انتخاباتی که طی آن 88 نماینده با استناد به اصول 107، 108 و 111 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به مدت 8 سال در کسوت خبرگان به فعالیت می‌پردازند و وظیفه مهم نظارت بر فعالیت‌های رهبری و همچنین تعیین رهبر را عهده‌دار هستند؛ موضوعی که به نظر می‌رسد در بیان اهمیت انتخابات مجلس خبرگان و فقهای فعال در آن کافی است.
نخستین انتخابات خبرگان رهبری 19 آذرماه 1361 چهار سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی برگزار شد و نزدیک 18 میلیون نفر در این انتخابات شرکت و 75 نفر از نمایندگان این مجلس را تعیین کردند و انتخاب بقیه نمایندگان به دور دوم موکول شد.
*مجلس خبرگان در رأس همه مسؤولیت‌هاست
فعالیت اولین مجلس خبرگان رهبری 24 مرداد سال 1362 با پیامی از امام خمینی (ره) که در بخشی از آن آمده بود و اکنون شما ای فقهای شورای خبرگان و ای برگزیدگان ملت ستمدیده در طول تاریخ شاهنشاهی و ستمشاهی! مسئولیتی را قبول فرمودید که در رأس همه مسؤولیت‌هاست و آغاز به کاری کردید که سرنوشت اسلام، ملت رنجدیده، شهید داده و داغدیده در گرو آن است. تاریخ و نسل‌های آینده درباره شما قضاوت خواهند کرد و اولیاء بزرگ خدا ناظر آراء و اعمال شما می‌باشند. کوچک‌ترین سهل‌انگاری و مسامحه و کوچک‌ترین اعمال‌نظرهای شخصی و خدای‌نخواسته تبعیت از هواهای نفسانی که ممکن است این عمل شریف الهی را به انحراف کشاند، بزرگ‌ترین فاجعۀ تاریخ را به وجود خواهد آورد. آغاز شد.
در بخش دیگری از این پیام نیز امام راحل توصیه‌هایی را به اعضای این مجلس فرموده بودند تا اهمیت خطیر فعالیت آنان را تأکید کنند «الله الله در انتخاب اصحاب خود، الله الله در تعجیل تصمیم‌گیری خصوصاً در امور مهمه و باید بدانید و می‌دانید که انسان از اشتباه و خطا مأمون نیست. به‌مجرد احراز اشتباه و خطا از آن برگردید و اقرار به خطا کنید که آن کمال انسانی است، توجیه و پافشاری در امر خطا، نقص و از شیطان است. در امور مهمه با کار‌شناسان مشورت کنید و جانب احتیاط را مراعات نمایید. این‌جانب مطالبی را در سی صفحه به‌عنوان وصیت‌نامه نوشته‌ام و یک نسخه آن را در مجلس مبارک خبرگان امانت می‌گذارم که پس از مرگ این‌جانب منتشر خواهد شد...»
انتخاباتی که برپایی آن به دلیل حیات بنیان‌گذار انقلاب اسلامی ایران حواشی زیادی را ایجاد کرد و به‌زعم برخی تضعیف جایگاه ایشان بود تا اینکه علی‌اکبر ناطق نوری وزیر کشور وقت طی نامه‌ای مراتب را به اطلاع امام خمینی (ره) رسانده و از ایشان کسب تکلیف کردند.
امام راحل نیز با استناد به قانون اساسی موافقتشان با این امر را اعلام کردند؛ رویه‌ای که بعدها توسط مقام معظم رهبری نیز پذیرفته شد و مورد تأکید قرار گرفت.
ریاست نخستین دوره از مجلس خبرگان رهبری به آیت‌الله مشکینی سپرده شد و تا سوم مرداد 1386 ادامه یافت. حجت‌الاسلام علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی نایب‌رئیس و آقایان مؤمن و طاهری خرم‌آبادی، به‌عنوان منشی هیئت‌رئیسه انتخاب شدند. این دوره از مجلس خبرگان سه اجلاس فوق‌العاده برگزار کرد. اجلاس اول 19 آبان 1364 بود که در آن آیت‌الله منتظری به‌عنوان قائم‌مقام رهبری انتخاب شد، هرچند بعدها حوادثی پیش آمد که منجر به استعفای آیت‌الله منتظری و عزل وی از قائم‌مقامی رهبری شد.
*دومین اجلاس خبرگان بعد از رحلت امام
دومین اجلاس خبرگان نیز خرداد 1368 پس از درگذشت امام خمینی (ره) و به‌منظور تعیین دومین رهبر جمهوری اسلامی برگزار شد و سومین اجلاس هم در مرداد 1368 بعد از تصویب بازنگری قانون اساسی توسط مردم برپا شد.
دومین دوره از انتخابات خبرگان رهبری نیز 16 مهرماه بانام نویسی 180 نفر آغاز شد و مردم در 24 حوزه انتخابیه با ورود 83 نفر به مجلس خبرگان رهبری موافقت کردند؛ میزان حضور در این انتخابات نیز 41 درصد بود.
از حواشی این دوره می‌توان به اعتراض به نحوه احراز صلاحیت‌ها اشاره کرد که منجر به نامه‌نگاری معترضان به مقام معظم رهبری نیز شد و برخی از افراد نظیر صادق خلخالی، هادی خامنه‌ای، علی‌اکبر محتشمی پور از اعضای نخستین دوره خبرگان رهبری در دوره دوم رد صلاحیت شدند.
محرمانه بودن موضوعات طرح‌شده در جلسات این دوره و عدم انتشار گزارش در خصوص مباحث صورت گرفته در اجلاس‌ها از دیگر حاشیه‌های دوره دوم بود که ریاست آن را همچنان آیت‌الله مشکینی عهده‌دار بود.
آغاز سومین دوره مجلس خبرگان رهبری نیز مربوط به سال 77 می‌شود که طی آن 396 نفر برای حضور در این انتخابات اعلام آمادگی کردند پس از رد صلاحیت 214 نفر از این تعداد و انصراف 13 نفر از حضور در این رقابت، 169 نفر از 28 حوزه انتخابیه به مردم معرفی شدند و درنهایت فعالیت این دوره با حضور 86 نماینده خبره در چهارم اسفند آغاز شد و تا سال 85 و با برپایی 16 جلسه ادامه یافت.
علیرغم اینکه دولت اصلاح‌طلب در آن ایام روی کار آمده بود عدم ارائه لیست از سوی جناح اصلاح‌طلب به نشانه اعتراض به نحوه رسیدگی به صلاحیت‌ها از نکات مهم و حواشی سومین دوره مجلس خبرگان رهبری بود که مشارکت مردم در آن افزایش یافت به‌نحوی‌که بیش از 46 درصد از واجدان شرایط در انتخابات خبرگان رهبری شرکت کردند.
حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس‌جمهور، آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی، آیت‌الله صادق آملی لاریجانی، آیت‌الله توسلی حجت‌الاسلام مجید انصاری، حجت‌الاسلام علی فلاحیان و آیت‌الله احمد خاتمی ازجمله اعضای این دوره بودند که برخی آن‌ها برای اولین و آخرین بار موفق به حضور در این جمع شدند.
دوره چهارم مجلس خبرگان رهبری که تاکنون نیز ادامه دارد فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است و علیرغم سه دوره پیش که تنها یک رئیس را به خود دیده بود، با چهار رئیس مواجه شده است که رقابت تفکرات سیاسی مختلف را به رخ می‌کشد.
انتخابات این دوره 24 آذرماه سال 85 کلید خورد و طی آن 60 درصد از مردم با حضور در انتخابات، 86 نماینده خود را انتخاب و روانه مجلس خبرگان رهبری کردند و در این دوره آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در رقابتی با آیت‌الله محمد یزدی داشت به ریاست خبرگان رسید ریاستی که به دلیل موضع‌گیری‌های ایشان نسبت به فتنه 88 دیگر تکرار نشد.
مجلس چهارم خبرگان رهبری ازلحاظ زمانی نیز با سه دوره پیش تفاوت‌هایی دارد چراکه به دلیل همزمانی با انتخابات مجلس شورای اسلامی دوره هشت‌ساله آن تمدید و ده‌ساله شد در دوره دوم مجلس چهارم خبرگان رهبری نیز آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از کاندیداتوری انصراف داد و بدین ترتیب ریاست این مجلس به آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی سپرده شد که پس از فوت ایشان آیت‌الله شاهرودی به‌عنوان نائب رئیس عهده‌دار آن شد.
*ریاست آیت‌الله یزدی بر مسند خبرگان
تا اینکه اجلاس جدید آغاز شد و این بار نیز آیت‌الله هاشمی رفسنجانی اعلام کرد علاقه‌ای به حضور ندارد و بنا بر تکلیف خواستار کاندیداتوری در هیئت‌رئیسه می‌شود و بدین ترتیب برای دومین بار به رقابت با آیت‌الله یزدی پرداخت که این بار نتوانست آراء لازم را کسب کرده و سمت ریاست را آیت‌الله یزدی عهده‌دار شد.
با نگاهی به این چهار دوره می‌توان نتیجه گرفت که مجلس خبرگان رهبری تاکنون فرازوفرودهای متعددی را پشت سر گذاشته است و اکنون نیز وارد رقابت جدیدی می‌شود؛ موضوعی که از مدت‌ها پیش موردتوجه رسانه‌های معاند و دشمنان انقلاب قرارگرفته است و سعی دارند با شگردهای مختلف آن را لکه‌دار کنند که با تعدد کاندیداهای مختلف و همچنین حضور صعودی مردم در انتخابات خبرگان ـ که هر دوره بیش از دوره پیش بوده ـ این توطئه‌ها خنثی‌شده و مجلس پنجم خبرگان رهبری با فقهای اصلح همچون گذشته به فعالیت خود ادامه داده و نگهبان اصل مترقی ولایت‌فقیه خواهد شد.
