گروه بین‌الملل مشرق - «دولت ناکام» اردوغان، در ترکیب سیاست‌های غیرمسئولانه در خاورمیانه با سرکوب کردها، خود موجب شکل‌گیری بحران امروزی شد. به اعتقاد صاحبنظران، ترکیه اکنون در موقعیت شبه‌جنگی اعلام‌نشده‌ای قرار دارد که می‌تواند به یک جنگ‌ تمام‌عیار بدل گردد. باراک اوباما، در تماس 80 دقیقه‌ای که اخیرا با اردوغان داشت، از وی خواست که هیچ اقدام خشنی علیه کردهای ترکیه صورت ندهد و اردوغان هم در پاسخ تلاش بسیاری را برای قانع کردن وی به اینکه کردها تروریست هستند صرف کرد. اما امروزه نگاه غرب به سبب کارشکنی‌های متعدد مرد جاه‌طلب ترک، با وی همراه نیست و اردوغان در تنگنای انزوا، خشم، و کینه‌جویی قرار گرفته است. شاید بتوان زیباترین تعبیر را این عبارت روزنامه «حُریت» دانست: «سودای بازگشت به دوران شکوهمند امپراتوری عثمانی و تشنگی برای انتقام‌جویی از تحقیرات قرن 20، اردوغان را در مسیر جنگ قرار داده است و حالا آن دسته از جنگ‌طلبانی که وی را تشویق کردند، باید پاسخگو باشند».



ترکیه از ابتدای بحران سوریه، به حمایت تمام‌قد از تروریست‌ها پرداخت و با پشتیبانی کامل تسلیحاتی و نیروی انسانی از آنها، خاک خود را تبدیل به محل آماده‌سازی و اعزام نیروی تروریستی به داخل خاک سوریه کرد.



حزب عدالت و توسعه نیز، اقدام به تشکیل کمپین نظامی ضد کردهای ترکیه مانند «حزب اتحادیه دموکراتیک» (PYD) و «واحدهای مقاومت مردمی» (YPG) کرد. ترکیه از هر گونه تلاشی برای متقاعد کردن آمریکا به اینکه «YPG» همانند داعش است، دریغ نکرد. در راستای همین امر بود که مقامات دولت ترکیه انفجار هفته گذشته در آنکارا را بر گردن «YPG» انداختند. گرچه گروه «بازهای آزادی کردستان» مسئولیت این حمله که منجر به مرگ 28 نفر شد را پذیرفت و YPG هر گونه دست داشتن در آن را انکار کرد.

حریت افزود: «چهره‌ای که ترکیه اخیرا از خود نشان داده، این تصور را به وجود آورده که این کشور به هر قیمت ممکن خواستار تلافی‌جویی به نفع شرکایش با توسل بر اعمال خرابکارانه است. سیاست‌های غلط اردوغان، نه تنها ترکیه را گرفتار کرده که دیگر به عنوان یک بازیگر اصلی در منطقه محسوب نمی‌گردد. قطع یقین، بشار اسد تنها دشمن اردوغان نیست و او کشورهای دیگر را هم نشانه گرفته است. وی و اعضای حزب عدالت و توسعه طوری با مردم و مخالفان برخورد می‌کنند که گویی دشمن داخلی هستند. ظاهرا، دولتمردان ترکیه باید جنگ‌های بسیاری علیه بسیاری دیگر صورت دهند». اردوغان حالا حتی با آمریکا که اولین حامی او در سیاست‌های چند سال اخیرش بوده است، در موضوعاتی چون مذاکرات صلح و چگونگی برخورد با گروه‌های تروریستی با چالش مواجه شده است و از «ارباب» خود دیگر حرف‌شنوی سابق را ندارد. نمونه آن نیز عدم توجه اردوغان به درخواست‌های اوباما برای توقف هدف قرار دادن مناطق کردنشین سوریه در هفته‌های گذشته است.



«پاتریک کاکبرن» -تحلیلگر ایرلندی- معتقد است که بر خلاف تصور کارشناسانی که باور دارند که ادعای ترکیه و عربستان مبنی بر حضور زمینی در سوریه در صورت چراغ سبز آمریکا یک بلوف بیش نیست، اتفاقا این ادعای آنها شکل کاملا واقعی دارد. وی اظهار داشت: «اگرچه رویکرد ترکیه و عربستان نسبت به سوریه، همواره سرشار از گزافه‌گویی و تهدید بوده، اما این امکان بسیار محتمل است که حتی در صورت مخالفت آمریکا و روسیه، ترکیه و عربستان افسارگسیخته وارد کارزار سوریه شوند».

روز 13 فوریه بود که ارتش ترکیه نیروهای YPG را زیر آتش گرفت. روسیه بلافاصله این عمل را غیر قابل قبول خواند و داود اوغلو -نخست وزیر ترکیه- هم آن را یک عمل تلافی‌جویانه اعلام کرد. کاکبرن معتقد است که آمریکا هم با زیرکی تمام ترجیح داده که به حمایت از کردهای سوریه بپردازد. نکته مهم اینجاست که اگرچه آمریکا و روسیه بازیگران اصلی در سوریه هستند، اما به هیچ‌وجه نباید از بروز یک فعل عجیب و غیرمنتظره از سوی ترکیه و عربستان غافل شد.

از سوی دیگر «مارتین برگر» -تحلیلگر برجسته اهل جمهوری چک- معتقد است که ترکیب سیاست‌های «دولت ناکام» اردوغان، سیاست‌های غیرمسئولانه در خاورمیانه، و شورش کردها بر علیه دولت ترکیه، موجب شکل‌گیری بحران امروزی این کشور شده است. این کارشناس در «نیو ایسترن آتلوک» نوشت: «اردوغان اشتباه کرد. وقتی این اشتباهات را صورت می‌داد، به شکلی وحشیانه اقدام به کشتار و سرکوب کردها کرد و به وجهه بین‌المللی خود به شدت ضربه زد. اردوغان آنقدر تند رفت که حتی حامیان قدیمی خود را تبدیل به دشمنان قسم‌خورده‌اش کرد. امروز در اروپا منفور است چرا که حرکت کثیفی در قبال قضیه پناهندگان کرد. او از برگ پناهندگان برای باج‌گیری از کشورهای اروپایی استفاده کرد. از طرف دیگر، وقتی موضوع معامله محرمانه نفت بین خانواده اردوغان و داعش افشا شد، میزان محبوبیت وی در میان مردم ترکیه به شدت تقلیل یافت. بعد از قضیه 17 فوریه هم اردوغان تمام تلاش خود را به کار بست تا اوباما را متقاعد نماید که بین ترکیه و کردهای سوریه، یکی را انتخاب کند. داوداوغلو بلافاصله در کنفرانس خبری شنبه این هفته گفت: «از شریک آمریکایی‌مان توقع داریم که بدون اما و اگر از ما حمایت کند» و اردوغان هم بعد از آن اعلام کرد که اقدامات ترکیه در مرز سوریه غیرقانونی نیست و این کشور حق دارد که با بمباران برخی اهداف و یا انجام هر عملیاتی که صلاح می‌داند از حریم خود دفاع کند و به هر قیمتی که باشد در مقابل اقدامات مخل حاکمیت خود ایستادگی نماید.


غالب کارشناسان نظامی غربی معتقدند که اگر اردوغان به سیاست‌های کنونی خود ادامه دهد، در آینده‌ای نزدیک شاهد بر هم خوردن موازنه و قیام کردها تا مرز تهدید کامل حاکمیت ترکیه و تجزیه این کشور خواهیم بود و تنها مقصر این اتفاق، خود اردوغان است.

برگر، معتقد است که آمریکا و روسیه ترجیح می‌دهند اکنون با کردها همراهی کنند چرا که کردها بهترین متحد ممکن علیه داعش هستند. درست است که آمریکا و روسیه در دو جبهه مخالف قرار دارند اما یک هدف، هدف مشترک آنهاست و آن هم نابودی داعش است. پس، ترکیه در این بحران و جنگ، عنصری نامطلوب محسوب می‌گردد.

وال استریت ژورنال در گزارش اخیر به قلم «دیون نیسنبام» -کارشناس امور بین‌الملل- خود آورد: «اکنون ترکیه، بیش از پیش در منجلاب خشم دست و پا می‌زند. نفرت اردوغان از کردها در شرایطی بیشتر می‌شود و نتیجه نمی‌دهد که آمریکا به هیچ وجه حاضر نیست از چنین متحد خوبی که علیه داعش دارد، به نفع ترکیه دست بردارد. حقیقت امر این است که کاخ سفید اردوغان را یک سیاستمدار دردسرساز برای شرکا و عامل درگیری می‌داند و چندان وقعی به درخواست‌ها و نظرات اردوغان و داود اوغلو نمی‌گذارد». این نشریه، به نقل از آسوشیتدپرس نوشت: «اکنون تب سودای امپراتوری عثمانی حقیقتا دیدگان اردوغان را تا آن حد کور کرده که حتی دیدار با جو بایدن در اواخر ژانویه نتوانست نظر ترکیه را در مورد عدم بمباران کردها به عنوان متحد آمریکا عوض کند. اردوغان دیوانه شده است».

پایگاه «بلومبرگ» در گزارش اخیر خود به قلم «بنجامین هاروی» می‌نویسد: «ترکیه در اوایل دخالت در سوریه با غرور تمام مدعی بود که هرگز مانند آمریکا که در مرداب عراق گیر افتاد، در سوریه گرفتار نخواهد شد. حالا هم که در منجلابی که خود به دست خود درست کرده گرفتار شده، در کما گستاخی روسیه را مورد مواخذه قرار می‌دهد که چرا وارد سوریه شده است. در پاسخ باید گفت که روسیه بر پایه قوانین بین‌المللی و طبق درخواست دولت مشروع و قانونی سوریه به عنوان متحد دفاعی به کمک این کشور آمده است. اردوغان بهتر است از خود بپرسد که متجاوز واقعی کیست؟ آیا کشتار کردهای سوریه که مورد اعتراض شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته و یا بمباران مواضع ارتش سوریه در لاذقیه تجاوز به حریم یک کشور دیگر نیست؟ آیا کشتار کردها ما را به یاد کشتار ارامنه که تا به امروز از سوی ترکیه انکار شده نمی‌اندازد؟».



«دیوید گلدمن» که یکی از برجسته‌ترین تحلیلگران آمریکایی است، معتقد است که دولت اردوغان در آینده نزدیک تبدیل به یک «دولت ناکام» خواهد شد. آرمان‌خواهی و سرکوب کردها، همان تز و دکترین غلطی است که از آتاتورک شروع شد و تا به امروز ادامه داشته است. جنایات کنونی اردوغان در مرز و داخل سوریه و مناطق کردنشین باید توسط جامعه‌ بین‌المللی محکوم گردد.



غالب کارشناسان نظامی جهان بر این باورند که اگر تغییری در ساختار قدرت ترکیه صورت نپذیرد، مسلما باید در آینده شاهد جدایی اراضی کرد از ترکیه بود.