور خواهند شد از مسیر دیگری عبور کنند و در نتیجه هزینه حمل و نقل بالا می‌رود.
چشم طمع واشنگتن و غرب به باب المندب
در خصوص واشنگتن نیز روشن است که با توجه به اهمیت باب المندب در تجارت جهانی و حمل و نقل نفت واشنگتن و غرب نیز تلاش کردند این تنگه را گرچه به طور نیابتی در اختیار خود داشته باشند و رفت و آمد آن را نیز تحت کنترل در آورند.
در راستای تحقق این اهداف واشنگتن به ساخت پایگاههایی نظامی در نزدیکی باب المندب اقدام کرد که نمونه آن پایگاه نظامی جیبوتی است که در بخش غربی باب المندب واقع شده است.
آمریکا در جستجوی نقاط عبور در منطقه
بی تردید گرچه واشنگتن اخیرا خود را از نفت خاورمیانه بی نیاز نشان داده است اما در کشمکش منطقه ای به ویژه با ایران و چین نیازمند نقاط عبور است که از نظر نظامی در خدمت منافع آن باشد و شاید به این دلیل از ائتلاف به رهبری عربستان و جنگ علیه یمن حمایت می کند.
سوم:چگونه باب المندب به دروازه جنگ بین کشورها تبدیل می شود؟
با توجه به اوضاع جاری منطقه باید بررسی امورجاری را با توجه به دو نقطه عطف در سیاست بین المللی مورد توجه قرار داد.
بازیگران منطقه ای و بین المللی به دنبال برگ‌های برنده
به نظر می‌رسد کشمکش‌های شدید در منطقه موجب خواهد شد بازیگران منطقه ای و بین المللی در صدد به دست آوردن برگه های برنده برآیند و این نیز به نوبه خود موجب افزایش تنش ها شده و چه بسا تا شعله ور شدن آتش جنگ و درگیری پیش برود.
در این میان موضوع تنگه باب المندب به دلیل اهمیت استراتژیک آن به قوت مطرح است، زیرا این تنگه فقط نقطه اتصال ژئو سیاسی نبوده بلکه چنانچه به موضوع تنش بین دو طرف تبدیل شود، تسلط بر آن به مثابه برگه برنده و البته تلخ خواهد بود.
بنابراین باید پرسید باب المندب علاوه بر اهمیت اقتصادی از چه نظر حائز اهمیت است؟ چگونه می توان به اهمیت استراتژیک نظامی آن برای کشورهای ابرقدرت پی برد؟
اول: اهمیت جغرافیایی و اقتصادی باب المندب
از نظر جغرافیایی باب المندب از این نظر حائز اهمیت است که دومین تنگه مهم جهان پس از کانال سوئز به شمال می آید، زیرا نقطه ارتباطی بین دریای سرخ و مدیترانه است به اضافه اینکه جنوب غرب آسیا را به شرق آفریقا و اروپا متصل می کند.
همچنین باب المندب گذرگاه آبی استراتژیک است که دریای سرخ را به خلیج عرب و بحر العرب متصل می کند و مرزهای آبی آن بین سه کشور یمن، اریتره و جبیوتی مشترک است.
عرض این تنگه حدود 30 کیلومتر است که از «رأس منهالی» در یمن شروع شده و تا «رأس سیان» در جیبوتی امتداد می یابد و جزیره پریم (میون) متعلق به یمن این تنگه را به دو کانال شرقی و غربی تقسیم می‌کند.
کانال شرقی به «باب اسکندر» معروف است که عرض آن سه کیلومتربوده و عمق آن به 30 متر می رسد.
اما کانال غربی به نام «دقة المایون» معروف است و عرض آن 25 کیلومتر و عمق آن 310 متر است و در نزدیکی ساحل آفریقا مجموعه جزایر کوچکی قرار دارد که هفت برادران (الاشقاء السبعة) نامیده می شوند.
اهمیت باب المندب در نقل و انتقال نفت
از نظر اقتصادی نیز بر اساس آمار موجود حدود پنج تا شش درصد تولید نفت جهان و به عبارت دیگر حدود چهار میلیون تن نفت هر روز از این تنگه به سمت کانال سوئز و از آنجا به سایر نقاط جهان عبور می کند.
سالانه حدود 21 هزار کشتی حامل انواع کالاها نیز از باب المندب عبور می کند.
بر اساس ارزیابی های اداره اطلاعات انرژی آمریکا در سال 2013، مقدار نفتی که روزانه از این تنگه عبور کرد، حدود سه میلیون و 800 هزار بشکه بود که این رقم معادل شش درصد تجارت نفت جهانی به شمار می آید.
افزایش صادرات نفت کشورهای خلیج فارس و رونق حمل و نقل در باب المندب
از زمان حفر کانال سوئز در سال 1869 باب المندب به یکی از مهم ترین گذرگاه‌های حمل و نقل دریایی بین کشورهای اروپایی و دریای مدیترانه و نیز اقیانوس هند و شرق آفریقا تبدیل شد.
همچنین افزایش صادرات نفت کشورهای حاشیه خلیج فارس به بازارهای جهانی عبور و مرور در باب المندب را افزایش داد.
قابلیت عبور و مرور آسان کشتی‌ها از باب المندب
نکته قابل توجه اینکه عرض و عمق قسمت غربی باب المندب برای تمام کشتی ها و نفت کش ها امکان عبور آسان در دو محور معکوس و با فاصله زیاد را فراهم می کند.
در این مورد نباید فراموش کرد که با وجود اینکه سهم یمن در تولید نفت جهان کمتر از 25 درصد است اما موقعیت استراتژیک این کشورموجب افزایش تاثیرگذاری آن بر تاجران نفت شده است.
دوم: اهمیت استراتژیک نظامی باب المندب
اگر اهمیت جغرافیایی تنگه باب المندب را به اهمیت اقتصادی آن بیفزاییم به همان نتیجه ای می رسیم که از نظر کارشناسان استراتژیک دلیل قانع کننده ای برای اهمیت راهبردی این تنگه و در نتیجه تاثیر آن در روند درگیری ها به شمار می آید.
به عبارت بهتر کسی که از موارد پنهان و پشت پرده کشمکش ها و درگیری های جهانی با خبر است، متوجه می شود که برگه های فشار که بازیگران صحنه بین المللی از آن استفاده می کنند به طور مستقیم با منافع اقتصادی در ارتباط است و اغلب آتش جنگ بر سر همین منافع شعله ور می شود.
در اینجا باید به برخی موارد زیر اشاره کرد:
ناظران به خوبی متوجه هستند که مسدود شدن تنگه باب المندب به هر دلیلی، نه فقط به تجارت نفت بلکه به روند تجارت جهانی به طور کامل زیان فراوانی خواهد رساند.
تاثیر مسدود شدن باب المندب بر حمل و نقل نفت در سطح جهان
طرح اهمیت تجارت نفت در اینجا به نوعی با کشمش های موجود در منطقه در ارتباط بوده و به آن گره خورده است از همین رو مسدود شدن این تنگه مانع رسیدن نفت کش ها از کشورهای حوزه خلیج فارس به کانال سوئز و انتقال نفت از دریای سرخ به مدیترانه و بازارهای اروپایی و آمریکایی خواهد شد.
اینجا متوجه می شویم که کسانی که از این وضعیت متضرر خواهند شد در درجه نخست کشورهای حاشیه خلیج فارس و به عبارت بهتر عربستان خواهند بود و درک همین موضوع می تواند کمک کند به دلیل تلاش های ائتلاف سعودی علیه یمن برای تسلط بر باب المندب پی ببریم.
در این خصوص باید توجه داشت که ریاض با اوضاع اقتصادی نابسامانی دست و پنجه نرم می کند تا جایی که مجبوبه برداشت سپرده های خود از بانک های جهانی شد.
تغییر مسیر نفت کش‌ها به ضرر عربستان تمام می شود
به عبارت دیگر ضعف اقتصادی داخلی عربستان رو به شدت یافتن است از همین رو در صورت مسدود شدن باب المندب این کشور زیان زیادی متحمل خواهد شد زیرا بسته شدن این تنگه هزینه های سنگینی برای آن رقم خواهد زد به ویژه اینکه در این صورت نفت کش ها مجبور خواهند شد از مسیر دیگری عبور کنند و در نتیجه هزینه حمل و نقل بالا می‌رود.
چشم طمع واشنگتن و غرب به باب المندب
در خصوص واشنگتن نیز روشن است که با توجه به اهمیت باب المندب در تجارت جهانی و حمل و نقل نفت واشنگتن و غرب نیز تلاش کردند این تنگه را گرچه به طور نیابتی در اختیار خود داشته باشند و رفت و آمد آن را نیز تحت کنترل در آورند.
در راستای تحقق این اهداف واشنگتن به ساخت پایگاههایی نظامی در نزدیکی باب المندب اقدام کرد که نمونه آن پایگاه نظامی جیبوتی است که در بخش غربی باب المندب واقع شده است.
آمریکا در جستجوی نقاط عبور در منطقه
بی تردید گرچه واشنگتن اخیرا خود را از نفت خاورمیانه بی نیاز نشان داده است اما در کشمکش منطقه ای به ویژه با ایران و چین نیازمند نقاط عبور است که از نظر نظامی در خدمت منافع آن باشد و شاید به این دلیل از ائتلاف به رهبری عربستان و جنگ علیه یمن حمایت می کند.
سوم:چگونه باب المندب به دروازه جنگ بین کشورها تبدیل می شود؟
با توجه به اوضاع جاری منطقه باید بررسی امورجاری را با توجه به دو نقطه عطف در سیاست بین المللی مورد توجه قرار داد.
