گروه بین‌الملل مشرق - بنابر تازه‌ترین گزارش‌ها، بیش از 1.7 میلیون نفر در اسرایییل امروز در فقر به سر می‌برند و این حدود 22 درصد جمعیت این موجودیت نامشروع را در بر می‌گیرد.

بر مبنای گزارش سالانه فقر که از سوی «مؤسسه بیمه ملی»، در روز چهارشنبه بر مبنای داده‌های «اداره مرکزی آمار اسراییل» منتشر شد، در پایان سال 2014، 1.709.300 نفر شامل 444.900 خانواده و 776.500 کودک در سرزمین‌های اشغالی زیر خط فقر زندگی می‌کنند.


پروفسور شلومو یوسف، مسؤول «موسسه بیمه ملی»، و وزیر رفاه این رژیم، «حییم کاتز»، این گزارش را روز چهارشنبه ارایه کردند که یک بار دیگر چهره سیاه فقر را در اسراییل (که رسانه‌های غربی تحت تسلط صهیونیست‌ها آن را ستاره درخشان دموکراسی منطقه می‌خوانند) نشان می‌دهد. بر مبنای این گزارش، شمار خانواده‌هایی که زیر خط فقر به سر می برند از 18.6 در 2013، به 18.8 در 2014  و فقر در میان سالخوردگان از 22.1 در 2013 به 22.3 در 2014 رسیده است.


طبق این گزارش، سطح استاندارد زندگی بر اساس درآمد سرانه متوسط در دسترس، 2.4 درصد افزایش یافته که نشان از بالا رفتن خط فقر است. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که یک فرد با درآمد ماهیانه کم‌تر از 3077 شِکِل جدید (واحد پول اسراییل) و زوجی با درآمد کم تر از 4923 شِکِل در ماه، زیر خط فقر قرار دارند. در حالی که یک خانواده 5 نفره باید 9230 شِکِل در ماه درآمد داشته باشد تا فقیر محسوب نشود.


این داده‌ها، شکاف تکان‌دهنده‌ای را میان وضعیت مالی گروه‌های مختلف جمعیتی هم نشان می‌دهد. فقر در میان خانواده‌های فوق-متعصب یهودی، شامل 54 درصد جمعیت آن‌هاست. در جمعیت عرب اسراییلی هم 52.6 درصد جمعیت، فقیر هستند که در 2013 این درصد 51.7 بود. دو سوم کودکان در این دو گروه جمعیتی در فقر به سر می‌برند.

خاخام «یخیل اِکشتاین»، موسس و رییس موسسه «همدلی بین‌المللی مسیحیان و یهودیان»، درباره این گزارش نوشت:

«محتوای گزارش تکان‌دهنده است، اما غافلگیرکننده نیست. فقرا در اسراییل آن قدر برای حکومت بی‌اهمیت هستند که همه انرژی و وقت خود را صرف ارتقاء وضع ثروتمندان و طبقه متوسط می‌کند. اما رنج صدها هزار سالخورده، کودک و خانواده‌های فروپاشیده زیر بار فقر، نه تنها یک لکه ننگ، که تهدیدی برای استقامت اجتماعی در اسراییل است. حکومت باید تکانی به خود بدهد و برنامه جامعی برای کاهش فقر با اهداف روشن و منابع متناسب ارایه دهد.»


«گیدی کروخ»، مدیرعامل بانک ملی غذا (لِکِت ایررایل) هم این گزارش را یک هشدار بزرگ می داند:

«حکومت تلاشی برای حل بحران انجام نمی‌دهد. سال به سال بیمه ملی گزارش خود را ارایه می‌دهد و هیچ کاری صورت نمی‌گیرد. اعانه دادن به کودکان، مانند گذاشتن باند کمک‌های اولیه روی یک زخم اجتماعی است. شکاف در کشور رو به گسترش است، در حالی که حکومت هیچ توجهی به این موضوع نمی‌کند.» او معتقد است که تنها سازمان‌های غیرانتفاعی در سرتاسر اسراییل هستند که خود را وقف کمک به فقراء کرده‌اند و از سوی حکومت هم هیچ کمکی دریافت نمی‌کنند. او در نهایت خطر فقر و گرسنگی را بسیار بیش‌تر از خطر دشمنان خارجی برای اسراییل خواند.
گفتنی است که رژیم صهیونیستی از نظر سطح فقر، در میان 34 کشور عضو «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی» تنها مکزیک را در بالای خود دارد. از نظر فقر کودکان تنها وضع ترکیه از اسراییل خراب‌تر است. در 2014، درصد خانواده‌های فقیر، از 12.5 به 13.1 رسید. نویسندگان گزارش، این امر را در وهله اول، به کاهش سطح اشتغال و افزایش خانواده‌های «تک-درآمدی» (تنها یکی از اعضای خانواده شاغل) ربط می‌دهند که درصد این خانواده‌ها از 29.5 در 2013 به 30.2 در 2014 رسیده است. عمق فقر (فاصله  حداقل درآمد تا خط فقر) از 32.8 به 38.6 بالا رفته و فقر شدید (شاخص نشان‌دهنده فقیرترین شهروندان) 10 درصد افزایش داشته است.

همزمان با انتشار گزارش، رهبر حزب اپوزیسیون «اتحاد صهیونیستی» در کنست، «اسحاق هرتسوگ»، خواستار تشکیل «کمیسیون پیگیری» علیه نخست وزیر نتانیاهو شد:

«گزارش‌های فقر، متاسفانه، مرا شگفت‌زده نکرد. من وزیر رفاه بودم، گزارش‌های زیادی دیده‌ام، ولی از آن بیشتر، خودم شخصا به اطراف کشور رفته  و این آدم‌ها را دیده‌ام که گدایی می‌کنند. ما دوست داریم درباره فقر حرف بزنیم، ولی واقعا از فقرا خوشمان نمی‌آید. فقر در اسراییل یکی از بالاترین نرخ‌ها را در غرب دارد و دلیل خوبی هم برای این مساله هست. نتانیاهو کل طبقات شهروندان را در 2003 به سوی فقر هل داد و همین کار را در 2013 تکرار کرد.»


وزیر رفاه این رژیم، «حییم کاتس» (از حزب لیکود) هم پنهان شدن پشت بهانه‌ها را بی‌فایده دانست. وی تنها اظهار امیدواری کرد که سال بعد موفق به کاهش سطح فقر شوند. «الی الانوف»، عضو کمیته کار، رفاه و سلامت کنست هم معتقد است که این گزارش «نیاز اسراییل را به کاهش فوری و چکشی فقر اثبات و توجیه می‌کند.»


«آریه دِری»، رهبر حزب شاس و وزیر اسبق دارایی، یئیر لاپید وزیر پیشین را مسؤول فقر اشاره شده در گزارش دانست و مدعی شد که تلاش‌های خود او در کابینه نتانیاهو فقر را در سال 2015 کاهش داده است.

اما جالب‌ترین نظر از آن «بیزالل اسموتریچ»، عضو کنست از حزب دست راستی «خانه یهودی» (هم‌پیمان نخست وزیر) است که سعی کرده با سفسطه واقعیت فقر را توجیه کند:

«شکی نیست که فقیر امروز کم‌تر از فقیر 20 سال پیش فقیر است! با رشد مستمر در اسراییل امروز، درست است که اغنیاء غنی‌تر می‌شوند، اما فقرا هم غنی‌تر از همیشه می‌شوند.»

او خشم ابراز شده از انتشار گزارش را «عوام‌فریبانه» خواند: «در نهایت، ما باید گزارش را مورد نظر قرار دهیم، ولی همچنین این را هم در نظر داشته باشیم که امروز بهتر از همیشه است. امروز همه افراد نسبت به قبل غنی‌تر هستند!»

واقعیت این است که در سال 2008، در پی بحران اقتصادی در آمریکای شمالی و اروپا که بانک‌ها را ورشکسته و مشاغل را نابود کرد، اقتصاد اسراییل تقریبا دست نخورده باقی ماند. در دو سه سال بعد از 2008، رشد اقتصادی این رژیم بر عکس روند غرب ادامه داشت به نحوی که در سپتامبر 2012، نتانیاهو اقتصاد اسراییل را «جزیره» ثبات خواند.

اما وقتی در می 2013، «OECD» گزارشی منتشر کرد که در میان 34 کشور عضو این سازمان، اسراییل از همه فقیرتر بود، بسیاری دچار حیرت شدند. در پایان 2012، اسراییل با شاخص فقر 21 درصد حتی از مکزیک، ترکیه، اسپانیا و یونان هم فقیرتر بود. این گزارش صدر خبرها را در اسراییل به خود اختصاص داد ولی مقامات اسراییلی واکنشی توام با تحقیر و بی‌خیالی به آن نشان دادند. آن‌ها می‌گفتند که چطور می‌شود که کشوری که نرخ رشد 2 برابر کشورهای توسعه یافته دارد، یک پنجم مردم آن در فقر به سر ببرند.

اما حقیقت این است که از چند سال قبل، برخی کارشناسان اقتصادی در درون این رژیم نسبت به معضلات اساسی در بازار کار این کشور هشدار داده بودند که منجر به افزایش سطح فقر می‌شود. نرخ اشتغال در اسراییل از همه کشورهای «OECD» پایین‌تر است و همان طور که گفته شد، پایین‌ترین آمار اشتغال هم مربوط به اعراب و یهودی‌های افراطی (هاردی‌ها) است.

 بر اساس تحقیق «مرکز مطالعات سیاست‌گذاری اجتماعی توب»، در سال 2011، نرخ اشتغال در مردان هاردی تنها 48 درصد و در میان زنان عرب اسراییلی تنها 28 درصد بود. این درصد در میان زنان عربی که دوران دبیرستن را تمام نکرده‌اند، تنها 5 درصد است. با این که این شاخص در میان زنان هاردی نسبت به زنان عرب فاقد دیپلم بیشتر است، اما درصد آن تنها 16 است. از آن جا که نرخ مشارکت در میان مردان هادری و زنان عرب پایین است، فقر در اقشاری متمرکز می‌شود که فرزندان بیشتری دارند و گرایش آن‌ها به به رفتن سر کار (اگر کاری باشد) هم پایین‌تر می‌آید.

البته وضع در میان مردان هاردی همیشه به این منوال نبوده است. تا دهه 1980، 90 درصد مردان هاردی شاغل بودند، ولی در 30 سال گذشته به شدت سطح اشتغال در میان آن‌ها کاهش یافته است. «دان بن داوید»، استاد اقتصاد در دانشگاه تل آویو، معتقد است که یکی از مهم‌ترین دلایل این کاهش، افزایش نفوذ هاردی‌ها در سیاست و جذب یارانه‌ها و تسهیلات مختلف به این قشر بود تا آن‌ها بیش از پیش به مطالعات دینی خود برسند. آن‌ها حتی از خدمت سربازی هم معاف هستند در نتیجه روز به روز بیشتر از جامعه مدرن اسراییل منزوی می‌شوند.

به علاوه، سیستم تحصیلی مستقل آن‌ها که آموزش‌های پایه زندگی مدرن مثل ریاضیات، کامپیوتر و زبان خارجی چندان جایگاهی در آن ندارد، به این انزوا و همچنین عدم جذب در موسسات دولتی عمدتا سکولار این رژیم کمک کرده است. با این حال، فقر در میان هاردی‌ها، به دلیل دریافت اعانات و تسهیلات دولتی تا سال 2002 چندان به چشم نمی‌آمد. در سال 2000، در پی انتفاضه دوم فلسطینی‌ها و ایجاد بحران عمومی در اقتصاد اسراییل، این اعانات و کمک‌های دولتی کاهش قابل ملاحظه‌ای یافت و هیچ‌گاه به سطح قبل نرسید.

اما برخی تحلیل‌گران اقتصادی در اسراییل هم برجسته کردن نقش مردان هاردی و زنان عرب را در افزایش سطح فقر اشتباه می‌دانند و آن‌ها را قربانی اقتصاد ناسالم می‌بینند. مثلا «شلومو سونیرسکی» از مرکز تحقیقات غیردولتی «آدوا» معتقد است که زمانی نرخ اشتغال زنان عرب از زنان یهودی هم بیشتر بود و آن‌ها عمدتا در کارخانجات نساجی جلیله فعال بودند، ولی به دلیل تعطیلی یا انتقال این کارخانه‌ها به اردن، بیکاری زنان عرب افزایش چشم‌گیر یافت. او مشکل را در عدم توزیع متوازن صنایع بزرگ در اسراییل به طور خاص و توسعه نامتوازن به طور عام می‌داند.


حقیقت فقر در اسراییل، از اوایل دهه 1990 خود را نمایان ساخت. تا پیش از آن،  یک نوع سوسیالیزم خاص بر اقتصاد این رژیم حاکم بود که تمرکز آن بر عدالت در توزیع و بالا بودن هزینه‌های رفاهی دولتی قرار داشت. با حرکت اسراییل به سوی اقتصاد سرمایه‌داری و کم‌رنگ‌شدن سوسیالیزم در طول دهه 1990، نرخ فقر اسراییل به طور مداوم بالا رفت. شمار خانواده‌های فقیر اسراییلی در طول این دهه به 4.4 درصد رسید که بیشترین رشد فقر در میان کشورهای توسعه‌یافته محسوب می‌شد. از 1990 تا 2001، بودجه رفاهی دولت برای پوشش دادن فقر از 5 میلیارد به 10 میلیارد رسید. با این حال، بر شمار جمعیت فقیر به صورت پیوسته اضافه شد و یک شکاف اجتماعی-اقتصادی محسوس در جامعه اسراییل به وجود آمد.


در فاصله 1998 تا 2005، فقر کودکان به ناگهان 50 درصد افزایش یافت و به 35 درصد کل جمعیت کودکان رسید (آمار بیمه ملی و اداره مرکزی آمار). در سال‌های 2002 تا 2004، این روند فقر به ناگهان عمق زیادی هم پیدا کرد که علت آن کاهش شدید خدمات رفاهی دولتی، توسط وزیر دارایی وقت، همین بنیامین نتانیاهو، بود. این همزمان با بحران سراسری در اقتصاد اسراییل به واسطه انتفاضه دوم  فلسطینی‌ها بود. اما مساله فقط فقر نبود. در سال 2004 اسراییل بزرگ‌ترین شکاف فقیر-غنی را در بین کشورهای صنعتی، بعد از تایوان، داشت. شکاف درآمدی در اسراییل دو برابر ایالات متحده بود که خود به داشتن شکاف عمیق میان دهک‌های بالا و پایین جامعه مشهور است.

یکی دیگر از عواملی که برای آمار بالای فقر در اسراییل ذکر می‌شود، نرخ بالای مالیات در این رژیم است. در سال 2013، فردی با پایه حقوق ماهیانه 880 دلار، می‌بایست حدود 400 دلار مالیات می‌پرداخت. کسر مالیات از درآمد، به راحتی می‌توانست چنین فردی را به زیر خط فقر (445 دلار برای 2013) بکشاند. در سال 2015 پایه حقوق از طرف دولت حدود 1220 دلار تعیین شده است. دولت اخیرا تصویب کرده که این حداقل حقوق برای 2017 به 1390 دلار برسد. این یعنی هر خانواده معمولی اسراییلی متوسط رو به پایین، برای حفظ سطح فعلی زندگی (که به سختی در حد تامین معاش است) باید بیش از پیش تلاش کند.

«گلدی اشترنبوخ» مدیر روابط خارجی موسسه «مئیر پانیم» (سازمان غیردولتی پیشرو در مبارزه با فقر کودکان و سالخوردگان در اسراییل) چندان به سر و صداهای برخاسته از این گزارش خوش‌بین نیست:


«این وقت سال، حکومت‌ها درباره فقر معرکه می‌گیرند. سیاستمداران یک فستیوال رادیویی بحث درباره طرح‌ها و برنامه‌های پیشرفته خود برای مقابله با فقر راه می‌اندازند.»

سالانه 409.500 وعده غذای گرم فقط توسط موسسه «مئیر پانیم»، و از طریق شبکه رستوران‌های رایگان آن، و 174.000 وعده غذا از طریق ارسال به خانه‌های سالخوردگان و از کار افتادگان، و 82.000 وعده ناهار برای کودکان (از طریق باشگاه‌ها و فروشگاه‌های مشخص مواد غذایی به مناسبت اعیاد و دیگر مناسبت‌ها) تهیه می‌شود. اشترنبوخ مشاهدات میدانی خود را بسیار تلخ می‌داند:


«در 10 سال اخیر که من در این سازمان کار کرده‌ام، زندگی شهروندان اسراییل وخیم‌تر شده است. به طور روزافزون، زوج‌های شاغل به 6 ناحیه تحت پوشش ما در سراسر اسراییل (سرزمین‌های اشغالی) برای دریافت غذا مراجعه می‌کنند. وقتی وضع زوج‌هایی که همه تلاش خود را برای حفظ حداقل معاش انجام می‌دهند این است، شکی نیست که وضع سالخوردگان و از کارافتادگان چگونه است.»


او معتقد است که این مساله یکی از تهدیدات بزرگ برای آینده اسراییل است، چرا که وقتی از هر 3 کودک اسراییلی، یکی غذای کافی دریافت نمی‌کند، عملکرد او در مدرسه دچار افت می‌شود. «کودک گرسنه نمی‌تواند قابلیت‌های خود را در مدرسه نشان دهد. آیا 10 یا 15 سال دیگر می‌توان انتظار داشت که اسراییل یک کشور خلاق باقی بماند؟»