تجربه‌های تکانه‌های ارزی، این حال و روز را برای تجار و فعالان اقتصادی به‌وجود آورده است. همین دو سال پیش بود که به یکباره قیمت ارز بالا رفت و سبب شد تا کل تجارت ایران تحت‌الشعاع قرار گیرد. اکنون هم دلار از مرز ۳۵۰۰ تومان بالاتر رفته است و برخی ها بیم این را دارند که مبادا، فنر جمع شده ارز در دو سال گذشته، به یکباره رها شده و زمینه‌ساز تحولی بزرگ در اقتصاد ایران البته نه به صورت مثبت، بلکه منفی و بازدارنده، پدیدار شود.
کمتر کاسب و تاجری، حال و روز بازار ارز در سال ۹۱ را از یاد برده است؛ روزهایی که کار به اولویت بندی ارزی هم کشید و برای همین، یک مانع دیگر پیش پای تجارت ایران گذاشت. اکنون هم تکانه‌های ریز و جزئی چند هفته ای هست که در بازار آغاز شده است. برخی می‌گویند این تکانه‌ها مدت‌ها است که با اقتصاد ایران دارد بازی میکند اما به دلیل اینکه پایدار و شاید مستمر نبوده، جو روانی بازار را به هم نریخته است.
در این میان، برخی بیم این را دارند که این فنر ارز باشد که به دلیل فشرده شدن طی دو سال گذشته، اکنون سودای باز شدن در سر دارد و می‌خواهد باز هم تکانی به بازار بدهد. البته بانک مرکزی هم چندان این تکانه‌ها را جدی نمی‌گیرد و معتقد است که نباید دخالتی در بازار داشته باشد اما آن دسته از تجاری که کمی نسبت به بازار ارز و اقتصاد ناپایدار ایران، بدبین هستند، معتقدند که باید این تکانه‌های جزئی را هشداری بر این دانست که شاید بازار ارز، راه گرانی و جهش دوباره را در پیش گیرد.
فعالان اقتصادی بر این باورند که تثبت نرخ ارز در شرایط تورمی دو سال گذشته، باعث جمع شدن فنر ارزی شده که اگر به تدریج و با مدیریت شناور، نرخ را کنترل نکرد، این فنر آزاد می‌شود و تبعات آن، دامان تجارت خارجی و سیاستهای اقتصادی دولت را می‌گیرد.
مجیدرضا حریری، نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین در این رابطه می‌گوید: برخی بر این باورند که گرانی ارز به دلیل برخی مسائل و چالش‌های بودجه‌ای است که دولت این روزها به دلیل کاهش قیمت نفت با آن دست و پنجه نرم میکند. حتی اگر هم نیت دولت این باشد، با علم به غلط بودن نرخ‌های فعلی، تامین کسری بودجه از این محل، بهتر از سایر منابع است.
وی می‌افزاید: افزایش نرخ ارز برای صادرکنندگان جای امیدواری دارد، چراکه به هرحال ممکن است منابع مالی بیشتری را در جریان افزایش نرخ ارز نصیب خود کنند اما به هرحال این نکته را هم نباید از یاد برد که تامین مواد اولیه هم به نوعی با مشکل مواجه خواهد شد، این در شرایطی است که به برخی از کالاهای صادراتی، عملا ایران یارانه پنهان به سایر کشورها پرداخت میکند.
به گفته حریری، براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، بیش از ۹۰ درصد واردات در سال‌های اخیر، یا کالاهای اساسی بوده و یا به کالاهای واسطه‌ای و مواد اولیه اختصاص می‌یافته است که از گمرک، مستقیم به سمت خط تولید می‌رود؛ بنابراین گرانی ارز در تولید داخلی تاثیر منفی می گذارد اما باید به این نکته هم اشاره داشت که اصولا از صادراتی صحبت می‌کنیم که با انرژی ارزان تولید و به بازارهای هدف صادراتی روانه می شود.
وی اظهارداشت: دولت اگر به دنبال از بین بردن رانت در ارز است، بهتر است که سیاست ارز تک نرخی را مجدد اجرایی کرده و فاصله هرچند کوچک ارز دولتی با ارز آزاد را هم از میان بردارد.
در این میان، البته بسیاری از صادرکنندگان خود معتقدند که بالا رفتن نرخ ارز برای صادرات مفید است اما نوسان و عدم ثبات نرخ ارز، امکان برنامه‌ریزی را از صادرات سلب کرده و افزایش ناگهانی و نامتعارف، قیمت نهاده‌های وارداتی را هم افزایش می‌دهد و بنابراین تکانه‌های ارزی هرچند جزئی، می تواند در اقتصاد ایران که البته اکنون در مرحله گذار به سر می‌برد، صدمه زا باشد.
در همین حال، بابک افقهی، معاون اسبق وزیر صنعت، معدن و تجارت در این رابطه معتقد است که بالارفتن نرخ ارز برای صادرات مفید است اما نوسان و عدم ثبات نرخ ارز امکان برنامه‌ریزی را برای صادرات هم سلب کرده و بر همین اساس، افزایش ناگهانی و نامتعارف نرخ ارز، قیمت نهاده‌های وارداتی تولید را افزایش می دهد و رقابت پذیری را بیشتر از پیش از اغلب صنایع صادراتی ما سلب میکند.
وی می‌افزاید: اثرات افزایش نرخ ارز بر روی خدمات بازرگانی مرتبط با صادرات هم اثرگذار است، این در شرایطی است که متاسفانه در دولت قبل بارها تذکر داده شد که باید سطحی و به آرامی فاصله واقعی نرخ ارز رو با نرخ دستوری کم کرد اما رئیس دولت چندین بار بنده را احضار و توبیخ کرد که چرا این حرف را مصاحبه می کنید.
افقهی گفت: این تفکرات غلط و کارشناسی نشده موجب آزاد شدن نابهنگام ارز شد؛ لذا معتقدم باید نرخ ارز واقعی شود اما با یک ثبات و نرخ منطقی و شیب ملایم، چراکه دلار گران فشار واردات را کم و صادرات را بیشتر میکند. از سوی دیگر، دلار گران یعنی اجحاف مضاعف به تولیدکنندگان داخلی در حال انتظار، ضمن اینکه عدم ثبات نرخ ارز مخرب‌ترین اتفاق هم برای تولید و هم برای صادرکنندگان به شمار می‌رود.
این اظهار نظر فعالان اقتصادی در شرایطی است که علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی هم چندی پیش در خصوص تکانه‌های جزئی ارزی اظهار داشت که این تکانه‌ها نگران کننده نیست اما فعالان اقتصادی می گویند که اگرچه این تکانه‌ها ممکن است در شرایط فعلی نگران کننده نباشد اما هشداری برای باز شدن فنر ارزی است که در دو سال گذشته جمع شده است، بنابراین باید دید که دولت چه تدبیری را در این زمینه اتخاذ خواهد کرد.
