گروه بین‌الملل مشرق- خلاصه گزارش: تحقیقی که اخیراً روی کودکان 10 کشور دنیا از جمله آمریکا، انگلیس و چین انجام شده نشان می‌دهد زمانی که این کودکان داوطلبانه (نه در مدرسه) در خارج از خانه سپری می‌کنند، از زمانی که زندانیان حق دارند خارج از سلول‌های خود باشند، کم‌تر است. این واقعیت تا اندازه‌ای نتیجه ترس والدین از آسیب دیدن فرزندانشان در صورت خرج از خانه است و تا حد زیادی به خاطر «اعتیاد» کودکان امروزی (حتی از دو سالگی) به ابزارهای الکترونیکی مانند گوشی‌های هم‌راه، تبلت‌ها، کنسول‌های بازی و غیره. در حالی که کودکان ما در نتیجه استفاده بیش از حد از این دستگاه‌ها به انواع مشکلات فیزیکی، روحی، ذهنی و غیره از جمله کمردرد، کم‌بینایی، افسردگی، گوشه‌گیری، اضطراب، و اختلالات یادگیری دچار شده‌اند، جالب است بدانید که افراد در نوک هرم فناوری دنیا از «استیو جابز» گرفته تا «بیل گیتس»، هرگز به کودکان خود اجازه نداده و نمی‌دهند ساعت‌های نامحدودی را با وسایلی سرگرم باشند که خود آن‌ها اختراع کرده‌اند.

یکی از جنبه‌های مخرب فرهنگ غرب که متأسفانه تا حد زیادی در جامعه ما هم نفوذ کرده، جنبه «فردگرایی» است. این جنبه با عرضه و همه‌گیر شدن دستگاه‌های الکترونیکی^[1] مانند گوشی‌های هم‌راه، تبلت‌ها، کنسول‌های بازی، و سایر وسایل مشابه، تشدید هم شده است^[2]. همه ما دیده‌ایم که حتی در جمع‌های خانوادگی و صمیمی، چند نفری هستند که صرف‌نظر از سن و سال (از کودکان چند ساله گرفته تا بزرگ‌سالان چندده‌ساله) از ابتدا تا انتهای مجلس سر از گوشی خود بیرون نمی‌آورند و این به عادتی آزاردهنده تبدیل شده است.

فشار خون را پایین می‌آورد و اضطراب را کاهش می‌دهد - دانلود

شاید به نظر برسد که این بی‌توجهی به جهان بیرون، بیش‌تر در جامعه ما و به خاطر ساختار سنتی آن است که یک پدیده ناخوشایند تلقی می‌شود، اما واقعیت این است که کارشناسان و روان‌شناسان غربی نیز سال‌هاست به اشتباه بودن این روند رو به گسترش پی برده و درباره آن هشدار داده‌اند.

اخیراً نتایج یک تحقیق بین‌المللی منتشر شد که آمار بسیار عجیبی را نشان می‌داد^[3]: زندانیان در زندان فوق‌امنیتی «واباش» در ایالت ایندیانای آمریکا، تعداد ساعات بیش‌تری را در فضای باز می‌گذرانند تا کودکان حاضر در تحقیق مذکور^[4]. این بررسی آماری که به سرعت تبدیل به کمپینی تحت عنوان «خاک، خوب است» (تشویق کودکان به بازی در طبیعت از جمله خاک‌بازی) شد، نشان می‌داد کودکان پنج تا دوازده ساله مورد مطالعه، میزان نگران‌کننده‌ای از وقت خود را در داخل خانه سپری می‌کنند: زندانیان دست‌کم دو ساعت در روز را در فضای آزاد سپری می‌کنند، در حالی که این زمان برای اکثر کودکان، یک ساعت یا حتی کم‌تر است.

این تحقیق که روی 12 هزار پدر و مادر از 10 کشور دنیا شامل آمریکا، انگلیس، چین، پرتغال، برزیل، ترکیه، هند، ویتنام، اندونزی و آفریقای جنوبی صورت گرفت، نشان داد یک سوم از کودکان انگلیسی، هر روز 30 دقیقه یا کم‌تر، خارج از خانه هستند و از هر پنج کودک انگلیسی، یک نفر در روزهای عادی اصلاً خارج از خانه، بازی نمی‌کند. آمار عجیب دیگری که شاید باور کردنش دشوار باشد این‌که دو ماه پیش تحقیقی که با حمایت دولت انگلیس انجام شده بود، نشان داد از هر 9 کودک انگلیسی، یک نفر طی یک سال گذشته، حتی یک بار هم به پارک، جنگل، ساحل یا هر محیط طبیعی دیگری نرفته است^[5].

نکته ناراحت‌کننده این‌که زندانیان، به خوبی اهمیت تنفس و حضور در فضای آزاد را درک می‌کنند، اما کودکان به‌رغم این‌که امکان بهره‌مند شدن از این موهبت را دارند، به اختیار خود (یا با سهل‌انگاری والدینشان) خود را از آن محروم کرده‌اند. عده‌ای از زندانیان در فیلم کوتاهی که درباره همین تحقیق ساخته شده، صحبت‌های قابل‌توجهی را در مصاحبه با دست‌اندرکاران فیلم مطرح کرده‌اند که اشاره به آن‌ها اهمیت دارد.

یکی از این زندانیان درباره دو ساعتی که به آن‌ها اجازه خروج از سلول داده می‌شود، می‌گوید: «به نظر من، مهم‌ترین بخش از روز من، همین ساعت‌هاست.» زندانی دیگری هم می‌گوید: «[این دو ساعت] عقل من را سر جایش نگه می‌دارد [نمی‌گذارد دیوانه شوم] و بدن من را قوی نگه می‌دارد.» یک زندانی دیگر هم این ساعت‌ها را «[تنها] بخش مهم روزهای من» توصیف می‌کند.

وقتی از زندانیان می‌پرسید که اگر مسئولین زندان، از دو ساعت حضور در فضای آزاد، یک ساعتش را کم کنند، واکنش زندانی‌ها چه خواهد بود، یکی از آن‌ها می‌گوید: «من فکر می‌کنم، عصبانیت [و عصبی بودن] زندانیان بیش‌تر خواهد شد؛ اصلاً نتیجه خوبی نخواهد داشت.» زندانی دیگری هم این تغییر را «شکنجه» می‌نامد. این در حالی است که یکی از نگهبانان زندان می‌گوید: «به نظر من، [پیامد] کاهش زمان فضای آزاد مجرمان به یک ساعت در روز، احتمالاً فاجعه‌بار خواهد بود.»

این زندانی‌ها وقتی می‌شنوند کودکان در خارج از زندان، نسبت به آن‌ها زمان کم‌تری را بیرون از خانه سپری می‌کنند، بهت‌زده می‌شوند. یکی از آن‌ها این وضعیت را «افسرده‌کننده» توصیف می‌کند. دیگری می‌گوید: «از درخت بالا بروید، بازی کنید؛ این هم بخشی از زندگی است.» و نگهبان زندان می‌گوید: «اگر [بعد از بازی روزانه] لازم نشود کودک را درون وان حمام بیندازید، معلوم می‌شود به اندازه کافی بازی نکرده است.»

مقایسه میان زندانیان و کودکان توسط «خاک، خوب است» بی‌دلیل هم نیست. عده‌ای از منتقدین نسبت به آموزش و پرورش عمومی، با اشاره به حضور نیروهای پلیس در فضاهای آموزشی، می‌گویند «فضای مدرسه، مانند صحنه جرم شده است^[6]» و مدارس، دست‌کم در آمریکا، مانند زندان، به شدت کنترل می‌شوند. با این حال، مشکل تنها وجود فضاهای شبیه به زندان نیست.

واشنگتن‌پست طی مقاله‌ای درباره اجبار کودکان به «سیخ نشستن» در کلاس درس می‌نویسد^[7]: «مشکل این است که این روزها کودکان مدام در حالت سیخ نشسته‌اند. به ندرت پیش می‌آید کودکانی را ببینیم که روی زمین غلت می‌زنند، از درخت بالا می‌روند، یا دور یک نقطه می‌چرخند، فقط برای آن‌که از این کار لذت می‌برند [نه برای آن‌که کسی آن‌ها را مجبور کرده است]. چرخ و فلک و الاکلنگ دیگر «قدیمی» شده‌اند. زنگ‌های تفریح به دلیل افزایش حجم مطالب آموزشی، کوتاه شده‌اند و کودکان هم به دلیل ترس والدین^[8] یا مسائل دیگر، به ندرت خارج از منزل بازی می‌کنند^[9].»

واشنگتن‌پست مطالعه مستقلی را روی کودکان ظاهراً «بیش‌فعال» در کلاس‌های درس انجام داده و این‌گونه نتیجه گرفته کرده که «بسیاری از بسیاری از کودکان به خاطر محدودیت در حرکت، دچار مشکل شده و «سیستم دهلیزی» (تعادلی) تکامل‌نیافته» دارند. «والری استراس» نویسنده گزارش واشنگتن‌پست، سپس چنین استدلال می‌کند: «کودکان برای رسیدن به یک سیستم تعادلی قوی، باید بدن خود را در تمام جهات حرکت دهند و هر بار این کار را چندین ساعت انجام بدهند. این حرکات را، درست مانند ورزش، باید بیش از یک بار در هفته انجام داد تا نتیجه‌بخش باشد.»

احتمالاً شما هم شنیده‌اید که فعالیت‌ها^[10] و بازی‌های^[11] خارج از خانه^[12] و به خصوص در طبیعت^[13] چه فواید اثبات‌شده‌ای^[14] از نظر سلامت^[15] جسمی، روحی^[16]، ذهنی^[17]، پرورش خلاقیت و غیره^[18] نه تنها برای کودکان^[19]، بلکه برای بزرگ‌سالان^[20]، دارد^[21] و از آن‌طرف، ماندن در خانه و سرگرم شدن با وسایل الکترونیکی و بازی‌هایی که کودک را هر روز از جامعه دورتر می‌کند، چه مضراتی^[22] می‌تواند داشته باشد^[23].

«مکالمه معنادار» دارند - دانلود

نتایج تحقیقی که در ابتدای گزارش به آن اشاره کردیم، نشان می‌دهد که والدین کودکان تحت مطالعه هم به خوبی از مشکلی که بازی با وسایل الکترونیکی در داخل خانه برای کودکانشان ایجاد می‌کند، مطلع هستند. حدود دو سوم از آن‌ها معتقدند که کودکان امروزی کم‌تر از کودکان نسل آن‌ها بیرون از خانه بازی می‌کنند. پدر و مادرها قبول دارند که باید توازن را به زندگی کودکان برگرداند، چون آن‌ها اکنون از بازی‌هایی که منافع زیادی برایشان دارد، محروم شده‌اند^[24]. حتی 97 درصد از والدین در تحقیق مذکور اعتراف کرده‌اند که یادگیری فرزندانشان، بدون بازی‌های خارج از خانه، آسیب می‌بیند.

البته شاید زندگی به سبک خانواده «میک» که عملاً «در خانه بند نمی‌شوند^[25]»، کار ساده‌ای نباشد یا حتی پیشنهاد خوبی هم نباشد، اما آمار کودکان امروزی در کمردرد^[26]، کم‌بینایی، استرس، و چندین و چند مشکل دیگر هم به هیچ عنوان قابل‌دفاع نیست. می‌توان به جای مقصر دانستن خانواده‌ها یا خود کودکان، زندگی مدرن و وسایلی را مقصر دانست که کودکان ما را گوشه‌گیر کرده‌اند، اما این کار کمکی به حل مسئله نمی‌کند.

همان‌طور که گفته شد، ترس والدین از آسیب دیدن (جسمی و روحی و تربیتی) کودکانشان در صورت بازی در بیرون از خانه، موجب شده تا افرادی که باید کودکان را به بیرون رفتن و بازی کردن در فضای آزاد تشویق کنند، عملاً دقیق عکس این کار را انجام دهند. اما این تمام ماجرا نیست. علت‌های دیگری هم هست که والدین ترجیح می‌دهند کودکانشان به جای بازی‌های گروهی، صرفاً با گوشی موبایل، تبلت یا وسیله‌های دیگری که برایش خریده‌اند، مشغول باشند.

خستگی فیزیکی، بی‌حوصلگی، کم‌تحملی، عصبی بودن و دلایل مشابه دیگر می‌تواند والدین را مجاب کند تا کودکان خود را به بازی کردن با وسایل الکترونیکی تشویق کنند تا «سر و صدا نکنند»، «بالا و پایین نپرند»، «فضولی نکنند» و «دست به وسایل خطرناک نزنند» (منظور برخی والدین از وسایل خطرناک می‌تواند یک تکه چوب باشد). این در حالی است که ثابت شده^[27] کودکان برای رشد و یادگیری تقریباً در همه ابعاد زندگی (حتی یادگیری زبان و توانایی ارتباط برقرار کردن با دیگران)، نیاز به ارضای کنجکاوی خود و انجام بسیاری از همان کارهایی دارند که والدینشان آن‌ها را از آن‌ها منع می‌کنند. البته جذابیت بازی با وسایل الکترونیکی جدید به هیچ عنوان انکارشدنی نیست، اما به همان میزان هم نقش این وسایل در ایجاد اختلال در روند رشد جسمی و ذهنی کودکان بارها و بارها اثبات شده است.

جالب است بدانید که طبق تحقیقات دانشگاه هاروارد آمریکا، یکی از جدیدترین اختلالات در زندگی انسان‌ها «شانه آیپدی^[28]» یا «گردنِ آیپدی» است، به این معنا که کاربران آیپد در معرض خطر ابتلا به درد شانه و گردن هستند، چون برای استفاده از تبلت اپل یا روی آن خم می‌شوند و یا در حالت خوابیده، گردن خود را رو به پایین و در حالت تحت فشار نگه می‌دارند. البته این در شرایطی است که در نظر نگیریم استفاده از آیپد یا سری گلکسی نوت (تبلت‌های اندرویدی سامسونگ) قبل از خواب، موجب می‌شود تا فرد، خواب راحتی نرود^[29].

گزارش‌ها نشان می‌دهد «نسل آیپد^[30]» (کودکانی که از سنین پایین با بازی‌های آیپد بزرگ می‌شوند) در بزرگ‌سالی هم احتمال زیادی دارد که به نسلی موسوم به «سیب‌زمینی مُبلی» (افرادی که دائماً روی مبل لَم می‌دهند و تلویزیون تماشا می‌کنند یا جنبشی ندارند) تبدیل می‌شوند. حال این آمار را در کنار گزارش‌هایی قرار دهید که نشان می‌دهد از هر 100 کودک انگلیسی در سنین پیش از مدرسه، تنها 9 نفر به اندازه کافی فعالیت‌های فیزیکی و بازی‌های کودکانه می‌کنند.

سیستم ایمنی بدن آن‌ها را تقویت می‌کند - دانلود

به عنوان یک نکته پایانی شاید بد نباشد یادآوری کنیم افرادی که بیش‌ترین نقش را در ساخت و گسترش دستگاه‌های الکترونیک داشته‌اند، همیشه کودکان خود را از استفاده از این دستگاه‌ها منع کرده و یا قوانین بسیار سفت و سختی را در این‌باره برای کودکانشان وضع می‌کنند^[31]. از هر کسی بپرسید شرکت اپل را با چه فردی می‌شناسد، قطعاً نام «استیو جابز^[32]» را خواهد آورد. اما وقتی پس از عرضه اولین نسل از آیپد، از خود جابز^[33] پرسیده شد: «فرزندان شما حتماً عاشق این محصول جدید هستند، مگر نه؟» وی جواب داد: «هنوز با آیپد کار نکرده‌اند. ما در خانه، میزان استفاده کودکانمان از فناوری را محدود کرده‌ایم^[34].»

«جاناتان ایو» دست راست استیو جابز نیز که طراحی‌اش برای آیپد آن‌قدر ساده بود که کودکان نوپا هم بتوانند از آن استفاده کنند، برای دوقلوهای 10 ساله خود، مقررات سخت‌گیرانه‌ای در خانه وضع کرده بود^[35]. «بیل گیتس» مؤسس مایکروسافت می‌گوید کودکانش وقت محدودی برای استفاده از رایانه دارند^[36]. «ایوان ویلیامز» بنیان‌گذار شبکه‌های اجتماعی توئیتر، «بلاگر» و «مدیوم» می‌گوید دو پسربچه‌اش به جای آیپد، صدها کتاب دارند که هر وقت بخواهند می‌توانند آن‌ها را بخوانند.

«علی پرتوی» بنیان‌گذار ایرانی وب‌سایت «آی‌لایک» و مشاور فیس‌بوک و دراپ‌باکس نیز قائل به تقسیم‌بندی زمان استفاده کودکان از دستگاه‌های الکترونیکی به «تولید» و «مصرف» است. وی می‌گوید زمان تولید با دستگاه‌ها (مثلاً نقاشی، یادگیری و برنامه‌نویسی) را نباید محدود کرد، اما زمان مصرف (مثلاً تماشای ویدیو از یوتیوب یا بازی‌های ویدیویی) باید محدودیت داشته باشد.

مثال‌های دیگر از این دست هم زیاد است، به گونه‌ای که به طور کلی گفته می‌شود مدیرعامل‌های شرکت‌های فناوری بیش‌ترین سخت‌گیری را درباره استفاده از این دستگاه‌ها نسبت به فرزندان خود دارند و حتی کودکان خود را به مدارسی می‌فرستند که از فناوری استفاده نمی‌کنند یا کم‌تر استفاده می‌کنند^[37]. بسیاری از آن‌ها اجازه استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی را به کودکان خود حتی تا سنین بالاتر از 10 سال نمی‌دهند. عده‌ای فقط آخر هفته‌ها به کودکان خود اجازه می‌دهند تا از این دستگاه‌ها استفاده کنند. برخی هم زمان استفاده کودکانشان از گوشی و تبلت را حداکثر نیم ساعت در روز تعیین کرده‌اند.