گروه بین‌الملل مشرق- ظریف در لندن، ظریف در مونیخ و حالا در بروکسل. سر وزیر خارجه کشورمان خیلی شلوغ است و ظاهراً پروژه‌ بزرگی را در دوره پسابرجام برای خود و دستگاه سیاست خارجی ایران آغاز کرده است. موضوع اصلی سفر ظریف به بروکسل، حضور در دفتر فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بحث پیرامون پیشبرد توافق هسته‌ای و تعاملات سیاسی و اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا در دوره پسابرجام است.

دور پیشین این گفتگوها چندی پیش در تهران با حضور هلگا اشمید معاون موگرینی در تهران و توسط مجید تخت روانچی در وزارت خارجه برگزار شد. همچنین قرار است بعد از سفر ظریف،‌ این بار خانم موگرینی و معاونانش به تهران سفر کنند. احتمال دارد برخی کمیسیونرهای اتحادیه اروپا نیز به همراه موگرینی به ایران بیایند تا در مورد مسائل مهاجرت، انرژی، تجارت و مانند آن به تبادل نظر و هماهنگی بپردازند.

ظریف همچنین قرار است با همتای خود در بروکسل دیدار کند و مقدمات سفر دکتر روحانی رئیس‌جمهوری ایران را به این کشور و مقر اتحادیه اروپا فراهم سازد.

مقر اتحادیه اروپا در بروکسل،‌ دوشنبه و سه‌شنبه (15 و 16 فوریه 2016 میلادی) علاوه بر دیدارهای ظریف، میزبان چندین نشست عمدتاً اقتصادی نیز خواهد بود:

* دوشنبه:‌ نشست شورای کشاورزی و شیلات (زیرمجموعه شورای اتحادیه اروپا)؛ همایش صنایع انرژی‌بر (صنایعی که در تولید محصولات خود نسبت به محصولاتی با همان ارزش مالی در سایر صنایع از مقدار بیشتری حامل‌های انرژی  استفاده می‌‌کنند)؛ نشست پارلمان اروپا و دیدارهای سیاسی

* سه‌شنبه: نشست پارلمان اروپا و دیدارهای سیاسی؛ همایش عالی دگردیسی صنایع و شرکت‌ها در عصر دیجیتال (با میزبانی کمیسیون اروپا)؛ نشست مسائل عمومی شورای اتحادیه اروپا (با موضوع بررسی اصلاحات مدنظر بریتانیا و اتخاذ تصمیمات مشترک در بحران مهاجرت) و دیدارهای سیاسی

با توجه به دستورکار اتحادیه اروپا و همچنین تلاش‌های گذشته ظریف، می‌توان علاوه بر بحث و بررسی پیرامون پیشبرد مفاد توافق هسته‌ای و میزان تعهد طرفین به قول و قرارهای مکتوب خود در سند برجام در گفتگو با فدریکا موگرینی و معاونان وی، احتمال طرح دست‌کم سه موضوع دیگر را در سفر ظریف به بروکسل پیش‌بینی کرد: بحران مهاجرت و تروریسم که یک سر آن در اروپا و سر دیگر آن در خاورمیانه است؛ سرمایه‌گذاری‌ها و روابط تجاری میان ایران و کشورهای اروپایی در شرایطی که تحریم‌ها لغو شده است و نهایتاً انتقال فناوری‌های نو توسط شرکت‌ها و صنایع اروپایی به ایران.

موضوع همایش صنایع انرژی‌بر، تمامی مسائل مرتبط با این حوزه است: از ابتکارات علمی و سرمایه‌گذاری تا تجارت محصولات. ایران متأسفانه کم از این صنایع ندارد و ظریف می‌تواند در سفر خود همکاری‌های فناورانه میان ایران و کشورهای اروپایی را برای کاهش مصرف انرژی مطرح کند.

همچنین اگر ظریف فرصت کند و هماهنگی‌های لازم را در ایران انجام داده باشد،‌ ممکن است با نمایندگان کشورهای اروپایی حاضر در نشست شورای کشاورزی و شیلات، در مورد همکاری و سرمایه‌گذاری در ایران در دو حوزه یادشده نیز به گفتگو بپردازد تا در شرایط برد-برد، از ظرفیت‌های طبیعی ایران بیش از پیش بهره‌برداری شود. اتفاقاً موضوع اصلی نشست شورای کشاورزی و شیلات نیز بسیار مرتبط است:‌ ماهیگیری در آب‌های دور از اروپا و تجارت محصولات کشاورزی با جهان.



چرا دستور کار ظریف، اروپایی شده است؟

ظریف چهارشنبه دو هفته گذشته به لندن رفت و نیز چند روزی هم در مونیخ توقف کرد. دستور کار او در لندن،‌ شامل شرکت در اجلاس کمک به آوارگان سوری و سپس حضور در پارلمان و دیدار با نخست‌وزیر کامرون و همتای خود،‌ فیلیپ هاموند می‌شد و مشغله‌اش در آلمان نیز حضور در اجلاس امنیتی مونیخ بوده است؛ این نشست نیز با محوریت سوریه و بحران این کشور برگزار شد که گزارش آن را می توانید از اینجا بخوانید.

سفر ظریف به لندن که با دعوت رسمی از سوی دیوید کامرون صورت گرفت، اولین سفر در این سطح از مقامات ایرانی به انگلستان بعد از بیش از 10 سال بوده است و به قول هاموند، نشانه گرمی روابط میان دو کشور بعد از یک دوره تنش است. این گرمی را البته باید در صحنه عمل به آزمون گذاشت، یعنی همان میدانی که ظریف در کاخ وست‌مینستر در حضور نمایندگان مجلس انگلستان از آن یاد کرد:‌ «پشتیبانی از یکدیگر در برابر خطر تروریسم در عراق و سوریه». البته منظور ظریف، کمک به حفظ امنیت در منطقه و مسدودسازی گلوگاه‌‌های اقتصادی و نظامی داعش بوده نه بازکردن پای نیروهای نظامی بریتانیا به سوریه.

محور اصلی نشست امنیتی مونیخ نیز بحران تروریسم در خاورمیانه بوده است. در این نشست، پس از ماه‌ها نمایندگان ایران و عربستان پشت یک میز نشستند. ظریف حکومت عربستان و عادل الجبیر را «برادران سعودی» خواند و گفت ایران و عربستان توان حذف یکدیگر از معادلات منطقه را ندارند پس چه بهتر که بر سر منافع مشترک به توافق برسند. سخن ظریف را می‌توان این‌گونه تعبیر کرد که اگر عربستان در پی دشمنی با ملل منطقه و گسترش تروریسم نباشد، ایران در برابر قدرت و نفوذ (سازنده) او در منطقه مانع‌تراشی نمی‌کند. این راهبرد، در صورت همراهی کشورهای اروپایی و آمریکا،‌ می‌تواند عربستان را به جستجوی قدرت در جایی غیر از انبار مهمات سوق دهد. از این رو شاید بتوان سفرهای ظریف را در راستای همراه‌سازی دول غربی با راهبرد مد نظر ایران دانست.

ظریف در همین راستا به مهمانان مونیخ گفت:«ما (ایران و عربستان) فرصت‌هایی مشترک، چالش‌هایی مشترک و تهدیداتی مشترک داریم... اکنون زمان تغییر فضای گذشته و پی ریزی یک پارادایم جدید برای آینده روابط بین عربستان و ایران است.»

با این حال حضور فعال ظریف در لندن و مونیخ، آن هم عمدتاً‌ پیرامون تروریسم در منطقه، باز هم ممکن است با واکنش منفی عربستان سعودی مواجه شود که نمی‌خواهد جایگاه پیش از برجامیِ خود را نسبت به دول غربی از دست بدهد و با اندک رخدادی احساس خطر می‌کند. اگر چه ظریف در لندن و مونیخ تأکید کرد تهران قصد ندارد ریاض را از معادلات منطقه حذف کند،‌ اما بعید نیست  طبق روال گذشته، یکی از مقامات سعودی بعد از ظریف به اروپا سفر کند تا از عدم تغییر مواضع اروپایی نسبت به حکومت خود مطمئن شود.

اوج‌گیری سفرهای اروپایی ظریف با موضوع تروریسم در منطقه بی‌ارتباط به اوج‌گیری شتاب تحولات در سوریه و پیروزی‌های ارتش و مقاومت نیست. نیروهای داعش تا آنجا به عقب رانده شده‌اند که عربستان و ترکیه برای ورود نظامی اعلام آمادگی کرده‌اند و حتی اخبار از بمباران اطراف حلب توسط توپخانه‌های مرزی ترکیه حکایت می‌کند. در چنین نقطه عطفی که ممکن بود ابعاد جنگ با داعش را به طرز بی‌سابقه‌ای گسترش دهد، رایزنی‌های رودررو میان ایران و عربستان در مونیخ صورت گرفت تا جلوی این فاجعه را بگیرد (تعبیری که در اخبار رسمی اعلام شد، توافق روسیه و آمریکا بر توقف عملیات نظامی در سوریه بود). البته وضعیت سوریه قابل پیش‌بینی نیست و هر لحظه ممکن است سکه تحولات به روی دیگری برگردد و بازی جدیدی به نفع یا علیه ملل منطقه آغاز شود.

برنامه دیدارهای ظریف در بروکسل

وزیر خارجه کشورمان در بدو ورود به بروکسل با «یانوش لواندوفسکی» رئیس هیئت روابط با ایران در پارلمان اروپایی دیدار کرد. ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپایی، هم از دیگر مقامات اروپایی است که با ظریف دیدار کرده است.

وزیر خارجه در اگمونت، از مراکز مطالعات سیاسی وزارت خارجه بلژیک هم برنامه سخنرانی دارد. ظریف همچنین با وزیر خارجه و نخست وزیر بلژیک هم دیدار و گفت‌وگو کرد.

«دیدیه ریندرز» وزیر امور خارجه بلژیک پیش از دیدار با دکتر ظریف گفت: «خواهان ارتقاء روابط با ایران بویژه در حوزه اقتصادی هستیم؛ بالاخص پس از توافق هسته‌ای که راه‌ها را باز کرد.  وی افزود: «امیدواریم پس از گفتگو با ظریف سطح روابط را بالا ببریم.»

منابع: