در این گزارش ضمن بازخوانی این حادثه دردناک به بررسی ابعاد حقوقی آن می‌پردازیم.


*بازخوانی فاجعه اندوهبار سرزمین منا

در نخستین ساعات روز عید قربان بود که رسانه‌ها از رخدادی شوم و دردآور خبر دادند. خبری که پس از حادثه سقوط جرثقیل بر سر زائران حرم امن الهی و آتش‌سوزی سکونتگاه حجاج، بار دیگر نگرانی‌های گسترده‌ای را برانگیخت. اما اینبار بی‌کفایتی عامدانه آل‌سعود در قالب فاجعه دیگری خودنمایی کرد، فاجعه‌ای که در آن سخن از له شدن و خفگی بیش از 7000 نفر از حجاج سراسر دنیا با دربر داشتن چندصد ایرانی در ازدحام تامل‌برانگیز و مشکوک مراسم رمی جمرات بود.

پس از این فاجعه اندوهبار تلاش‌های سازمان حج و زیارت برای پیگیری ابعاد مختلف این واقعه آغاز شد. در مقابل این حادثه تاسف‎بار؛ اتهام‌زنی، توهین و تحقیر طی روزهای نخست فاجعه جانسوز منا محتوای خطاب آل‌سعود به ملت و دولت ایران بود.

پس از گوشزد کردن وظایف حداقل سعودی‌ها در فاجعه منا از سوی ریاست جمهوری اسلامی ایران، عادل الجبیر وزیر خارجه رژیم‌ آل‌سعود به سرعت واکنش نشان داد و در قالب ادبیاتی توهین‌آمیز اظهار داشت: آخرین کسانی که حق دارند درباره مراسم حج و خانه خدا سخن بگویند، ایرانی‌ها هستند، چون پیش از این چه با تظاهرات و یا هرج و مرج در مکه، مشکلات زیادی برای حجاج ایجاد کرده و سبب شهادت زائران شده‌اند!

به نقل از رئیس مرکز پزشکی سازمان حج و زیارت، پزشکان و نیروهای امدادی ایران در همان ساعات اولیه حدود 600 نفر از زائران را از مرگ حتمی نجات دادند که 110 نفر آنها ایرانی بودند. اما در ادامه روند امدادرسانی، ماموران آل‌سعود از کمک پزشکی و امدادی نیروهای ایرانی ممانعت کرده و حتی برخی از آنها را بازداشت کردند. در صورتی که مطابق قوانین بین‌المللی اگر کشوری قادر به تامین مصونیت اتباع بیگانه نباشد، باید کمک‌های انسان‌دوستانه را بپذیرد.


*تشکیل کمیته حقیقت‌یاب با نتیجه‎ای نامعلوم



هرچند که پس از وقوع حادثه جانسوز منا، رئیس سازمان حج و زیارت و مسئولین کشورمان از پیگیری وضعیت حقوقی جانباختگان این فاجعه در کمیته‎ای موسوم به "کمیته حقیقت‎یاب" خبر دادند، اما با وجود تشکیل جلسات این کمیته؛ در عمل هیچ خروجی قابل توجهی که دال بر استیفای حقوق و غرامت مهاجرین‎الی‎الله باشد، مشاهده نشد.

معاون کنسولی، امور مجلس و ایرانیان وزارت امور خارجه ایران اظهار داشت: فاجعه منا را قطعا پیگیری می‌کنیم، چون امر رهبری بوده که فرمودند نباید فراموش شود.
 وی ادامه داد: در حال مشورت با حقوق‌دانان بین‎المللی برای پیگیری فاجعه منا هستیم.

چندی پیش محمدجواد ظریف از عدم همکاری سعودی‌ها در خصوص فاجعه منا گفت.
وزیر امور خارجه کشورمان اظهار داشت: درباره فاجعه منا مشغول جمع‌آوری مستندات هستیم و تاکید کردیم باید بررسی‌ها صورت گرفته تا حقوق جانباختگان این فاجعه و خانواده آن‌ها حفظ شود.

نکته اساسی که می‌توان به عنوان خروجی ابعاد فاجعه منا به آن توجه کرد، این است که کنگره عظیم حج در قبضه مدیریت حاکمانی است که حتی این گردهمایی را نیز در جهت دست‌یابی به اهداف شوم خود قرار می‌دهند. در واقع یکی از بزرگترین اعمال عبادی مسلمین جهان تحت مدیریت عده‌ای از خودکامگان چفیه‌سرخ سعودی است.


*قره سید رومیانی:  فاجعه منا از طریق گزارشگر ویژه حقوق بشر پیگیری شود


عضو کمیسیون قضایی حقوقی مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: وکلا فاجعه منا را از دو دیدگاه داخلی و بین المللی می توانند مورد بررسی قرار دهند؛ به‌علاوه با توجه به این‌که  حقوق مربوط به بین الملل و قواعد مسلم حقوق بین الملل قانون مصوب 1378 به محاکم داخلی اجازه می‌دهد کشورهایی که موجب نقض حقوق بین‌المللی در دنیا می شوند، در محاکم داخلی مورد بررسی قرار گیرند، لذا باید ببینیم در فاجعه منا چه نقض حقوق بین المللی صورت گرفته است.

وی ادامه داد: در حوزه بین الملل لازم است گزارشگر ویژه حقوق بشر از طرف دبیر کل سازمان ملل یک نفر را برای ارائه گزارش به مجمع عمومی معرفی کند تا موضوع را بررسی کرده وبه عنوان  کمیته حقیقت‌یاب عوامل حادثه را بررسی و  پیگیری کنند و اگر کوتاهی و یا مباشرت در انجام جرم باشد با توجه به مبانی موجود دادگاه بین المللی کیفری هم بتواند وارد موضوع شود؛ به‌علاوه دادستان دیوان عالی کیفری می‌تواند براساس اساس‌نامه و منشور دیوان اقدام کند.

این نماینده مجلس در عین حال خطاب به مسئولان وزارت خارجه گفت:  توان حقوق بین‌الملل داخلی ما در سطح برجسته‌ای است و در حال حاضر نیازمند استفاده از وکلای بین المللی نیستیم به دلیل این‌که توان وکلای ما برتر از توانمندی‌های کشورهای دیگر است اما مسئولان باید به این باور برسند.

هم‌اکنون و با گذشت بیش از 2 ماه از فاجعه دلخراش منا که دست تعمد شاهزادگان نورسیده سعودی کاملا در آن مشهود است، چند نکته مهم ذهن مسلمانان جهان را به خود مشغول می‌کند: