ماجرا این بار با اسقاط جنگنده روسی کلید خورد، خطای آشکاری که وضعیت منطقه را پیچیده تر کرد. در همین حال اما؛ اظهارات طلبکارانه اردوغان در خصوص سقوط جنگنده سوخوی روسی و پناه بردن وی به دامان ناتو بازی دیگری بود که از ابعاد مختلفی قابل تامل است.
در این خصوص نکاتی وجود دارد که نمی توان به سادگی از کنار آنها گذشت:
الف) اردوغان در حالی روی دیوار ناتو یادگاری می نویسد که در آن سوی معادله، از خنجری که ناتو به زودی در پشت دولت آنکارا ـ یا به بیان دقیق تر مردم ترکیه ـ فرود خواهد آورد غافل است. اظهارات اخیر «زیگمار گابریل» معاون صدر اعظم آلمان و عتاب شدید وی به مقامات ترکیه یکی از همین نشانه هاست. آلمان به عنوان یکی از اعضای اصلی ناتو اقدام اخیر ترکیه را مصداق نوعی ماجراجویی مزمن منطقه ای می داند. زیگمار گابریل صراحتا تاکید کرده است که اگر یک بازیگر دردسرساز و غیر قابل پیش بینی وجود داشته باشد، آن بازیگر روسیه نیست بلکه ترکیه است. این اظهارات نشان دهنده اوج خشم و نارضایتی مقامات آلمانی نسبت به هزینه سازی استراتژیک آنکارا برای ناتو است.
ب) اگرچه مقامات ترکیه ای اصرار دارند حمله به کشورشان را مطابق پیمان ناتو به مثابه حمله به ناتو تلقی کنند اما رویکرد برخی از اعضای ارشد ناتو این موضوع را تایید نمی کند. «استیو وارن» سخنگوی ائتلاف غربی به ظاهر ضد داعش اعلام کرده است که حمله به جنگنده سوخوی روسی از سوی ارتش ترکیه بوده و نیروهای ائتلاف نقشی در آن نداشته اند. به عبارت بهتر، سخنگوی ائتلاف غرب در صدد است کشورهای حاضر در مجموعه خود (غیر از ترکیه) را از موضوع به وجود آمده مبرا سازد.
ج) رجب طیب اردوغان تاکنون بارها به عنوان یک ابزار مورد معامله های آشکار و پشت پرده بازیگران بین المللی قرار گرفته است. در جریان مذاکرات ترکیه و اتحادیه اروپا، بروکسل با وجود وعده های زیادی که به آنکارا داد این پروسه را به تاخیر انداخت یا در آن خلل ایجاد کرد. همچنین ترکیه با وجود در اختیار قرار دادن پایگاه اینجرلیک به غرب هنوز به عنوان یکی از اعضای اصلی و فعال ناتو مورد ارزیابی دیگران قرار نگرفته و هنوز در میان اعضای ناتو حکم بازیگری غریبه و در مواردی دردسرساز را دارد. لحن تند و صریح مقامات آلمانی خطاب به اردوغان این موضوع را به خوبی نشان می دهد.
د) در این میان ایالات متحده آمریکا تنها کشوری است که در ظاهر از ترکیه حمایت کرده است. اما نباید فراموش کرد که چندی پیش «جو بایدن» معاون رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا صراحتا از ترکیه و عربستان سعودی به عنوان حامیان گروه های تروریستی یاد کرد! این اظهارات، آن هم از سوی معاون رئیس جمهور کشوری که خود اصلی ترین حامی تروریسم در منطقه محسوب می شود در نگاه اول تا اندازه زیادی عجیب به نظر می رسید. اما واقعیت امر این است که ایالات متحده آمریکا هر کجا ترجیح دهد با آنکارا به عنوان یک ابزار قمار در منطقه و نظام بین الملل بازی می کند. به عبارت بهتر، اردوغان خود نیز به خوبی می داند که نمی تواند بر روی حمایت واقعی اعضای ناتو از خود حسابی باز کند اما باز هم...!
ه) تاکنون بارها عنوان شده است که سیاست های اردوغان و دولت متبوعش در قبال بحران سوریه می تواند به پاشنه آشیل امنیتی این کشور تبدیل شود. ترکیه تاکنون فرصت های زیادی را در خصوص بازگشت به سیاست های معقول منطقه ای خود از دست داده و روز به روز برای خود و منطقه هزینه سازی های بیشتری می کند. در این میان آنکارا نه تنها از دور برگردان هایی که در مسیر آن برای بازگشت از سیاست های خطرناک فعلی وجود داشته استفاده نکرده است، بلکه بازی در زمین شرکای غربی خود را نسبت به هر انتخاب دیگری ترجیح داده است. بدیهی است که پایان این بازی برای ترکیه فرجام خوبی نخواهد داشت.
و) در نهایت اینکه یادگاری اردوغان بر روی دیوار ناتو نوشته ای نیست که پایدار بماند! در این میان نه اظهارات «ینس استولتنبرگ» دبیر کل ناتو و نه تضمین های اوباما، نمی تواند منجر به ایجاد آرامش برای اردوغان شود زیرا هم ذات غرب غیر قابل اتکا و اعتماد است و هم تجربه سالیان اخیر «عدالت و توسعه» بازگشت به مسیری آرام را دشوار ساخته است.
