گروه بین‌الملل مشرق - موضوع پایگاه های نظامی روسیه و آمریکا در استان حسکه، در شمال شرقی سوریه این روزها به شدت نگاه‌ها رسانه‌ها و محافل منطقه‌ای و بین المللی را به خود معطوف کرده و سوالاتی را درباره تحولات جاری در این استان و اهداف نهفته در پس این تحولات مطرح کرده است. مطلب زیر تلاش دارد، ابهامات موجود در این خصوص پاسخ دهد.


افشاگری پایگاه صهیونیستی

سیزدهم دسامبر سال گذشته میلادی بود که پایگاه خبری صهیونیستی «دبکا» که به نزدیکیش به سرویس‌ های اطلاعاتی و امنیتی رژیم صهیونیستی معروف است، در گزارشی افشا کرد، گروهی از کارشناسان آمریکایی در حال به اتمام رساندن تجهیز فرودگاهی نظامی در ریف حسکه، واقع در شمال شرقی سوریه هستند که عمدتا جزو مناطق تحت سیطره کُردهای سوریه شمرده می‌ شود.

دبکا در ادامه گزارش خود توضیح داده بود که این فرودگاه، فرودگاهی زراعی در منطقه «ابو حجر» در ریف شرقی حسکه است و کارشناسان آمریکایی بیش از یک ماه نیم است که شبانه روز برای تجهیز و آماده کردن این فرودگاه از جمله افزودن بر طول و پهنای باند آن فعالیت و کار می‌کنند.

دبکا در گزارش خود درباره هدف آمریکا از تجهیز این فرودگاه نوشته بود که واشنگتن از فرودگاه ابو حجر برای هلی بُرد نظامیان خود و تامین مکانی امن برای آنها و ارسال کمک های نظامی به هم پیمانانش در استان حسکه استفاده خواهد کرد.

دبکا تصریح کرده بود، یگان مهندسی وابسته به فرماندهی نظامی مرکزی آمریکا در منطقه موسوم به CENTCOM مسئولیت تجهیز و آماده کردن فرودگاه ابو حجر را برعهده داشته است.

فرودگاه متروکه ابو حجر

فرودگاه «ابو حجر»، در جنوب شرقی شهر «رمیلان» قرار دارد که مهمترین پایگاه تسلیحاتی و نظامی کمیته های دفاع مردمی کُردهای سوریه به شمار می آید و بزرگترین و بیشترین انبارهای تسلیحات و تجهیزات نظامی در استان حسکه را در خود جای داده است.

این فرودگاه در اصل فرودگاه کوچکی است که برای کارهای کشاورزی و زراعی از جمله پرواز و فرود هواپیماهای کوچک سم پاش مورد استفاده قرار می گرفته است، اما از سال 2010 میلادی در عمل هیچ بهره برداری از این فرودگاه صورت نگرفته و به عنوان فرودگاهی متروکه در منطقه تلقی می شد.

بنابر اطلاعات موجود فرودگاه ابو حجر در جنوب شرقی شهر رميلان، بين دو روستای رميلان الباشا و ابو حجر قرار دارد و 7 کیلومتر با مرکز شهر رميلان و یک کیلومتر با روستای رميلان الباشا و 500 متر با روستای ابو حجر فاصله دارد.

اما شهر «الرمیلان» که در ریف شرقی حسکه و 339 کیلومتری شهر «رقه»، مرکز استان رقه، در شمال سوریه و 155 کیلومتری شهر «موصل» در عراق واقع شده، از جمله مناطق نفت خیز سوریه شمرده می شود که تاکنون منابع و ذخایر نفتی آن مورد بهره برداری قرار نگرفته است.


گزارش روزنامه تایمز تایید صحت گزارش دبکا

روز بیست و چهارم ژانویه جاری و پس از گذشت حدود 40 روز از انتشار این گزارش که به نظر نمی رسد، در آن برهه زمانی چندان مورد توجه قرار گرفته باشد، روزنامه انگلیسی «تایمز» در گزارشی اعلام کرد که آمریکا در حال احداث پایگاه نظامی سری در شمال سوریه است و توضیح داد که منابع آمریکایی اذعان کردند، در چارچوب راهبرد مبارزه با «داعش» در عراق و سوریه، آمریکا اقدام به استقرار نیروهای پیاده نظام در این منطقه کرده است.

تایمز در ادامه با اشاره به اینکه فرودگاه مزبور، فرودگاه ابو حجر در شهر رمیلان است و هم اکنون ده ها نظامی آمریکایی در آن حضور دارند، افزود: این اولین حضور نظامی آمریکا در سوریه شمرده می شود.


نفی و تکذیب آمریکایی

پس از انتشار این خبر توسط روزنامه تایمز، مقامات مسئول آمریکایی از جمله ژنرال «استیو وارن»، سخنگوی نیروهای نظامی آمریکا در عراق از هرگونه اظهار نظر در این خصوص امتناع و تنها به بیان این گفته اکتفا کردند که تعداد اندکی از نیروهای ویژه آمریکایی و مشاوران نظامی در خاک سوریه حضور دارند و اینکه ماموریت ویژه این نیروها اجازه افشا کردن محل استقرار آنها را نمی دهد.

اما «ابو جاد الحسکاوی»، از فعالان کُرد سوری مقیم استان حسکه در تماس با روزنامه تایمز خاطر نشان کرد که فرودگاه ابو حجر کاملا باز سازی شده و مورد بهره برداری بالگردهای نظامی آمریکا و مرکز فرماندهی نظامیان آمریکایی می باشد، تا در ادامه «آشتون کارتر»، وزیر دفاع آمریکا اعلام کند که واشتنگتن درصدد ارسال نیروهای پیاده نظام بیشتر به شمال سوریه با هدف حمایت از نیروهای محلی و بومی منطقه است که شامل مبارزان کُرد می شوند.

به این ترتیب فرماندهی نظامی آمریکا سیطره بر هرگونه فرودگاه در منطقه حسکه را رد و تاکید می کند که حمایت های واشنگتن همانند گذشته به حمایت های لجستیکی از نیروها و گروه های مورد حمایتش در سوریه محدود خواهد بود.


گزارش‌ هایی که ادعاهای واشنگتن را تکذیب می کرد

در برابر این رد و تکذیب، منابع سوری از جمله منابع معارض مورد حمایت آمریکا مانند دیده بان حقوق بشر سوریه که مقر آن در لندن است، در گزارشی تصریح می‌کند که فرودگاه رمیلان آماده بهره برداری است و طی ماه ها و هفته های گذشته کار توسعه و گسترش باند آن برای فرود و برخاستن بالگردهای نظامی آمریکایی آماده شده است.

دیده بان حقوق بشر سوریه در گزارش خود تاکید می کند که این فرودگاه قرار است، به مقر مشاوران نظامی آمریکایی تبدیل شود که از دو ماه پیش وارد خاک سوریه شده اند و بالطبع در مناطقی حضور دارند که تحت سیطره مبارزان کُرد سوری است که در حال مبارزه با داعش هستند.

تناقض گویی آمریکایی ها و ورود ترکیه به عرصه

در ادامه مقامات مسئول آمریکایی اعلام می کنند که از رصد تحرکات روس‌ها در شمال شرقی سوریه اینگونه برداشت کرده اند که روسیه در حال احداث پایگاهی نظامی برای خود در این بخش از سوریه است و طی رصدهای خود حتی حضور نظامیان روسی در فرودگاه شهر «قامشلی» را نیز ثبت کرده اند.

به موازات این اظهارات ترکیه وارد عرصه شده و تصریح می کند که شاهد حضور نظامیان روسی در کنار نظامیان سوری در مناطق تحت سیطره ارتش و نیروهای مسلح سوریه در شمال شرقی این کشور به ویژه شهر قامشلی بوده و همین موجب می شود، «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه نسبت به تحرکات روس ها مبنی بر استقرار و انتشار در شمال شرقی سوریه و در امتداد مرزهای ترکیه هشدار داده و تهدید می کند، آنکارا از این اقدام بی تفاوت نخواهد گذشت.

در ادامه نیز «اشتون کارتر»، وزیر دفاع آمریکا با دستاویز قرار دادن مضحک دو شهر «رقه» و «موصل» طی اظهاراتی بیان اینکه آزادسازی شهر «موصل»، پایگاه داعش در عراق و شهر «رقه»، پایگاه این گروه در سوریه از جمله ماموریت های ائتلاف بین المللی ضد داعش به فرماندهی آمریکا قرار دارد، از قصد واشنگتن جهت ارسال نیروهای پیاده نظام به سوریه و عراق برای تحقق این اهداف پرده بر می دارد.

شروع همکاری روس ها و کُردهای سوریه

گزارش های موجود نشان می دهد که هماهنگی و همکاری های روسی – کُردی در شمال و شمال شرقی سوریه که عمده مناطق کُردنشین این کشور به شمار می آید، از اواخر نوامبر سال گذشته میلادی و پس از دیدار افسران روس و کُرد ابتدا در دمشق و با حضور یک مسئول ارشد امنیتی سوری و سپس در فرودگاه نظامی «حمیم» در لاذقیه که در آن دیدار فرمانده عملیات نظامی روسیه در سوریه و 3 مسئول کُرد از حزب «اتحاد دموکراتیک» و «ریدور خلیل»، سخنگوی کمیته های دفاع مردمی کُردهای سوریه نیز حضور داشت، آغاز شد.

هدف اصلی روس ها از بنای چنین همکاری و هماهنگی خارج ساختن برگ برنده کُردها از دست آمریکایی در پرونده سوریه بود، به این ترتیب پس از دو دیدار فوق الذکر طی ماه دسامبر و در ادامه این دیدارها گروهی از افسران روسی وارد فرودگاه قامشلی شده و از مناطق تحت سیطره ارتش و نیروهای کُرد بازدید می کنند.

رهاورد این سفر توافق طرف روسی و کُرد در خصوص گسترش و توسعه فرودگاه قامشلی بود تا بخشی از فرودگاه تبدیل به فرودگاه نظامی شود. دمشق با استقبال از این توافق متعهد شد، زمین مورد نیاز برای اجرای این طرح و توسعه فرودگاه را تامین کند.

پس از اتمام طرح، هفته گذشته برای اولین بار اسکادرانی متشکل از 3 جنگنده میگ 23 و 4 بالگرد نظامی وابسته به نیروی هوایی ارتش سوریه در این فرودگاه بر زمین نشستند تا بهره برداری نظامی از فرودگاه قامشلی رسما آغاز شود و این فرودگاه آماده پذیرش جنگنده های روسی باشد که ماموریت آنها پشتیبانی از عملیات آینده نظامی ارتش سوریه و مبارزان کُرد در استان های حسکه و دیر الزور و رقه عنوان شده بود.

طی عملیات توسعه فرودگاه محلی برای اقامت و استقرار افسران و کارشناسان نظامی روس که تخمین زده می شد، 30 نفر باشند، نیز احداث شده بود و قرار بود، فرماندهی آنها را یک ژنرال روسی برعهده داشته باشد.

در واقع تغییراتی که در کاربری فرودگاه قامشلی انجام شده بود، بیانگر توافقی روسی – سوری جهت فراهم کردن زمینه بهره برداری نظامی از این فرودگاه و تبدیل آن به پایگاهی نظامی روسی مشابه پایگاه نظامی حمیم بود، با این تفاوت که این پایگاه در نزدیکی مرزهای ترکیه قرار داشت و در حقیقت بیش از چند کیلومتر با مرزهای ترکیه فاصله نداشت و این بدین معنی بود که عملیات بستن مرزهای مشترک سوریه – ترکیه پس از آنکه با موفقیت در ریف شمالی لاذقیه و همچنین ریف شمالی حلب در حال انجام است و با پیروزی هایی که ارتش و نیروهای مسلح سوریه در این دو جبهه عملیاتی به دست آوردند، با موفقیت در شمال و شمال غربی سوریه مراحل پایانی خود را سپری می کند، به شمال شرقی و شرق سوریه نیز کشیده شود و در این قسمت نیز مرزهای سوریه ضمن به کنترل ارتش و نیروهای مسلح و مبارزان کُرد سوری درآمدن، مرزهای ترکیه را به روی گروه های تروریستی از جمله گروه های تکفیری مسدود کنند.

اهداف روس ها از حضور در شمال شرقی سوریه

از دیگر اهداف روس ها از حضور در استان حسکه و به طور مشخص در نزدیکی شهر قامشلی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ممانعت از دخالت مستقیم ترکیه در مناطق تحت کنترل مبارزان کُرد سوری که مرکز اصلی آنها شهر قامشلی به شمار می اید
- سازماندهی ساختاری و عملیاتی نیروهای کُرد در مبارزه اشان با داعش و آنکارا
- گرفتن برگه کُردها از دست آمریکا در مذاکرات آتی در خصوص بحران سوریه
- ممانعت از برخورد و تقابل نیروهای کُرد سوری با ارتش و نیروهای مسلح سوریه و افزایش هماهنگی و همکاری بین آنها
- فراهم کردن زمینه حضور نیروهای روسی در نزدیکی پایگاه نظامی «آنجرلیک» ناتو در خاک ترکیه و همچنین حضور در غرب کردستان عراق و رصد کردن دقیق اوضاع جاری در اقلیم کردستان عراق که آمریکا در آن حضور گسترده و فعالی دارد


نکاتی که از دید آمریکایی ها دور نماند

آنچه در سطور بالا به آنها اشاره شد، چیزی نبودند که از ذهن آمریکایی ها دور مانده باشد، به همین دلیل پس از ارزیابی اوضاع به سرعت وارد عمل شده و با تحمیل حضور نظامی خود در حسکه تلاش کردند، موازنه ای روسی – آمریکایی را در شرق سوریه برقرار کنند.

به همین منظور، فرودگاه ابو حجر در ریف شرقی حسکه به عنوان پایگاه بالگردهای نظامی آمریکایی برای انتقال نظامیان و مشاوران این کشور بین مناطق شمالی عراق و حسکه و نقل و انتقال تجهیزات و ذخایر نظامی برای گروه مسلح موسوم به «نیروهای دموکراتیک سوریه» که مورد حمایت مستقیم آمریکاست، مورد بهره برداری قرار گرفت.

 و هم اکنون آمریکایی ها تلاش بسیاری می کنند تا هرچه سریع تر این منطقه را به مناطق عملیاتی خود در عراق در قالب راهبرد یکپارچه و واحد تمرکز بر کُردها و عشایر عرب منضم کند.

از سوی دیگر، گزارش هایی وجود دارد که تاکید می کند، هفته گذشته آمریکایی ها نشستی سه جانبه با کُردهای پیشمرگه و کُردهای مبارز سوری در مقر «حمیدی دهام الهادی»، حاکم منطقه «الجزیره» برای هماهنگ کردن فعالیت هایشان برسر مرزهای عراق و سوریه داشتند و در این نشست گفتگوهایی درباره تشکیل نیرویی مردمی از کُردها مانند «حشد شعبی» عراق صورت گرفته تا این نیروها بازوی نظامی آمریکا در سوریه باشند.

با این حال آنچه کُردهای حسکه را به همکاری با روس ها تشویق می کند، نقش بسیار مهم آنها در پشتیبانی و دفاع از «ریف عفرین» و روستاهای کُردنشین آن از حملات داعش و همچنین حمایت از نیروهای کُرد در مبارزه اشان با داعش در ریف جنوبی عین العرب تا سد تشرین است.

این موضوع خشم آمریکایی ها را برانگیخت و منابع کُرد در این خصوص از اقدام سفیر آمریکا در پاریس در احضار یکی از رهبران کُرد سوری مقیم فرانسه و دادن هشدار به وی مبنی بر پایان دادن همکاری با روس‌ها و آمادگی واشنگتن در برآوردن نیازهای مناطق کردنشین سوریه سخن می گویند و تاکید می کنند، به همین دلیل است که دو روز پس از این دیدار هواپیماهای آمریکایی اقدام به انداختن 50 تن سلاح و ذخایر نظامی برای نیروهای کُرد در قامشلی می کنند.

به گفته این منابع علی رغم پافشاری آمریکایی‌ها جهت حفظ ائتلاف کُردها با آنان، اما سیاستمداران کُرد سوری به مسکو بیش از واشنگتن اعتماد دارند، چون دستکم روس ها در مذاکراتی که تاکنون برای حل بحران سوریه صورت گرفته، همواره حامی کُردها بوده و همانند آمریکایی ها، آنها را نادیده نگرفته اند.

چرا نگاه ها به استان حسکه دوخته شد

به گفته منابع سوری دلایل متعدد و مهمی وجود دارد که موجب شده، هم روسیه و هم آمریکا نگاه خود را بر شمال شرقی سوریه و مشخصا استان حسکه متمرکز کنند که مهمترین آنها عبارتند از:
- جلوگیری از سرایت دامنه درگیری های جاری در مناطق کُردنشین شمال شرقی سوریه به منطقه کردستان عراق
- جلوگیری از ورود ترکیه به درگیری های جاری در سوریه و ورود ارتش ترکیه به رویارویی‌های مستقیم و باز با کُردهای سوریه که می تواند، تا ورود ناتو به جنگ در سوریه در حمایت از ترکیه را به دنبال داشته باشد که این نه خواسته ای آمریکایی و نه روسی است
- به خدمت گرفتن نیروهای کُرد جهت حمایت و پشتیبانی از حضور آمریکایی ها در عراق و استفاده از آنها برای نبرد احتمالی آزادسازی شهر رقه از سیطره داعش
- آمریکا از بیم خسارات مادی و تلفات نظامی خواهان ورود گسترده به میدان سوریه نیست، به همین دلیل به وارد کردن کُردها در این عرصه و حمایت از آنها در این نقطه از سوریه اکتفا می کند
چرا آمریکایی ها فرودگاه رمیلان را برگزیدند

«احمد رحال»، سرتیپ فراری ارتش سوریه در تحلیلی بر این حضور نظامی آمریکا در سوریه تصریح می کند: آشکار است، آمریکایی ها از مدت ها پیش متوجه اشتباه خود و خلاء و شکافی که با عدم حضورشان در سوریه موجب آن شده بودند و استفاده روس ها از این خلاء به نحو احسن شده اند.

به همین دلیل به اعتقاد رحال آمریکایی ها به دنبال کوچک ترین فرصت بودند تا از آن برای جبران این اشتباه استفاده کنند و به نظر آنها اکنون این فرصت فراهم شده تا آرام و بی صدا به داخل سوریه بخزند.

در واقع آنها از این بیم داشتند، مبادا مرتکب همان اشتباهاتی شوند که ترکیه پیشتر مرتکب آن شده و نتوانسته بود، از فرصت های متعدد احداث منطقه «حائل» در شمال سوریه استفاده کند تا با ورود روس ها به عرصه میدانی سوریه رویای ایجاد چنین منطقه ای را به گور ببرند.

این سرتیپ فراری ارتش سوریه می افزاید: بازگشت آمریکایی ها به سوریه در قالب نیروهای ویژه ای بود که در مناطق تحت سیطره کُردها مستقر شدند و حال که پایگاه هوایی رمیلان تجهیز شده، آنها تلاش دارند، این پایگاه را به نقطه زمینی هدایت ائتلاف بین المللی ضد داعش که رهبری آن را در دست دارند، تبدیل کنند و از بالگردهای نظامی مستقر در این فرودگاه در قالب نیروهای ویژه و واکنش سریع در زمان مقتضی استفاده کنند.

از سوی دیگر، ناظران به اهداف دیگری هم اشاره می کنند که مهمترین آنها عبارتند از:
- تحت نظر قرار دادن آسمان سوریه به خصوص در مناطق شمالی و شمال شرقی این کشور
- رصد فعالیت ها و تحرکات نظامی روس ها و حملات آنها علیه مواضع و پایگاه های تروریستی از جمله داعش در شمال و شمال شرقی سوریه
- ایجاد مانع و تا جای ممکن مقابله با پیشروی نیروهای سوری و نیروهای هم پیمان سوریه از جمله محور مقاومت به سمت شمال این کشور و به ویژه شهر «حلب» که از اهمیت بسیاری در معادلات میدانی و سیاسی سوریه برخوردار است
- فراهم کردن زمنیه تشکیل کشوری سنی که از شمال و شمال شرقی سوریه تا غرب و شمال غربی عراق امتداد می یابد
- فراهم کردن زمینه اجرای طرح تقسیم سوریه به چند اقلیم وابسته به آمریکا

خلاصه سخن

این داده ها بر این نکته تاکید می کند که دولت آمریکا در تلاش است، با بسیج کُردها در چارچوب طرحی بزرگ با هدف دادن نقش محوری به آنها در ترسیم آینده سوریه موجبات ادامه بحران در این کشور شود که درپی خود بازتاب های زیان بار کوتاه مدت و بلند مدتی بر منطقه خواهد داشت.