به گزارش مشرق، جنجال رشته‌های دانشگاه آزاد مدتی است که ذهن مسئولان، داوطلبان ثبت‌نام و دانشجویان این دانشگاه و مسئولان وزارت علوم را دربرگرفته است.

علوی فاضل معاون سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد چندی قبل از تصویب همه رشته‌های بدون مجوز این دانشگاه  براساس قانون تصویب رشته‌های دانشگاه آزاد مصوب سال 67 خبر داد و تأکید کرد که تمام این رشته‌ها در دفترچه کنکور کارشناسی ارشد و دکترای این دانشگاه حضور دارند.

از سوی دیگر معاون آموزشی وزیر علوم با بیان اینکه مدارک فارغ‌التحصیلان رشته‌های غیرمجاز دانشگاه آزاد قانونی نیست، گفت: داوطلبان پذیرش در رشته‌های دانشگاه آزاد باید پیش از تحصیل در این رشته‌ها از قانونی بودن آن اطمینان یابند و به داوطلبان هشدار داد که در انتخاب رشته دانشگاه آزاد دقت کنند.

اما فلسفه قانون تصویب رشته‌های دانشگاه آزاد مصوب سال 67 چیست و این قانون چگونه تصویب شد؟

پس از انقلاب اسلامی قانون تایید رشته‌های دانشگاه آزاد اسلامی شاید تنها قانونی باشد که به صورت ویژه به نام و برای یک موسسه غیردولتی تصویب می‌شود. این قانون همچنان پس از گذشت بیش از 27 سال از تصویب آن محل بسیاری از مناقشات در آموزش عالی کشور است و گویا قصدی هم برای بررسی مجدد و اصلاح آن وجود ندارد.

در سنوات گذشته انتقادات گسترده‌ای از شیوه عمل دانشگاه آزاد اسلامی شده و حتی تحقیق و تفحص به ظاهر مفصلی هم از این دانشگاه توسط مجلس شورای اسلامی صورت پذیرفت ولی در نهایت این انتقادات و اقدامات به جای حل مشکلات آموزش عالی در داخل یک معمای بزرگ سیاسی غرق شد.

در حالی که مسئولان این دانشگاه در ادوار مختلف هرگونه حضور مجموعه خود را در امور سیاسی تکذیب کرده و می‌کنند در مقابل بسیاری معتقد هستند امتیازات ویژه ای همچون داشتن مرکز آزمون مستقل، عدم نیاز به اخذ مجوز پیش از پذیرش دانشجو، اختیار تعیین شهریه، اختیار اعطای مدرک تحصیلی، جذب هیات علمی و سایر موارد باعث تجمع سرمایه مالی عظیم و قدرت پاداش دهنده قابل توجه در این دانشگاه شده و زیرساختی قوی برای حضور در امور سیاسی و معادلات قدرت فراهم کرده است.

در این میان بازخوانی و بررسی مذاکرات مجلس شورای اسلامی که منجر به تصویب قانون تایید رشته‌های دانشگاه آزاد اسلامی در واپسین روزهای مجلس دوم در سال 1367 شد، می‌تواند گره بسیاری از مسائل را بگشاید.

مطالب ارائه شده در این گزارش برگرفته از مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی که به ترتیب در روزنامه‌های رسمی شماره 12614، 12617 و 12618 درج شده است و بر روی وبگاه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی نیز در دسترس همگان قرار دارد و می‌توان مشروح آن را اینجا ، اینجا و اینجا نیز مشاهده کرد.

طرح تایید رشته‌های دانشگاه آزاد اسلامی با امضای بیش از 136 نماینده از حدود 180 نماینده مجلس در جلسه 533 یازدهم اردیبهشت‌ماه سال 1367 اعلام وصول و سپس در جلسات 534 و 535 روزهای 13 و 14 اردیبهشت‌ماه همان سال مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. ریاست تمام جلسات مذکور بر عهده  هاشمی رفسنجانی بوده و خود وی نیز جزو امضاء کنندگان این طرح است.

تصویب طرح دو فوریتی ارزیابی واحدهای رشته‌های دانشگاه آزاد در جلسه 533 روز یازدهم اردیبهشت‌ماه سال 67 مجلس شورای اسلامی مطرح و تصویب شد.

کلیات طرح تایید رشته‌های دانشگاه آزاد در جلسه 534 سیزدهم اردیبهشت‌ماه همان سال تصویب و سرانجام روز 14 اردیبهشت‌ماه این طرح به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

در روند تصویب این طرح موافقان و مخالفان مطالب مختلفی را مطرح کردند که می‌توان به مواردی اشاره کرد.

* تعیین تکلیف مدارک تحصیلی 120 هزار دانشجوی تمام وقت و 60 هزار دانشجوی نیمه وقت دانشگاه آزاد اسلامی که در آستانه فارغ التحصیلی هستند و همچنین تعیین تکلیف وضعیت دانشجویانی که مشمول خدمت وظیفه عمومی هستند موضوع مورد بحث بود.

* کمک به دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به اینکه این دانشگاه دارای 350 عضو هیات علمی بوده و 80 شعبه در کشور در طی 5 سال ایجاد کرده و دارای حدودا 30 قرارداد با وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و نهادهای انقلابی به منظور بازسازی و ارتقای سطح دانش کارکنان آنان است.

* وضعیت بودجه کشور نامناسب است (شماره 12617 صفحه 23 ) ... چون وضع بودجه در حال حاضر ایجاب نمی کند بایستی از پول های مردم استفاده شود این من باب ناچاری است ...) و آموزش عالی دولتی توان پاسخگویی به تعداد زیاد متقاضیان ادامه تحصیل (حدود 540 هزار شرکت کننده در آزمون سراسری) را ندارد. این دانشگاه توانسته است در کنار ظرفیت 63 هزار نفری آموزش عالی دولتی، اقدام به ایجاد 40 هزار ظرفیت جدید کند.

* وزارت علوم همکاری لازم برای تصویب رشته های دانشگاه آزاد اسلامی را نمی‌کند. در این رابطه آقای جاسبی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید (شماره 12618 صفحات 30 و 31): "برای اینکه دانشجو بگیریم باید بایستیم این رشته تصویب بشود. الان یکسال و خرده ای هست که ما 20 رشته را به وزارت فرهنگ و آموزش عالی داده ایم که برای ما ارزیابی بکند و تا به حال یکی از انها جواب مثبت به ما نداده است. یا جواب نداده یا اگر جواب داده شروع به اشکال گرفتن کرده است" ... " خب حالا شما حساب کنید ما آمدیم یکسال و خرده ای صبر کردیم یک رشته هنوز برای ما تصویب نکردید. در حالی که رشته‌های علوم پزشکی که مشکل تر بوده 13، 14 تا از آن تصویب شده است. حالا ما چه کار کنیم؟ یعنی ما هیچ دانشجویی سال ها نگیریم، 20 سال صبر کنیم تا این رشته ها یکی یکی تصویب بشود بعد از 20 سال آن وقت دانشجو بگیریم." ... .

* شماره 12614 صفحه  30 نماینده: "اما چرا برخورد این گونه دو فوریتی که نه دولت نظر بدهد نه نماینده ها فرصت بحث داشته باشند ما بیاییم یک بحث مشکلی را که دانشگاه آزاد اسلامی مدارکشان را چطوری ارزیابی کنیم یکباره سریعا با دو فوریت حتی به کمیسیون هم نرود در کمیسیون هم نماینده ها و دولت حرفشان را نزنند بیاییم در مجلس این را مطرح کنیم. به هیچ عنوان به صلاح مجلس و به صلاح دولت فعلا نیست" ... .

* شماره 12617 صفحه 22 نماینده: ... "ابتدای تاسیس این دانشگاه که همه جا صحبت از این بود که ما دست از مدرک گرایی برداریم" ... "این مدرک گرایی است که حالا خودشان آورده اند و نفی آن گفته اولیه است" ... "آن موقع به من گفتند که حالا ما می رویم، بعد یک مقدار که کار کردیم مجلس را تحت فشار قرار می دهیم دانشجویان را جلوی مجلس می آوریم که شما به آنها مدرک بدهید. این را آن موقع به من گفتند حالا هم همین عمل را کردند" ... "این بزرگانی که الان هیات امنای این دانشگاه هستند به جای اینکه نیرویشان را صرف تقویت دانشگاه های موجود کشور بکنند، سطح علمی اش را بالا بیاورند که ما بتوانیم در مقابل دنیا، در مقابل کفر دنیایی، سطح علمی دانشگاه هایمان بالا باشد که آنها محتاج ما باشند، نه تنها این کار را نکردند بلکه همه نیروی شان را صرف کردند که به دانشگاه آزاد کمک بشود"... .

* شماره 12617 صفحه 23 نماینده: ... "دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه خوبی است لازمی است واقعا چیز خوبی است باید تقویت بشود باید توسعه پیدا کند منتها در جزئیاتش حرف داریم که این جزییاتش به چه شکلی توسعه پیدا کند آیا همین طور بدون ضابطه و بدون اینکه ضوابط آموزش عالی رعایت بشود بدون اینکه مثل سایر دانشگاه ها با آن برخورد بشود. اینجوری بشود یا اینکه تابع یک سری مقررات و ضوابطی باشد؟ ما در این مملکت نمی توانیم دو تا نظام آموزش عالی و دو تا ضابطه آموزش عالی داشته باشیم" ... .

* شماره 12617 صفحه 25 نماینده: ... "دولت از کدام کار عاجز است که دانشگاه آزاد می‌خواهد این کار را انجام بدهد" ... "دولت آن جوری که اطلاع داریم یکی از نظر ظرفیت آموزشی به خاطر کمبود استاد عاجز است یکی هم به خاطر امکانات، وسائل آزمایشگاهی، فضای آموزشی، کلاس ها و امکانات مشابه، تدارکات. خب دانشگاه آزاد چه چیزی را به میدان آورده و از کدام امکانات دارد استفاده می کند. ما الان شاهدیم که بعد از چند سال از تشکیل دانشگاه آزاد تازه الان طرحی آمده است که اینها می خواهند در این طرح از مجلس رای بگیرند که بیایند از امکانات دولتی برای کار خودشان استفاده کنند. خب این نقض غرض است. اگر امکانات دولتی به اندازه کافی باشد لازم است که بیاید خودش استفاده بکند" ... .

* شماره 12617 صفحه 25 نماینده:  ... "در قانونگذاری باید سعی بشود که اگر اشتباهی و اشکالی به وجود آمده این مجلس نباشد که خودش را ناچار بداند در مقابل اشتباه انجام گرفته و واقعیت موجود تطبیق بدهد. جلوی اشتباه را می شود گرفت و اشکالش را برطرف کرد اما مجلس اجبار ندارد که چون بی حساب و بدون برنامه ریزی قبلی و بدون محاسبه یا با محاسبه یک عده دانشجو را با اطمینان یافتن از اینکه روزی به آنها مدرک خواهند داد به این دانشگاه ها بکشانند بعد بیایند به مجلس بگویند اینها هستند حالا شما با اینها می خواهید چه کار بکنید؟" ... .

* شماره 12617 صفحه 25 نماینده: ... "من همه اش را کنار می گذارم اگر دانشگاه آزاد اسلامی بتواند 120 هزار نفر را از بیکاری و علافی و به سمت فساد رفتن حفظ بکند همین خوب است. همین مهمترین کاری است که انجام گرفته. شما ببینید در چه سنی اینها هستند. کسانی که می آیند تحصیل می کنند در آن سنین، در هر قشری که می خواهد باشد طرف وقتی می خواهد باسواد باشد از هرگونه فساد و از هرگونه انحراف بازشان می دارد برای اینکه فرصت پیدا نمی کند. آن پولی که می توانست در مسیر انحراف و مسائل فساد استفاده بکند در اینجا استفاده می کند" ... .

* شماره 12617 صفحه 27 نماینده: ... "من نامه ای دارم از وزیر محترم فرهنگ و آموزش عالی که به جناب آقای رئیس جمهور نوشته به عنوان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی و گفته اند که این دانشگاه آزاد اسلامی مواد اساسنامه را هم رعایت نمی کند"... .

* شماره 12617 صفحه 27 نماینده: "اما شما حالا در گذشته تعداد زیادی دانشجو گرفته اید و حالا روی دستتان مانده اگر به آنها قول مدرک دادید، هر مدرکی که قولش را داده اید خودتان بدهید، اگر قول مدرک نداده اید بعد می گویید ما اینها را چه کار بکنیم. خب اینها را با چه عنوان شما وارد کرده اید شما آوردید متخصص کنید حالا متخصص کنید بدهید بیرون، همان چیزی که شما وعده دادید، همان را به آنها بدهید. به اضافه من عرض کنم بسیاری از رشته هایی که شما درست کردید، رشته های فرهنگ و ادب و علوم و ادبیات فارسی و رشته هایی از این قبیل ... که ما فعلا در مملکت به اینها نیاز زیادی نداریم ما رشته های مهندسی، فنی، پزشکی نیاز داریم" ... .

* شماره 12617 صفحه 34 رئیس: ... "واقعا شماها خودتان مدرک ندارید؟ شماها در آمریکا درس خوانده اید، در ایران خوانده اید، اگر مدرکتان را ندهند، چه کار می کنید؟ پدر طرف را در می آورید. حق هم دارید. اصلا مدرک که عیب نیست." ... "مدرک پرستی درست نیست. اما مدرک داشتن لازم است باشد. اصلا عیب این دانشگاه است اگر ما به اینها مدرک ندهیم. آقایان می گویند شماها یک روزی گفته اید مدرک نه. اولا که ما اینجوری یادمان نیست گفته باشیم. حالا اگر گفته باشیم، ما که معصوم نیستیم. یک روزی یک حرفی زده ایم، حالا می گوییم نه، آن درست نیست."... "اصلا بحث مدرک گرایی را آمده اید یک چیز ضد ارزشی در بحث هایتان کرده اید که من با این مخالفم. مخصوصا می گویم که جامعه بفهمد مدرک باید داد. اگر هم ما یک روزی غیر از این گفتیم اشتباه کردیم. البته ما هیچ وقت چنین عقیده ای نداشته ایم. ما همیشه در حوزه بحثمان این بود چرا به طلبه ها مدرک نمی دهید؟ این، از جمله حرف های اساسی ما در حوزه بوده."

* شماره 12618 صفحه 23 نماینده: ... "ما اگر همین جور آزاد بگذاریم بگوییم دانشگاه آزاد اسلامی همین روالی که الان در پیش گرفته همین روال خودش را ادامه بدهد. با نظر مثلا رئیس دانشگاه یا با درخواست یک عده از مسئولین یک شهرستانی، دانشگاهی در یک شهرستانی تاسیس بشود، رشته های جدیدی در هر واحد دانشگاهی تاسیس بشود، بعد از مدتی هم طبق این قانونی که ما تصویب می کنیم این وزارت علوم و وزارت بهداشت و درمان همیشه دنبال سر دانشگاه آزاد اسلامی حرکت کنند، هر جا دانشگاه آزاد اسلامی رشته ای تاسیس کرد و واحدی تاسیس کرد بعد از آنکه دانشجویانش فارغ التحصیل شدند اینها بروند ارزیابی بکنند بگویند این مدرک قابل قبول هست یا قابل قبول نیست؟" ... " ولی اگر ما جلو این حرکت را نگیریم یعنی بگوییم که همین جوری باز باشد خود به خود همیشه این ادامه دارد یک وقت شما می بینید دانشگاه آزاد اسلامی 500 هزار دانشجو دارد و این 500 هزار دانشجو را شما باید ارزیابی بکنید."

* شماره 12618 صفحه 24 نماینده: ... "چون این ماده واحده در واقع یک فرجه استثنایی است که دیگر به خاطر گل روی آقای هاشمی این تصویب شده و اینجا به هر حال باید یک دوران موقتی داشته باشد که بعد از آن بیاید در داخل مسیر و مجرای مقرراتی که بر همه دستگاه‌های آموزشی خصوصی حاکم است" ... .

* شماره 12618 صفحه 25 عبدالله جاسبی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی:  ... "برنامه ریزی ها و آمار و پیش بینی های سازمان برنامه و بودجه نشان می دهد که در تمامی رشته ها آن قدر نیاز داریم که تا 20 سال آینده هر اندازه نیرو تربیت کنیم جذب خواهد شد و به هیچ وجه نگران لیسانسیه‌های بیکار نباید باشیم." ... .