اجرایی شدن توافق هسته ای
جمهوری خواهان و تندروهای آمریکایی در طول دو سال گذشته هر اقدامی که توانستند برای ممانعت از توافق هسته ای به عمل آوردند. تا قبل از امضای برجام، آنها با اقدامات متعددی که انجام دادند به دنبال شکست مذاکرات و سنگ اندازی در روند آن بودند. با مقاومت های دولت دموکرات آنها به اهدافشان نرسیدند و مذاکرات به نتیجه رسید.
پس از امضای توافق، نوبت کنگره جمهوری خواه رسید تا توافق را قبل از عملیاتی شدن به محاق ببرد. جمهوری خواهان کنگره با توسل به لایحه ای که قبل از مذاکرات موفق به تصویب آن شده بودند، با حق بازبینی توافق روبرو بودند و بر همین اساس قصد داشتند تا توافق را رد کنند و مانع از لغو تحریم های هسته ای ایران شوند.
با تهدید باراک اوباما به وتوی هرگونه لایحه ای که توافق را به خطر بیندازد، جمهوری خواهان در سنا به دنبال تصویب لایحه با آرای بالاتر از 60 سناتور بودند تا بتوانند وتوی رئیس جمهور را بشکنند. اما آنها نتوانستند 60 رای را به دست بیاورند و دموکرات ها با فیلیباستر این لایحه مانع از شکست توافق در کنگره شدند و توافق نجات یافت.
در مرحله بعد از تصویب توافق هم جمهوری خواهان بیکار ننشستند، آنها لوایح زیادی را در ضدیت با ایران طرح کردند از جمله تغییر در قوانین لغو ویزا و اعمال تحریم های جدید موشکی و ممانعت از لغو تحریم های هسته ای. در رابطه با قانون لغو ویزا که به امضای اوباما رسید، جان کری به محمدجواد ظریف نامه نوشت و متعهد شد که این قانون برای ایران مشکل ساز نخواهد شد، نامه ای که تندروهای آمریکایی از آن انتقاد کردند و گفتند لزومی نداشت کری به ظریف نامه بنویسد.
در رابطه با تحریم های موشکی، دولت با آنها همسو شد اما پس از هشدار ایران، دولت آمریکا اعلام کرد که اجرای آنها را به تعویق انداخته است و این تحریم ها موقتاً مسکوت باقی ماند. اما در زمینه ممانعت از لغو تحریم های هسته ای، در حالی که به روزهای اجرای برجام نزدیک می شدیم، جمهوری خواهان اعلام کردند که به دنبال ارائه طرحی هستند که مانع از لغو تحریم های هسته ای می شود. به دلیل مشکل ساز بودن این لایحه، اوباما اعلام کرد به خاطر این که این لایحه در تناقض با توافق است و اجرای آن را با مشکل روبرو می کند، آن را وتو خواهد کرد. با تهدید به وتوی اوباما و شرکت نکردن دموکرات ها در جلسه مجلس نمایندگان، این لایحه نتوانست اجرایی شود و به صورت خودکار رای نیاورد.
بازداشت ملوانان آمریکایی
سه شنبه گذشته در حالی بازداشت ده تن از ملوانان آمریکایی موجب شگفتی رسانه ها شد که سه روز به موعد اجرای برجام مانده بود. دو قایق تندروی نیروی دریایی آمریکا وارد آب های سرزمینی ایران شدند و توسط نیروهای ایرانی بازداشت شدند. از همان ابتدای انتشار این خبر، رسانه های تندروی آمریکایی به دنبال سوءاستفاده از آن و القای این مسئله بودند که این اقدام یک گروگانگیری است.
مایکل دوران، نومحافظه کار از موسسه هادسون، در توییترش نوشت: «اتباع ما به گروگان گرفته شده اند.» اتخاذ چنین رویکردی از سوی دولت آمریکا هم می توانست بر مشکلات بیفزاید اما مقامات کاخ سفید و وزارت خارجه در اظهاراتشان لحن محترمانه ای داشتند. جان کربی سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد که ملوانان در صحت و سلامت هستند و از وضعیت خوبی برخوردارند. کری هم با ظریف در تماس بود و شرایط برای آزادی آنها فراهم شد.
کمتر کسی فکر می کرد که این ملوانان روز بعد آزاد شوند، اما با اقدام هماهنگ وزارت خارجه و نیروی دریایی سپاه و مذاکره مستمر ظریف و کری این ملوانان آزاد شدند. فضای مثبت به وجود آمده از آزادی ملوانان در رسانه های آمریکایی به حدی بود که متیو مک اینس در نشنال اینترست از نقش سردار علی فدوی، فرمانده نیروی دریایی سپاه یاد کرد و گفت که وی هم مانند ظریف، این حادثه را به خوبی از تهران مدیریت کرد.
جمهوری خواهان با سوءاستفاده از این حادثه به دنبال موج سواری بر آن بودند. تد کروز بر این نکته تاکید کرد که اگر در موقعیت مشابهی قرار می گرفت با آغاز جنگ به آن واکنش نشان می داد. وی در توییترش گفت: «من می خواهم شما نظر من را بدانید، اگر من به عنوان رئیس جمهور انتخاب شوم، هیچ کدام از مردان و زنان ما مجبور نمی شوند تا زانو زنند و هر کشوری که مردان مبارز ما را بازداشت کند با خشم ایالات متحده روبرو خواهد شد.»
ترامپ هم در توییترش نوشت: «ایران روز قبل از این که ما به آنها میلیاردها دلار پول بدهیم، ایالات متحده را به بازی گرفته است. این مسخره است. ما می خواهیم گروگان ها همین الان آزاد شوند.» وی در توییت دیگری نوشت: «ایران با بازداشت 10 ملوان، ایالات متحده را تحقیر کرده است. تصاویر وحشتناکی از این داستان منتشر شده است. ما ضعیف هستیم. من این را فراموش نمی کنم.»
مارکو روبیو هم در سخنرانی اش گفت: «من نمی دانم که شما این تصاویر را دیده اید یا نه، این تصاویر وحشتناک هستند و امروز صبح من را بسیار عصبانی کرد. ملوانان آمریکایی زانو زده اند و دست هایشان پشت سرشان است. ملوان زن مجبور شده است روسری سر کند و آنها در یک سلول زندانی شدند. می دانید چرا چنین اتفاقی افتاد؟ چون آنها می دانند زمانی که باراک اوباما در کاخ سفید است چگونه امتیاز بگیرند. آنها می دانند که چگونه ما را تحقیر کنند. من در اولین روزی که در کاخ سفید باشم توافق مسخره با ایران را لغو می کنم.»
در حالی که اوباما سه شنبه شب سخنرانی سالانه اش در کنگره را انجام داد، جمهوری خواهان قبل از آن به دنبال این بودند تا حتی به خاطر این بحران مانع از سخنرانی وی شوند. پس از سخنرانی هم به خاطر این که اشاره ای به این حادثه نکرد، اعتراض داشتند. سناتور تام کاتن، فرد محبوب نومحافظه کاران هم در واکنش به این حادثه گفت: «چنین مسئله ای نمی تواند تصادفی باشد. آن ها با همزمانی گروگان گیری ملوانان آمریکایی با سخنرانی سالانه رئیس جمهور به دنبال تحقیر ما بودند.»
پس از پایان مسالمت آمیز این حادثه و جواب دادن دیپلماسی، کاندیداهای جمهوری خواه از این که دولت اوبامات با دیپلماسی این بحران را حل کرد هم ناراضی بودند. کروز تنها کسی نبود که خواستار واکنش نظامی به این حادثه بود. ترامپ در سخنانی گفت: «این وحشتناک است، این یک چشم انداز وحشتناک است. تنها دلیلی که ما جلوی آنها عقب نشینی کردیم مدیون بودنمان به آنها به خاطر توافق احمقانه 150 میلیارد دلاری است. اگر من رئیس جمهور باشم دیگر چنین توافق های احمقانه ای وجود نخواهد داشت.»
روبیو با انتقاد از توافق هسته ای و ارتباط آن با آزادی ملوانان گفت: «در مورد این مسئله باراک اوباما اعتقاد ندارد که آمریکا قدرت بزرگ جهانی است. باراک اوباما معتقد است آمریکا یک قدرت جهانی متکبر است که نیاز به کاهش شمار نیروهای نظامی اش دارد. و این گونه می شود که سیاست خارجی وی منجر به توافق با دشمنان ما همچون ایران می شود و به متحدینمان همچون اسرائیل خیانت می کنیم و در سراسر جهان می گردیم و از آمریکایی بودنمان عذرخواهی می کنیم.»
تبادل زندانیان
اقدام مهم دیگری که اتفاق افتاد تبادل زندانیان دو کشور بود. چهار شهروند ایرانی- آمریکایی و یک شهروند آمریکایی در مقابل هفت ایرانی آزاد شدند. اعلام این خبر در روز اجرایی شدن برجام و در زمانی که همه منتظر گزارش آمانو بودند، بسیار خبرساز شد. اهمیت این اتفاق در حالی است که جمهوری خواهان در طی سال های اخیر فشار زیادی به دولت اوباما می آوردند تا در این زمینه ایران را مورد مجازات قرار دهد. این پرونده یکی از سوژه های مورد علاقه جمهوری خواهان برای انتقاد از اوباما و فشار به ایران بود. اما هم اکنون آنها از این که بهانه را از دست داده اند، ناراحت هستند و به این تبادل و نتیجه بخش بودن دیپلماسی معترض هستند.
ترامپ گفت: «آنها هفت نفر به علاوه 150 میلیارد دلار به دست آوردند، اما ما چهار نفر به دست آوردیم.» روبیو با انتقاد از تبادل زندانیان گفت که این اقدام کشورهای جهان را تشویق به گروگانگیری می کند. وی گفت: «دولت های مختلف، آمریکایی ها را به گروگان می گیرند چون معتقدند که می توانند از دولت باراک اوباما امتیاز بگیرند.»
کریس کریستی هم نگرانی های روبیو را دارد: «ما نباید دست به تبادل زندانیان می زدیم. این افراد اقدامات غیرقانونی انجام داده بودند و قوانین بین المللی را نقض کرده اند، اما بدون هیچ شرطی آزاد شدند. اما شما می دانید که ایرانی ها احترامی به این رئیس جمهور نمی گذارند. دفعه قبلی که ما بحران گروگانگیری در ایران داشتیم را به یاد بیاورید.»
مایک هاکبی با انتقاد از طولانی شدن روند آزادی زندانیان از توافق هسته ای هم انتقاد کرد و گفت لغو تحریم های ایران مثل این است که «قبل از جنگ جهانی دوم یک چک 150 میلیارد دلاری برای آدولف هیتلر می کشیدیم.»
پیروزی دیپلماسی
دیپلماسی موجب شد تا پرونده ها و موضوعاتی که هر کدام به نوبه خود می توانست موجب درگیری شود، با برتری تفکر و عقلانیت ختم به خیر شود. مسائلی که سال های گذشته و در دولت نومحافظه کار می توانست موجب تبعات غیرقابل پیش بینی شود، در مقطع کنونی به خوبی حل شد.
کاندیداهای جمهوری خواه نشان دادند که فقط به دنبال انتقاد از اوباما و نابودی دستاوردهای دولت وی هستند. آنها با این اقدامات به دنبال پیروزی کاندیدای حزب خودشان در انتخابات ریاست جمهوری 2016 هستند. پیش بینی اقدامات ترامپ، کروز، روبیو، بوش، کارسون، کریستی و هاکابی در کاخ سفید چندان کار دشواری نیست. آنها در رابطه با ایران و دیگر مسائل بین المللی به جای استفاده از دیپلماسی به دنبال راه هایی هستند که منافع گروهی و بعضاً شخصی خودشان تامین شود و در این راه توجهی به منافع مردم آمریکا، مردم بی گناه دیگر کشورها و صلح جهانی ندارند. عملکرد دولت جورج دبلیو بوش در دوران ریاست جمهوری و آتش افروزی هایش در افغانستان و عراق به خوبی این مسئله را نشان می دهد.
جمهوری خواهان و تندروهای آمریکایی در هفته جاری با روبرو شدن با این سه اتفاق، قسمت عمده اهرم های فشارشان علیه ایران را از دست دادند. آنها به همراه اسرائیل تنها کسانی هستند که از اجرای برجام، آزادی ملوانان و تبادل زندانیان ناراحت و عصبانی هستند.
دیپلماسی و درک دقیق آقای روحانی و ظریف از مسائل بین المللی و شناخت درست آنها از دولت کنونی آمریکا و تیم اوباما و کری موجب شد تهدیدها علیه جمهوری اسلامی تبدیل به فرصت شود و روز اجرای برجام با توافق های دیگری همزمان می شود که جمهوری خواهان انتظار آن را نداشتند و تمام برنامه های آنها با شکست مواجه شد.
منبع: دیپلماسی ایرانی
