به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، سرهنگ فرزاد اسماعیلی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در حال حاضر در قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) ارتش پروژه‌هایی تا سطح 80 درصد پیشرفت داریم و می‌توانیم هواپیماهای رادار گریز را کشف کنیم، بدون این‌که حتی خودمان کشف شویم، خاطرنشان کرد: ما در مسیرهای تهدید از حساسه‌هایی برای شناسایی هواپیماهای مختلف بخصوص هواپیماهای بدون سرنشین استفاده می‌کنیم.
وی ادامه داد: حساسه‌های ما، گیرنده‌هایی هستند که با دریافت علائمی مانند صوت و سایر علائم، هواپیماهای مهاجم را شناسایی می‌کنند. ما در بخش رادارهای Active نیز با تشکیل زنجیره‌ای از رادارهای VHF توانایی مقابله با هواپیماهای مهاجم را داریم.

* تاریخچه تولید رادار در دنیا و ورود آن به ایران

فرمانده منطقه پدافند هوایی مرکزی ، با اشاره به تاریخچه‌ای مختصر از طراحی رادار در دنیا اظهار کرد: رادار از کلمات Radio Detection and Ranging گرفته شده که نیروی دریایی آمریکا در سال 1941 پیشنهاد می‌دهد و تقریباً 76 کشور آن را می‌پذیرند. این اصطلاح به معنای کشف و فاصله یابی رادیویی است. سیر تکامل رادار از سال 1860 تا سال 1938 بود که در این سال "سر رابرت واتسون وات" به عنوان پدر رادار، کامل‌ترین رادار را طراحی کرد که آن رادار در آن زمان حدود 200 مایل بُرد داشته و با امواج HF هم کار می‌کرده است. این رادارها با استقرار زنجیره‌ای در انگلستان در جنگ جهانی دوم به کار می‌رفتند. از آن زمان به بعد نیز سیر مراحل پیشرفت رادار ادامه داشته و رادارهای گوناگون برای هواشناسی، ترافیک هوایی، اخطار هوایی، رهگیری هوایی، تصویربرداری از سطح سیاره‌ها و غیره طراحی شده است.
اسماعیلی همچنین به تاریخچه ورود رادار به ایران اشاره کرد و گفت: رادار در ایران از سال 1336 وارد چرخه پدافند هوایی کشور شد. در آن زمان ما شاهد تشکیل آموزشگاه رادار در تیپ تعلیمات و اعزام کارکنان به انگلستان بودیم. پس از آن، اولین رادارهای متحرک به نام Type 13 و Type 14ساخت کشور انگلستان در دوشان‌تپه استقرار یافتند و در سال 1341 رادارهای انگلیسی Hydra در تبریز و بابلسر نصب شدند و تیپ 70 مستقل دفاع هوایی شکل گرفت. در سال 1345 رادار انگلیسی مارکونی در مشهد نصب شد و انگلیسی‌ها برای این‌که جنوب شوروی را تحت نظارت داشته باشند رادارهای خود را در شمال ایران نصب کردند.
وی ادامه داد: از سال 1346 آمریکای‌ها وارد صحنه شدند و نخستین رادار FPS-100 را در دهلران و همدان مستقر کردند. در سال 1348 استقرار رادار انگلیسی مارکونی در شهرآباد انجام شد که آخرین رادار انگلیسی مستقر در ایران محسوب می‌شود. به دلیل کوهستانی بودن ایران و پوشش نقاط کور راداری در سال 1350، رادارهای تاکتیکی و متحرک GPS-11 به عنوان پوشش هوایی وارد ایران شد. در آن سال همچنین رادار FPS-100 در جاسک، کیش، بوشهر و بندرعباس و تنها رادار دفاع هوایی با نام ADSR در کرج، گنو و بهبهان نصب شد.

* در سال 77 جرقه‌های طراحی و تولید رادار ملی به وجود آمد

فرمانده منطقه پدافند هوایی مرکزی با اشاره به این‌که "در سال 1350 بعد از ورود این رادارهای آمریکایی و انگلیسی به ایران، تیپ 70 مستقل دفاع هوایی جای خود را به فرماندهی پدافند هوایی داد"، گفت: از سال 1350 تا پایان جنگ، دیگر خرید راداری نداشتیم تا سال 1373 که رادار چینی JY-14 که کاملاً دیجیتالی بود، برای تکمیل فرماندهی و کنترل نوین با درایت شهید ستاری وارد کشور شد. از آن زمان به بعد متخصصان به این فکر افتادند که باید حتماً راداری دیجیتالی و ساخت کشور داشته باشند.
اسماعیلی با بیان این‌که "در سال 1377 جرقه‌های طراحی و تولید رادار ملی به وجود آمد" اضافه کرد: بر همین اساس از سال 1377 تلاش‌های فراوانی انجام گرفت که در نهایت به طراحی و ساخت رادار ملی و گیرنده‌های دیجیتالی با عنوان ناظر 1 و 2 منجر و به سامانه‌های راداری فعلی در محدوده UHF نصب شد تا بتواند آنچه را که ماحصل دیجیتالی بودن سیستم رادار هست را به ما بازخورد بدهد. رادارهایی که ما تا قبل از سال 1383 در کشور داشتیم بالطبع در باندهای UHF کار می‌کرد که چون این نیازمندی حس می‌شد که باید رادارهای VHF هم در شبکه کشور باشد، رادارهای کاشف، الوند، مطلع الفجر، ثامن، کاستا و نبو به شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور تزریق شدند.

* نحوه کار رادارها و انواع آن

وی درباره نحوه کار رادارها اظهار کرد: رادار با امواج الکترومغناطیسی یعنی برآیندی از امواج الکتریکی و مغناطیسی کار می‌کند. فرستنده رادار با آن تکنولوژی و پروسه فنی خاص، موج الکترومغناطیسی را توسط یک آنتن در فضا پخش می‌کند. به محض اینکه این امواج به یک شیء متحرک یا ثابت برخورد می کنند، به جایی که از آن پخش شده‌اند منعکس می‌شوند. این امواج طبیعتاً ضعیف شده‌اند؛ بنابراین توسط گیرنده رادار دریافت و تقویت می‌شوند و بعد از تقویت در یک نشانگر یا همان اسکوپ رادار نشان داده می‌شوند.
فرمانده منطقه پدافند هوایی مرکزی در پاسخ به این پرسش که "رادارها چگونه اهداف متحرک را از اهداف ثابت تشخیص می دهند؟" گفت: در اینجا پروسه‌ای فنی به نام MTI داریم. برای این پروسه اینطور تعریف کرده‌اند که مثلاً اگر سرعت یک هدف از 100 کیلومتر بر ساعت کمتر بود این هدف را حذف و بالاتر از آن را به عنوان هدف متحرک نشان دهد. این سامانه در حقیقت فیلتر نشان‌دهنده اهداف متحرک از ثابت است.
اسماعیلی همچنین با اشاره به انواع رادارها اظهار کرد: در رادارهای امروزی، باندهای فرکانسی HF ،VHF ،UHF ،L Band ،S Band ،C ، X ، K و باندهای میلی‌متری به کار می رود. در رادارها از فرکانس‌های پایین استفاده کنیم کشف بسیار مناسب و تفکیک پذیری نسبتاً خوبی را خواهیم داشت. منظور از تفکیک پذیری این است که اگر مثلاً دو هدف که در فواصل یکسان و زاویه یکسان قرار دارند داشته باشیم، رادار بتواند اینها را تفکیک کند و یک هدف را نشان ندهد. به هر حال در فرکانس‌های پایین، ضعف تفکیک پذیری وجود دارد، ولی ما در فرکانس‌های بالا کشف خوب و تفکیک پذیری بسیار عالی - چه تفکیک پذیری زاویه ای و چه تفکیک پذیری فاصله ای - داریم.
وی افزود: عمده رادارهای فعلی که در ایران هستند بیشتر از باند UHF استفاده می‌کنند؛ البته بهترین وضعیت تلفیقی از رادارهای UHF، VHFو HF است تا هیچ هدفی چه در سطح مقطع بالا و چه در سطح مقطع پایین را از دست ندهیم.
وی ادامه داد:رادارها ازنظر کاربرد به چند دسته کلی تقسیم می شوند؛ اول، رادارهایی که با امواج پیوسته کار می‌کنند و به آنها Continuous Wave Radar گفته می‌شود که این رادارها امواج را به صورت باریک و مدادی منتشر می‌کنند بیشتر برای رادارهای ردیاب یا موشک‌ها استفاده می‌شوند. نوع دوم، رادارهای پالسی یا پالس داپلر است که برای کشف و جستجوی اهداف از آنها استفاده می‌شود. از انواع دیگر رادار، رادارهای ارتفاع یاب، رادارهای تعقیب هدف یا Tracking Radar و رادارهای شناسایی یا ثانویه است که رادارهای شناسایی بر خلاف سایر رادارهای موجود از امواج رادیویی استفاده می‌کنند نه از امواج الکترو مغناطیس و به همین دلیل برد آنها بسیار زیادتر از برد رادارهای پالسی یا CW است.

* تولید رادار ملی با برد بسیار بالا و تفکیک‌پذیری فاصله‌ای و زاویه‌ای بسیار خوب

فرمانده منطقه پدافند هوایی مرکزی در ادامه با تاکید بر ضرورت تولید انواع رادار در داخل کشور گفت: یکی از ضعف‌های ما در گذشته این بود که وابسته بودیم. آخرین راداری که قبل از انقلاب در ایران مستقر شد رادار ADS-4 بود که کامل ترین رادار دفاع هوایی محسوب می‌شد. به محض اینکه مستشاران آمریکایی از ایران خارج شدند این رادار تا هفت- هشت سال برای جلوگیری از تجاوز هواپیماهای دشمن استفاده می‌شد ولی از نظر تعمیر و نگهداری این رادارها به مشکل افتادند تا اینکه متخصصان ما به تدریج آنچه که لازم بود از طریق مهندسی معکوس یا تحقیقات در حوزه رادارهای UHF پدید آوردند.
اسماعیلی خاطرنشان کرد: نتیجه تحقیقات کارکنان مجرب رادار از تکنولوژی‌های روز دنیا باعث شد تا بتوانند رادار ملی را با شرایط برد بسیار بالا و تفکیک‌پذیری فاصله‌ای و زاویه‌ای بسیار خوب و از همه مهم‌تر برای قطع وابستگی از دنیا بسازند. در حال حاضر نیز متخصصان ما تلاش می‌کنند تا رادارها را به سمت Solid State ببرند. رادارهای قدیمی از لامپ‌هایی استفاده می‌کردند که باید با اشعه بسیار بالا در فضا متصاعد شوند و بیشتر خرابی رادارها مربوط به همین لامپ‌ها بود. کارشناسان ما به این سمت می‌روند که به جای استفاده از این لامپ‌ها به سمت Solid State یا بردهای الکترونیکی بروند که این کار را هم به زودی انجام می‌دهند.

* مهمترین مزیت‌های رادار ملی

وی درباره مهمترین مزیت‌های رادار ملی اظهار کرد: مهم‌ترین مزیت رادار ملی، آسایش تیم فنی است؛ چراکه این رادار به سرعت عیب‌یابی و به سرعت نیز رفع عیب می‌شوند. مزیت دیگر، آسایش تیم عملیاتی است و این‌که این رادار اسکوپ‌های بسیار روشن و واضحی دارد و نیروهای ما اهداف مورد نظر را از بین اهداف ثابت به راحتی پیدا می‌کند. مزیت دیگر این رادار، اتوماسیون آن است بطوریکه به راحتی به شبکه مکانیزه و یکپارچه پدافند‌ هوایی کشور متصل می‌شود. محدودیت رادار ملی بویژه در مورد محدودیت‌های راه‌اندازی، نسبت به رادارهایی که در حال حاضر در اختیار داریم کمتر است.
فرمانده منطقه پدافند هوایی مرکزی افزود: درحال حاضر رادار ملی در شرق، شمال و غرب کار می‌کند و نشان داده است که شرایط جوی در کارکردش تاثیری ندارد و در تمام فصول سال هم کار کرده است. این رادار هم برای اخطار اولیه و هم برای رهگیری هوایی است که ما امیدواریم متخصصان ما بتوانند تمام سامانه‌های راداری فعلی را مجهز به رادارهای ملی کنند. در ایران، هم زمین مرطوب داریم که برای امواج VHF ما مناسب است و هم کوهستان. ما این رادار را حتی در کویر نیز امتحان کردیم و کمترین عیب و ایراد را نسبت به رادارهای دیگر دارد.
اسماعیلی درباره تیم طراحی رادار ملی نیز گفت: هشتاد درصد بدنه تیم طراحی متعلق به مجتمع سپهر یا غدیر فعلی است. یعنی متخصصین پدافند هوایی این کار را انجام داده‌اند. یک سری مسائل گلوگاهی نیز وجود داشت که ما در این موارد از نظرات و مشاوره‌های اساتید دانشگاه‌های فنی استفاده کردیم.

* تجهیزات ما باید به گونه‌ای باشد که بتوانیم با تهدیدها مقابله کنیم

وی درباره دلیل اصرار بر تولید رادار در داخل کشور، با وجود هزینه بالای ساخت آن تصریح کرد: طراحی و ساخت چنین راداری هزینه بیشتری از یک رادار VHF برای یک کشور دارد ولی بستگی دارد که ما با این هزینه چه می‌کنیم؛ اگر بخواهیم هزینه را فدای امنیت بکنیم هیچ اشکالی ندارد. البته کشورهای زیادی این کار را نمی‌کنند و برای مثال روسیه تمام کشورش را با یک سوم هزینه ما با رادارهای VHF پوشش می‌دهد که هم هزینه کم و هم برد بالا و البته نقص زیادی دارد و برای رهگیری هوایی مناسب نیست. به دلیل اینکه دراطراف ما تهدید وجود دارد، تجهیزات ما باید به گونه‌ای باشد که بتوانیم با این تهدیدها مقابله کنیم.

* برد رادار ملی سه برابر رادار کاستا است

فرمانده منطقه پدافند هوایی مرکزی با اشاره به حجم بیشتر رادار ملی در مقایسه با برخی رادارهای خارجی خاطرنشان کرد: رادار ملی از رادار کاستا حجیم تر است. البته این نوع مقایسه، مقایسه صحیحی نیست. بستگی دارد که شما از رادار چه می‌خواهید. رادار کاستا یک رادار تاکتیکی است. یعنی قرار است رادار کاستا مثلا در داخل دهانه یک دره گذاشته شود تا اگر موشک کروز حمله کرد آن را کشف کند و توپ‌ها و موشک‌های دوش پرتاب به سرعت به آن موشک شلیک کنند، پس باید بتوان آن را داخل دره، حتی دره های صعب العبور برد. ولی رادار ملی قرار نیست داخل دره برود و برای پوشش نقاط کور نیست، بلکه برای پوشش سطح کل کشور است؛ بنابراین باید بهترین مکان را برای آن پیش‌بینی و رادار را در آنجا مستقر کرد. بدین ترتیب حجم رادار ملی متناسب با ماموریت آن است و البته برد رادار ملی سه برابر رادار کاستا است.

* تفاوت رادارهای Active با Passive و رادارهای VHF با UHF

اسماعیلی همچنین، تفاوت رادارهای Active با رادارهای Passive را اینطور تشریح کرد: رادارهای فعال یا همان Active سامانه‌های راداری هستند که در فضا موج منتشر می‌کنند و این موج‌ها بعد از برخورد به هدف منعکس، دریافت و تجزیه و تحلیل می‌شوند. ما سامانه‌های شنود نیز داریم که اینها بدون این‌که انتشار موجی داشته باشند امواج ساطع از رادارهای دشمن مخصوصآً در مرزها را دریافت و سریعا به مراکز کنترل و فرماندهی منعکس می‌کنند که این سامانه ها Passive هستند، یعنی هیچ انتشاری ندارند ولی همه انتشارات را می‌گیرند.
وی در مورد تفاوت رادارهای VHF و UHF نیز توضیح داد: در یک دیدگاه کلی و عامیانه، رادارهای VHF از باند فرکانس پایین، کشف فوق‌العاه، تفکیک پذیری نسبتا خوب و مقاوم در برابر ECM برخوردار هستند و رادارهای UHF از باند فرکانس بالا، کشف خوب، تفکیک پذیری بسیار بالا و مقاوم در برابر ECM دشمن - با استفاده از فیلترهای گوناگون- برخوردارند.

* مجبور به قاطعانه عمل کردن و آمادگی همیشگی هستیم

فرمانده منطقه پدافند هوایی مرکزی در ادامه این گفت‌وگو به برخی تهدیدات رژیم صهیونیستی اشاره کرد و گفت: رژیم صهیونیستی وارد یک بازی ناخواسته شده است. سیاستمداران آن کشور طوری رفتار کرده‌اند که نظامیان آنها مجبور به تهدید دائمی ما هستند درحالیکه شاید خودشان هم دوست نداشته باشند، چراکه می‌دانند این کار چه عواقبی دارد. آنها از سال 2006 تا 2009 شش بار در جزیره کرت نزدیک خاک یونان که شرایط اقلیمی نزدیک به بوشهر دارد رزمایش انجام داده‌اند ولی می‌بینید که با همه این تمرین‌ها و تهدیدها جرات اقدام عملی نداشته‌اند.
اسماعیلی در پایان، با بیان این‌که "ما مجبور به قاطعانه عمل کردن و آمادگی همیشگی هستیم"، تاکید کرد: برای پدافند، شرایط صلح معنی ندارد و ما شب و روز آماده هستیم. درگیری ما با رژیم صهیونیستی فقط جنبه نظامی ندارد. پارامترهای مهم‌تری هم دارد که آنها این شرایط را می‌بینند و اقدام نمی‌کنند. ما یک رهبر کاریزماتیک داریم که نیروهای مسلح و مردم برای داشتن آنچه دارند تا آخر می‌ایستند. آمریکا، اسرائیل و متحدانش سعی در جمع‌آوری اطلاعات دارند، ولی هیچگاه جرأت تعدی ندارند. اطلاعات آنها ضعیف و در عوض، روحیه ملت و نیروهای مسلح ما قوی است و اقتدار ما بر شک و تردید دشمن سایه می‌افکند.