1- محدودسازی و برچیده سازی برنامه هسته ای ایران به عنوان هدف حداقلی
2- مهار نقش آفرینی ایران در منطقه و تغییر رفتار ایران در مناسبات بین المللی به عنوان هدف حداکثری
مقامات کاخ سفید برای تثبیت هدف اول در پسا برجام، سعی داشتند تا ایران را در چارچوب «تحذیر و اقناع» قرار دهند و پس از طی این مرحله، تعامل با ایران منجر به تحقق هدف دوم و حداکثری گردد.
در چارچوب فوق، ایران باید از نزدیک شدن به خطوط قرمز آمریکا برحذر و رفتار خود را در پسا برجام با قواعد زیر تنظیم نماید:
- ایران بپذیرد یک بازیگر هم سطح با بازیگران تحت سلطه آمریکا باشد و حوزه های نفوذ راهبردی آنان را به رسمیت بشناسد.
- ایران دیگر از محور مقاومت در منطقه حمایت نکند و دنبال تغییر هندسه سیاسی منطقه نباشد.
- ایران برنامه موشکی خود را متوقف نماید.
در چنین شرایطی رهبر معظم انقلاب با هوشمندی بی نظیر، ضمن حفظ انسجام و وحدت ملی، با ابلاغ 28 بند، نقایص و روزنه های برجام را برطرف ساخته و از طریق مقابله با جریان نفوذ و هم چنین ایجاد ائتلاف چهارگانه، بازی پسا برجام آمریکا را مختل نمودند.
مقامات کاخ سفید اکنون مشاهده می کنند که نه تنها اهداف حداکثری آنان در پسا برجام محقق نخواهد شد بلکه در تحقق اهداف حداقلی نیز دچار تردید شده اند. اکنون آنان به این جمع بندی رسیده اند که تعلیق تحریم ها روند نقش آفرینی ایران در منطقه را تقویت و تغییر موازنه راهبردی و نظم منطقه ای از سوی ایران را امکان پذیرتر می سازد.بر این اساس مقامات واشنگتن با نگرانی از به مخاطره افتادن سنت رهبری آمریکا، در صدد مهار جدید ایران برآمده اند.
دراین راستا برنامه آمریکا برای سخت گیری به ایران در پسا برجام یکی از گام های راهبرد مهار جدید ایران است. به نظر می رسد نگرانی از نفوذ و اقتدار ایران در منطقه، محیط داخلی آمریکا (فضای انتخابات ریاست جمهوری) و فشارهای وارده از سوی بازیگران منطقه ای، سردمداران کاخ سفید را به تعلل و عدم اجرای کامل برجام رسانده است. در نگاه خوشبینانه، حداکثر تحریم ها تنها به صورت قول و وعده تعلیق می شود تا امکان تنفس در فضای سیاسی اجتماعی ایران فراهم شود. تحریم ها به اشکال مختلف و در قالب های دیگری مجددا اعمال شود به ویژه این که اجماع دو حزب در کنگره آمریکا نیز وقوع سناریوی دوم را محتمل تر نشان می دهد.
بر اساس اخبار منتشره، برنامه جامع اقدام مشترک هسته ای ایران و گروه 1+5 (برجام) روز شنبه، 26 دی ماه، برابر با 16 ژانویه وارد مرحله اجرا خواهد شد. به این ترتیب، در پی تأیید اجرای تعهدات ایران بر اساس این توافق، تحریم های موجود علیه ایران برداشته می شود.
به تعبیری می توان گفت شمارش معکوس برای رسیدن به روز اجرای برنامه جامع اقدام مشترک آغاز شده است. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا ادعا می کند که تا چند روز دیگر دو طرف می توانند ورود به فاز اجرا را اعلام کنند.
رییس تیم کارشناسی ایران هم می گوید که وی و هیأت ایرانی همراه، این روزها در ژنو و وین سرگرم بحث در خصوص باقیمانده مسائل پیرامون لغو تحریم ها هستند که می تواند گام مهم دیگری در مسیر اجرای برجام باشد. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی خبر می دهد که کمتر از یک هفته تا اعلام این خبر خوش به ایرانی ها زمان باقی است.
* اجرای ناقص و نیم بند برجام از طرف غربی
در حالی که سرعت دولت برای اجرای تعهدات هسته ای حتی طرف غربی را به اعجاب وا داشته، به نظر می رسد آمریکایی ها علاوه بر تحمیل فشارهای مختلف به بهانه های واهی، قصد دارند تا با اجرای ناقص و نیم بند برجام، علاوه بر حفظ ساختار تحریم ها، راه نفوذ خود را در ایران هموار کنند.
دولت یازدهم با شعار تدبیر و امید و با وعده حل مسأله هسته ای ظرف سه تا شش ماه، در خرداد سال 92 به روی کار آمد و بلافاصله از تیر ماه همان سال وزارت خارجه را مسؤول آغاز مذاکرات هسته ای با غرب کرد و گفت وگوها آغاز شد. ماحصل دور نخست گفت وگوهای هسته ای دولت تدبیر و امید با کشورهای موسوم به 1+5 توافق موقت یا همان توافق ژنو بود. خروجی این توافق برای ایران این بود که در مجموع 7 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی بلوکه شده خود را در بانک های خارجی دریافت کرد ولی در برابر امتیازاتی که به طرف غربی واگذار شد این رقم قابل اعتنا نبود. پس از توافق ژنو، به دلیل موقت بودن این توافق از بهمن ماه همان سال دور جدید مذاکرات ایران و غرب آغاز شد، مذاکراتی که پس از حدود 20 ماه در 23 تیر سال جاری به بار نشست و امروز در افکار عمومی به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام شناخته می شود.
در طی دو سال و نیمی که دولت یازدهم با طرف غربی پای میز مذاکره بر سر مسأله هسته ای نشست نه تنها تحریم های ظالمانه ای که از قبل بر ایران تحمیل شده بود لغو نشد بلکه طرف غربی با گستاخی و جسارت هرچه تمام در حین مذاکرات هسته ای بر تعداد و حجم تحریم های جمهوری اسلامی ایران افزود.
توافق ژنو در 3 آذر 92 حاصل شد ولی تنها چند روز بعد از آن طرف غربی نه تنها نرمشی در لحن و فحوای کلامش ایجاد نشد بلکه با کاربرد لفاظی های قبل نشان داد که سر سازش با ایران ندارد. این چرخش ادبیات در طرف غربی توسط برخی از رسانه ها در کشور مسکوت ماند.
* تحریم، فردای روز توافق ژنو
در همین حال که برخی سرخوشانه در ایران مشغول بزم به مناسبت توافق ژنو بودند در 15 آذر 92 دانکن هانتز عضو کمیته نیروهای مسلح کنگره گفت: فکر می کنم اگر ما مجبور باشیم ایران را بزنیم نباید با نیروی زمینی عمل کنیم بلکه باید این کار را با استفاده از بمب های اتمی تاکتیکی انجام دهیم تا آن ها را برای یک یا سه دهه به عقب برانیم. در 16 آذر همان سال نیز اوباما دوباره از گزینه حمله نظامی استفاده کرد: اگر ایران به توافقنامه هسته ای پایبند نماند تحریم ها را افزایش می دهیم و آمادگی برای گزینه نظامی هم وجود دارد. سه روز بعد در 19 آذر نیز وزیر امور خارجه آمریکا جان کری گفت: اگر ایران هر بخشی از این توافقنامه را نقض کند، همه پیشرفت ها متوقف می شود و آمریکا می تواند به صورت نظامی پاسخ دهد.
در تاریخ 8 آذر 92، یعنی کمتر از یک هفته بعد از امضای توافق ژنو، اتحادیه اروپا، نام شرکت مدیریت ساخت نیروگاه های هسته ای ایران و 16 شرکت کشتیرانی را به فهرست شرکت های ایرانی تحت تحریم این اتحادیه افزود. سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه در این باره گفت: اولاً توافقنامه هنوز اجرایی نشده است و ثانیاً چنین اقدامی در چارچوب اجرای تحریم های گذشته ارزیابی می شود و به معنای وضع تحریم جدید نیست. چند روز بعد در تاریخ 21 آذر 92 و در حالی که تیم کارشناسان ایرانی و تیم غربی در وین مشغول بررسی امور مربوط به اجرایی شدن توافق ژنو بودند، وزارت خزانه داری آمریکا نیز نام شرکت ها و افرادی را به تحریم های خود افزود. ماری هارف، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: آن ها [مقامات ایرانی ] این را می دانستند.
طرف های غربی در حین مذاکرات ژنو و وین هرگاه اراده کردند ایران را با تحریم های جدید مواجه کرده و هر بار نیز دولتمردان و هیئت مذاکره کننده حتی حداقل مواضع را نیز در برابر این تحریم ها اتخاذ نکرد و همین امر باعث گستاخی شدیدتر آمریکایی ها شد.
* توطئه غربی-عربی نفتی ضد ایران
فراسوی خط و نشان های تحریمی و اعمال محدودیت هایی که غرب به رهبری آمریکا بر جمهوری اسلامی طی مدت حدودا سه ساله مذاکرات هسته ای دولت یازدهم با 1+5 وارد کرده است در چند ماه اخیر شاهد خروش موج توطئه ای جدید در زمینه قیمت نفت هستیم؛ توطئه ای که حتی وزارت نفت را نیز به صدا درآورد. کاهش روزافزون قیمت نفت در چند ماه اخیر نشان از این توطئه فاحش غربی- عربی دارد که از این روزنه با سست کردن درآمدهای مالی کشور بتوانند زیربنای اقتصاد ایران را تضعیف و از این جمهوری اسلامی کشوری تابع در جهت اعمال سیاست های خود بسازند که به همه سازهای غرب برقصد. دولت یازدهم در سال 92 در حالی عرصه مدیریت کشور را به دست گرفت که هر بشکه نفت به طور متوسط 100 دلار معامله و روانه بازارهای مصرف می شد ولی از زمانی که روند گفت وگوهای هسته ای با 1+5 شتاب گرفت با افت بی سابقه قیمت نفت مواجه شده ایم به نحوی که هر بشکه نفت با قیمتی زیر 28 دلار به بازارهای جهانی عرضه می شود. البته این وضعیت به طور بارزی توسط آمریکا و عربستان برای ناکامی جمهوری اسلامی در زمینه توسعه اقتصادی مدیریت می شود. در واقع هدف از این توطئه پلید این است که شرایطی را به وجود آورده اند که حتی فردای روز اجرایی شدن برجام نیز اتفاقی در اقتصاد ایران رخ ندهد.
طرف آمریکایی حتی در این روزها که به ادعای خودشان حدود یک هفته تا اجرای برجام مانده دست از تحریم برنداشته اند و در حالی که ایران با سرعت توقف ناپذیر در حال اجرای تعهدات خود و آخرین مراحل آن یعنی خارج کردن قلب رآکتور اراک است، مجلس نمایندگان آمریکا طرح های جدیدی برای تحریم علیه ایران پیشنهاد و تصویب می کند.
* اکنون زمان اعمال فشار است!
«کوین مک کارتی»، رهبر اکثریت جمهوری خواه در مجلس نمایندگان آمریکا گفت: حامیان و مخالفان برجام در کنگره، خواستار وضع تحریم های جدید علیه ایران هستند. او از نمایندگان دو حزب خواست برای تحریم ایران متحد شوند. وی ادامه داد: «جمهوری خواهان و دموکرات ها می دانند که لازم است ما همین حالا فشار روی ایران را آغاز کنیم.»
روزنامه وال استریت ژورنال نیز در گزارشی از افزایش فشار نمایندگان دموکرات آمریکایی به باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا برای اقدام علیه ایران در زمینه آزمایش موشکی این کشور خبر داد. این گزارش افزود: هم نمایندگان دموکرات و هم نمایندگان جمهوری خواه آمریکایی معتقدند که برای حفظ اعتبار آمریکا در توافق هسته ای، کاخ سفید باید تحریم هایی را علیه ایران بعد از انجام دو آزمایش موشکی که اخیرا انجام شد اعمال کند و آن را پیش ببرد. این روزنامه در ادامه افزود: مجلس نمایندگان آمریکا روز چهارشنبه در زمینه طرح جمهوری خواهان برای دشوار کردن رفع تحریم ها علیه ایران رای گیری می کند. این طرح که خواستار دشوار کردن رفع تحریم های آمریکا علیه ایران است روز پنجشنبه هفته گذشته در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان به تصویب رسید و برای رأی گیری مجدد، به صحن اصلی مجلس ارجاع داده شد.
این روند در حالی است که دولت یازدهم بی اعتنا به تحریم های رو به افزایش آمریکا ضد ایران با سرعتی وصف ناپذیر که حتی باعث اعجاب خود آمریکایی ها نیز شده در حال اجرای مو به موی تعهدات خویش است.
وبگاه اینترنتی کنگره آمریکا «هیل»، با نقل خبر خروج قلب رآکتور اراک نوشت: ایران با سرعتی فراتر از حد انتظار در حال اجرای تعهدات خود تحت سند «برجام» است. این پایگاه اینترنتی با اشاره به پایان عملیات خروج قلب رآکتور اراک نوشت: «پیشرفت ایران، (در اجرای برجام)، سریع تر از آن چیزی است که تحلیلگران انتظار داشتند.»
رفتار دولت یازدهم در اجرای تعهدات هسته ای حتی غربی ها را به این نکته سوق داده که شائبه انتخاباتی بودن و تأثیرگذاری این رفتار بر انتخابات های اسفند ماه سال جاری را در نظر گرفته اند. سرعت عمل دولت یازدهم در اجرای تعهدات، حریف را نیز به تعجب وا داشته در حالی که حریف نه تنها کوچکترین تلاشی برای اجرای تعهدات خود نمی کند بلکه حتی تحریم های جدیدی بر حجم تحریم های جمهوری اسلامی اضافه می کند و صرف نظر از آن ها بازی های جدیدی ازجمله اعمال توطئه نفتی و هم چنین پیش کشیدن مسأله موشکی را نیز مطرح کرده است.
آگاهی از این شائبه توسط طرف آمریکایی و سرعت عمل دولت برای اجرای تعهدات باعث خواهد شد تا طرف غربی فردای روز اجرای برجام با تعلیق و یا لغو بخش کوچکی از تحریم ها شیرینی آدامس گونه ای را به ایران عرضه کند به این معنا که با رهاسازی بخش اندکی از تحریم ها هم پایگاه جریانی را که مورد حمایت خویش است در افکار عمومی محکم تر کرده و راه آن ها را برای ورود به مجلس همواره می کند و هم این که با حفظ بخش اعظم ساختار تحریم ها، توان هسته ای ایران را از بین می برد. یعنی طرف غربی قصد دارد تا با تزریق لذتی آنی و لحظه ای در فردای روز اجرای برجام پایگاه و راه نفوذ خود را با حفظ تحریم ها در ایران هموارتر کند.
* سنگ اندازی های پسابرجامی کنگره آمریکا با تحریم های جدید
کنگره آمریکا عزم خود را جزم کرده تا پس از اجرایی شدن برجام، همچنان فشارها بر ایران را حفظ کند. نمایندگان کنگره آمریکا قبل و بعد از شکل گیری برجام، همه تلاش خود را به کار گرفته بودند تا مانع تصویب توافق هسته ای در این نهاد شوند. از این رو، نخست کوشیدند با تصویب قانون «بازنگری بر توافق هسته ای»، نظارت خود را بر متن توافق هسته ای افزایش دهند. بعد از توافق نیز تلاش کردند با به کارگیری پروسه «ختم بررسی» مانع تصویب برجام در کنگره شوند که به علت ناتوانی در کسب دو سوم آراء، با شکست مواجه شدند و به این ترتیب، برجام «بدون تصویب و تأیید در کنگره» و با استناد به روند «اطاله بررسی»، «به ظاهر» از سد قانون گذاران آمریکایی عبور کرد.
اما در آستانه تکمیل شدن تعهدات ایران و با نزدیک شدن به زمان اجرای برجام، به نظر می رسد، نمایندگان کنگره به دنبال سنگ اندازی در این مسیر هستند. ازجمله اقدامات آن ها می توان به ارائه طرح «8524 H. R.» با عنوان «مقابله با ستیزه جویی و نظامی گری دولتی آیت الله» (QASSAM) اشاره کرد که هدفش «اعمال تحریم علیه هر مجموعه ای است که سپاه پاسداران انقلاب ایران، به هر دلیلی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، بیش از 20 درصد در آن ذینفع است».
در متن این طرح، سپاه «تهدیدی برای امنیت ملی ایالات متحده و متحدانش» توصیف و عنوان شده است که این نهاد از گروه هایی چون حزب الله لبنان و حماس در فلسطین و هم چنین بشار اسد رئیس جمهور سوریه حمایت می کند. این طرح هم چنین سپاه را به نقض حقوق بشر متهم کرده است.
این طرح با بیان این که «سپاه نقش فزاینده ای در اقتصاد ایران دارد و تحریم های وضع شده از سوی آمریکا را نیز دور می زند»، رئیس جمهور آمریکا را ملزم می کند که هر شرکت یا نهادی را که سپاه 20 درصد یا بیشتر در آن سهم داشت، تحریم کند. هر شرکتی که تحریم شود نیز تمام دارایی هایش در آمریکا مسدود شده و هرگونه مراوده مالی با آن ممنوع خواهد بود.در صورت تصویب این طرح در کمیته ها، این مصوبه در صحن اصلی مجلس نمایندگان بررسی شده و در صورت تائید به سنا و پس از آن به رئیس جمهور آمریکا ارجاع می شود.
برجام مطلوب آمریکایی ها چیست؟
برخی کارشناسان معتقدند آن چه برای دنیای غرب به ویژه آمریکا در دوران اجرای برجام مهم می باشد آن است که آمریکایی ها درخواهند یافت از این به بعد چگونه باید با ایران رفتار کنند. از ابتدا روشن بود که برجام برای طرف آمریکایی بخش میانی یک پروژه بلندمدت است و مطلوبیت آن بیش از آن که وابسته به کیفیت اجرای توافق باشد، به پیامدهای سیاسی، ژئوپلتیکی و حتی ایدئولوژیکی وابسته است که در پی خواهد داشت. مهندسی این پیامدها، برای آمریکایی ها بسیار مهم تر از خود توافق است اگرچه در بسیاری موارد این مهندسی با استفاده از ابزارهایی انجام خواهد شد که در متن توافق تعبیه شده است. از دید آمریکا، برجام زمانی یک توافق مطلوب است که به کنترل عمومی رفتار ایران منجر شود و نه فقط برنامه هسته ای بلکه کلیه محاسبات راهبردی ایران در حوزه های منازعه با غرب را مدیریت کند.
بر این اساس، آمریکایی ها در این باره کاملا شفاف بوده اند که از دید آن ها برجام باید بخشی از زیرساخت ایجاد تغییر در داخل ایران ظرف یک دهه آیند، ابزاری برای مهار رفتار منطقه ای ایران و هم چنین مدلی برای مدیریت سایر برنامه های امنیت ملی باشد که ایران از طریق آن ها می تواند آمریکا را تهدید کرده یا منافع آن را به طور اساسی به چالش بکشد (ازجمله برنامه موشکی و...). آموخته های آمریکا در دوران یادگیری است که به آن ها نشان خواهد داد تا چه حد می توانند این هدفگذاری را محقق کنند.
آمریکا اکنون در حال آموختن این نکته است که در یک دهه آینده و در حالی که توافقی به نام برجام روی میز و در حال اجراست، چگونه باید به ایران رفتار کند. مهم ترین عاملی که زیرساخت این یادگیری خواهد بود، واکنشی است که ایران به تصمیمات و اظهارات مقام های آمریکایی نشان می دهد. نوع، زمان و شدت این واکنش ها است که آرام آرام به آمریکا خواهد فهماند می تواند برجام را بدل به ابزاری برای تشدید مؤثر فشار بر ایران در سایر حوزه ها بکند یا نه. محاسبات آمریکا در این حوزه تازه در حال شکل گیری است و این رفتار ایران -به ویژه دولت- است که به آن شکل خواهد داد.
آمریکایی ها آشکارا تلاش می کنند از برجام ابزاری برای تبدیل شدن ایران به یک کشور به شدت محتاط و محافظه کار بسازند که به دلیل نیاز شدید به حفظ توافق و نگرانی از عدم تعلیق تحریم ها (با بازگشت تحریم ها پس از تعلیق) فشارها، تحقیرها، نقض عهدها و درشت گویی های آن ها را تحمل می کند و دم بر نمی آورد. در واقع، اگر حفظ برجام به هر قمیت بدل به اولویت شماره یک امنیت ملی و سیاست خارجی ایران شود، همین اتفاق هم خواهد افتاد.
در این صورت، آمریکا بازی را در دوران یادگیری برده است و به تعبیر مورد علاقه غربی ها ایران را جوری بار آورده که از این به بعد خودش خودش را کنترل خواهد کرد. از این سو، مهم ترین هدف فرمان استراتژیک رهبر معظم انقلاب اسلامی در تأیید اجرای برجام این بود که این معادله را معکوس کند. پیام متقابل این است که اگر آمریکا توافق را می خواهد (که می دانیم می خواهد و نیاز آن به توافق بیش از ایران اگر نباشد کمتر نیست) باید راهبرد فشار و تحریم را کنار بگذارد و دوران جدیدی از تعامل با ایران را آغاز کند. فرمان رهبر معظم انقلاب اسلامی می گوید نه فقط تحریم های غیر هسته ای، بلکه حتی تهدید هم از نظر ایران نقض برجام محسوب می شود. تلاش برای شکل دهی به محاسبات پسابرجام آمریکا به این شکل، در واقع به معنای وارد کردن ایران به فار امنیت استراتژیک با هزینه محدودسازی برنامه هسته ای است که برای ایران قطعا معادله سودمندی خواهد بود؛ اما اگر بنا باشد ایران برنامه هسته ای خود را محدود کند و چیزی که در عوض به دست می آورد افزایش انگیزه طرف مقابل برای تولید فشارهای جدید باشد، نه فقط برنامه هسته ای بلکه خیلی چیزهای دیگر از دست رفته است.
دولت ما باید برای آموزش دادن به آمریکا در این باره که در طول دروان اجرای توافق چگونه باید با ایران رفتار کند، برنامه ریزی کند. برای آن که محاسبات آمریکا در این دوران درست شکل بگیرد، دولت باید هر نقض کوچکی از سوی آمریکا را به شدیدترین وجه ممکن پاسخ بدهد و معیارهای نقض را هم بر اساس تفسیر خود از برجام معین کند نه بر اساس تفسیری که آمریکایی ها درنظر دارند. اگر در موضوع ویزا، دولت رسما اعلام می کرد توافق نقض شده و انجام اقدامات هسته ای را متوقف می کرد، یا اگر نامه کری را نمی پذیرفت و خواستار عدم امضای مصوبه کنگره از سوی اوباما می شد، یا اگر مکانیسم کمیسیون مشترک را ولو به قیمت توقف توافق فعال می کرد، آمریکایی ها در می یافتند که ایران در موضع خود کاملا جدی است و به این ترتیب بحث تحریم های موشکی اساسا مطرح نمی شد.
یا به عنوان یک نمونه دیگر، اگر به محض طرح یک موضع رادیکال یا تحقیرآمیز از سوی آمریکا، ایران عملا و به موقع و در سطح مناسب واکنش نشان بدهد، آمریکایی ها درخواهند یافت که حفظ توافق بسیار دشوارتر از چیزی است که آن ها می پندارند و همین نوعی محافظه کاری را به سیستم آمریکا تحمیل خواهد کرد. اما با وضعیت فعلی، می توان حدس زد که بلافاصله پس از اجرای کامل تعهدات ایران و تعلیق احتمالی تحریم ها، یعنی زمانی که آمریکایی ها کاملا مطمئن شوند دست ایران خالی شده، آمریکا دست خود را برای تولید فشارهای جدید کاملا باز خواهد یافت.
درک آمریکا از برجام، مهم ترین عامل تعیین کننده استراتژی آن در پسابرجام خواهد بود. آرزوی آمریکایی ها این است که تنها ثمره برجام این باشد که ایران دیگر نتواند به فشارها و تحریم های جدید پاسخ هسته ای بدهد. این بدترین حالت برای ایران است. حالت دیگر که کاملا امکانپذیر است این است که برجام بدل به عاملی بازدارنده در مقابل هرگونه اراده برای تولید فشار جدید برایران بشود. این حالت، با اراده مقتدرانه دولت دربرابر زیاده خواهی های آمریکا قابل تحقق است. مهم ترین سوالی که اکنون دولت باید در محضر افکار عمومی به آن پاسخ بدهد، این است: راهبرد دولت برای منتفی کردن فشارها و تحریم هایی که آمریکایی ها در حال برنامه ریزی برای آن هستند، چیست؟مهار فشارها و تحریم های جدید مریکا چگونه محقق خواهد شد؟
سؤال این است که روزی که اولین تحریم احیا شود، یا روزی که ثابت شود دولت آمریکا اساسا برخی از تحریم هایی را که وعده تعلیق آن ها را داده بود تعلیق نکرده، یا تحریم ها روی کاغذ تعلیق شده ولی عملا در حال اجراست، دولت بنا دارد چگونه به این امر واکنش نشان بدهد؟ آیا یک برنامه از پیش تدوین شده در این باره وجود دارد که گام به گام واکنش های ایران به احیای تحریم ها تعریف کرده باشد یا این که دولت چون توافق را برای خود حیثیتی کرده، همه چیز را کتمان و همچنان مطابق برجام رفتار خواهد کرد؟
و واپسین نکته این که درباره هدف های آمریکا در دوران پساتوافق نباید ساده اندیش بود و به برنامه ای که برای اثرگذاری بر محیطهای سیاست داخلی، هسته ای، امنیت ملی و منطقه ای طراحی و اجرای برخی از آن ها را هم آغاز کرده، بی توجهی کرد. اهداف آمریکا در مرحله پساتوافق لزوما همان چیزهایی نیست که در متن برجام نوشته شده یا ظاهرا به نظر می رسد. چالش راهبردی اکنون این است که برجام و سرمایه های سیاسی و اجتماعی ناشی از اجرای آن در مسیر کدام هدف هزینه خواهد شد؟ درباره آنچه آمریکایی ها در سردارند باید به اندازه کافی وقت گذاشت و اندیشید. آمریکا می خواهد برجام را سکویی برای پرش به سمت کدام اهداف کند؟ این سؤال به ویژه در شرایطی اهمیت می یابد که توجه کنیم به دلایل متنوع آمریکا چاره ای جز توافق با ایران نداشت و گزینه های غیر دیپلماتیک آن بسیار محدودتر و ناکارآمدتر از چیزی بود که ادعا می کرد. اساسا یکی از مهم ترین عواملی که به حصول توازن نسبی در متن برجام انجامیده، همین خالی بودن دست آمریکا، نیاز آن به توافق و هوشمندی مذاکراتی در استفاده از این نقطه ضعف بوده است. اکنون آمریکایی ها می خواهند برجام را به یک گزینه برای خود تبدیل کرده و با آن سبد خالی شده گزینه های خود را رونق ببخشند. متقابلا نظام جمهوری اسلامی نیز در این اندیشه است که برجام را به بخشی از پیکربندی راهبردی خویش در حوزه های اقتصادی، سیاست داخلی، منطقه ای و بین المللی بدل کند. در سطح استراتژیک پرسش اصلی این است: در میان مدت، برجام گزینه کیست و در سبد کدام طرف خواهد نشست؟
