رسانه ملی نه‌تنها در شبکه‌های سراسری که در مراکز استانی خود نیز توجه و اهتمام ویژه به فرهنگ اقوام و قومیت‌ها دارد و این مراکز با توجه به جغرافیا و اقلیمی که در آن واقع شده‌اند، تولیدات خود مبتنی بر نیازهای منطقه اولویت بندی می‌کنند.

قومیت‌ها؛ فرصت و نه تهدید

مدیرکل صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی معتقد است، شبکه‌های استانی صدا و سیما برای تقویت فرهنگ‌های بومی و محلی کشور به وجود آمده‌اند و اساسا نگاه رسانه ملی درباره قومیت‌ها، از نوع فرصت است نه تهدید.

سیدمحسن لطیفی تصریح می‌کند: ما در مرکز آذربایجان شرقی به تبع نگاه کلان رسانه ملی، از عناصر قومی و محلی استان به عنوان دروازه ورود به فرهنگ و هنر آذربایجان و بهره‌گیری از این ظرفیت ارزشمند برای جلب‌نظر، اعتماد و رضایت مخاطب استفاده می‌کنیم.

این مرکز از خزانه فرهنگ غنی، هنر فاخر و قومیت آذربایجان، هم به عنوان قالب پیام و هم در مقام خود پیام استفاده می‌کند.

وی می‌افزاید: دست ما برای استفاده از ظرفیت زبان و فرهنگ بومی و محلی نسبت به گذشته بازتر است، به نحوی که بیشترین سهم زبان محلی را در میان مراکز در اختیار داریم و از آن برای تقویت رویکرد وحدت و همبستگی، معرفی آداب و رسوم مثبت و اصیل، معرفی ظرفیت‌های قومیت و فرهنگ آذربایجان و معرفی مفاخر، مشاهیر و بزرگان منطقه استفاده می‌کنیم. استفاده از زبان و فرهنگ محلی برای ما در فضای رقابتی با شبکه‌های ترک زبان کشورهای همجوار، مزیت رقابتی بسیار مهمی است و حرکت‌های مرموز و غیرحرفه‌ای آنان را در تحریک احساسات و عواطف قومیتی نقش بر آب می‌کند.مدیرکل صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی اعتقاد دارد: امروز به نقطه‌ای از بلوغ رسانه‌ای در مرکز آذربایجان شرقی رسیده‌ایم که در اغلب برنامه‌های تولید محلی، ضمن بهره‌گیری مطلوب از زبان ترکی آذربایجانی، به موضوعات بومی و محلی به طرز شایسته می‌پردازیم. برنامه‌های صبحگاهی و شامگاهی، خانواده، کودک و نوجوان رادیو و تلویزیون استان به زبان ترکی است. ‌

تعدادی از سریال‌ها و فیلم‌های موثر به زبان ترکی آذربایجانی دوبله و پخش می‌شوند که هم مورد استقبال مردم استان و هم مورد تائید و تمجید مدیران ارشد سازمان قرار گرفته است.

رسانه ملی، سردمدار است

به باور مدیرکل صدا و سیمای مرکز سیستان و بلوچستان، مدیران، برنامه‌سازان و اهالی رسانه ملی از همین کشور و اقوامش هستند و علاوه بر تاکیدات سازمانی، به طور ذاتی هم مقید به احترام و تکریم قومیت‌ها و فرهنگشان.

محمود دولت کردستانی می‌گوید: با نگاهی به عملکرد و کارنامه حرفه‌ای سازمان و دستگا‌ه‌های دست‌اندرکار کشور، می‌توان به این نتیجه رسید که تاکنون هیچ نهاد و سازمانی به اندازه رسانه ملی در معرفی قومیت‌ها، آداب و رسوم‌شان و توجه به گویش و داشته‌هایشان فعال و موثر نبوده است. حقیقت این است که ما در رسانه ملی حق اشتباه نداریم و اگر خطایی هم صورت می‌گیرد به طور قطع عمد نیست. امیدوارم ظرفیت مردم و قومیت‌های ما در برابر یک اشتباه سهوی آن‌قدر بالا باشد که راضی به تعطیلی کامل یک برنامه نشوند. می‌توان به عنوان جریمه، برنامه‌سازان خاطی را ملزم کرد که برنامه‌هایی با رویکرد ویژه به همان قومیت تولید کنند.

توطئه‌‌ برنامه‌ریزی شده رسانه‌های بیگانه

وی می‌افزاید: قوم بلوچ به عنوان یکی از اصیل‌ترین قوم‌‌های ایرانی که عمدتا اهل سنت هستند در استان سیستان و بلوچستان حضور دارند. ما در استان با هجمه‌هایی مواجه‌ایم که شاید در استان‌های دیگر نباشد. رسانه‌های بیگانه به طور دقیق و به تعبیر رهبر معظم انقلاب به شکل برنامه‌ریزی شده می‌خواهند این قوم را از بدنه کشور و ملت جدا کنند. لذا حساسیت‌های زیادی وجود دارد و کار کردن سخت است. البته ما در کنار قوم بلوچ، سیستانی‌ها و فارس‌ها را هم داریم و از این‌رو یک تقسیم‌بندی در برنامه‌هایمان صورت داده‌ایم. از آنجا که بلوچ‌ها و سیستانی‌ها، فارسی هم متوجه می‌شوند 45 تا 50 درصد برنامه‌ها به این زبان پخش می‌شود. 50 درصد مابقی برنامه‌‌ها هم به اقوام بلوچ و سیستانی اختصاص یافته است.

تمرکز بر نیاز اقوام و قومیت‌ها

آذربایجان غربی نیز از جمله استان‌های مرزی است که با کشورهای ترکیه، عراق و جمهوری آذربایجان مرز مشترک دارد. سیمای مرکز این استان،‌ برنامه‌هایش را به سه زبان فارسی، آذری و کردی پخش می‌کند و این رویکرد در بخش صدای آن متنوع‌تر است و علاوه بر سه زبان فوق، شامل زبان آشوری هم می‌شود.

مسعود مجرد، مدیرکل سیمای مرکز آذربایجان غربی تاکید می‌کند:، این مرکز با تمام توان و قدرت بر نیازهای اقوام ساکن در این استان تمرکز کرده است. وی می‌گوید: از آنجا که شبکه‌های ملی و سراسری،‌ نیازهای فراستانی مخاطبان خود را پوشش می‌دهند، ما در سیمای مرکز آذربایجان غربی تمرکز خود را بر‌تقویت قومیت‌ها، فرهنگ‌ها، سنت‌ها و زبان‌های بومی معطوف کرده‌ایم. یکی از اصلی‌ترین محورهایی که ریاست سازمان صدا و سیما هم بر آن تاکید دارد، همین توجه به فرهنگ عمومی منطقه‌ است.

عمده برنامه‌‌های تولیدی ما چه در سیما و چه در رادیو استانی به زبان‌های محلی است. حتی سریال‌هایی را به زبان محلی تولید و پخش می‌کنیم که با استقبال قابل توجه مخاطبان مواجه می‌شود.

مجرد اظهار می‌کند: توجه به فرهنگ بومی استان به تولید برنامه محدود نمی‌شود و عمده نویسندگان، شعرا و ادبای ساکن در استان با ما همکاری نزدیک دارند. از سوی دیگر، با شعرای آذری زبان و عاشیق‌های منطقه در ارتباط هستیم. امسال یک برنامه به زبان آذری روی آنتن برده‌ایم که به فرهنگ و ادبیات شفاهی مردم آذری‌زبان استان توجه دارد.

تفاوت «درباره قومیت» با «برای قومیت»

لطیفی: احترام به اقوام، صرفا به تمجید و تکریم زبانی نیست. مردم خوب می‌فهمند که بین «درباره قومیت» حرف زدن با «برای قومیت» برنامه ساختن، فرق بسیاری هست. هر آیتم رادیویی و تلویزیونی که به عناصر قومی و محلی می‌پردازد، در خدمت تعالی بخشی این فرهنگ و استفاده از آن برای اثربخشی پیام متعالی رسانه ملی در میان مخاطبان منطقه است. زبان محلی برای ما صرفا زبان ادبی و فولکلوریک نیست بلکه ادبیات حماسی، مراثی و هنرهای اصیل دینی و آذری در قالب و ظرف زبانی آن ثبت شده است.