يحيى گفت: اى اباجعفر! خدا كارت را رو به راه كند چه مى گويى درباره محرمى كه شكارى را كشته است؟
امام جـواد علیه‌السلام گفت: آن صيد را در حل كشته يا در حرم؟ عالـم بـوده يا جاهل؟ به عمد بوده يا به خطا؟ آن محرم بنده بوده يا آزاد؟ صغير بـوده يا كبير؟ نخستيـن صيد او بوده يا صيد دوباره او؟ آن صيـد پرنده بـوده يا غير آن؟ پـرنـده كـوچك بوده يا بزرگ؟ محرم با قصد صيد پرنده دارد و مصر است يا تائب؟ ايـن صيد در شب بـوده و از آشيانه بـوده يادر روز و آشكـارا؟ محـرم بـراى حج بـوده يا عمـره؟
رواى گـويد: يحيى بـن اكثم طورى واماند كه واماندگى اش بر احدى از اهل مجلس پـوشيـده نمـانـد و همه مـردم از جـواب امـام جـواد(ع) در شگفت مـانـدند.
بعداز آن كه مردم پراكنده شـدنـد مامـون گفت: اى ابا جعفر! اگر صلاح بدانى آنچه را كه بر هر صنف از ايـن اصناف در قتل صيد واجب است به ما بشناسان!
امام جواد(ع) در پاسخ فرمود: چـون محرم صيدى از پرنده هاى بزرگ را در حل بكشد يك گوسفند كفاره بر او باشد. و اگر در حرم باشد كفاره دو چندان است. و اگر جـوجه اى را در حل بكشـد بره از شير گرفته اى بر اوست و بها بـر او نيست چـون در حرم نبـوده است. و اگر در حرم باشد بره و بهاى جـوجه هر دو به عهده اوست. و اگر آن صيد حيـوان وحشـى باشد در گورخر وحشى گاوى بايد. و اگر شتر مرغ است يك شتر بايد. و اگر نتوانــد شصت مسكيـن را اطعام كند.
و اگر آن راهـم نتـواند هجـده روز روزه بـدارد. و اگــر شكار گاو باشد بر او گاوى است. و اگرنتواند سى مسكـيـن را اطعـام بدهد و اگر آن را هـم نتـواند نه روز روزه بگيرد.
و اگـر آهـو باشد يـك گـوسفند بر اوست و اگر نتواند ده مسكيـن را طعام دهد. و اگر نتـواند ســه روز را روزه بـدارد.
و اگر در حرم شكـارش كـرده كفـاره دو چندان است و بايد آن را به كعبه رساند و قربانـى كنـد و حق واجب است كـه اگر در احـرام حـج باشد كفاره رادر منـى بكشد آنجا كه قربانگاه مردم است. و اگر در عمره باشد درمكه و در پناه كعبه بكشد. و به اندازه بهايـش هـم صدقه بدهد تا دو چـندان باشـد.
و همچنيـن اگر خرگوشى يا روباهى صيد كند يك گوسفند بر اوست و به اندازه بـهايش هم بـايد صدقه بـدهد. و اگر يكـى از كبـوتران حرم را بكشد يك درهـم صدقه دهد و درهم ديگـرى هـم دانـه بخرد بـراى كبـوتـران حرم. و اگر جـوجه باشـد نيـم درهـم.و اگر تخم بـاشد يك چهارم درهم.
و همچنيـن اگر خرگوشى يا روباهى صيد كند يك گوسفند بر اوست و به اندازه بـهايش هم بـايد صدقه بـدهد. و اگر يكـى از كبـوتران حرم را بكشد يك درهـم صدقه دهد و درهم ديگـرى هـم دانـه بخرد بـراى كبـوتـران حرم. و اگر جـوجه باشـد نيـم درهـم.و اگر تخم بـاشد يك چهارم درهم.
و هر خلافـى كه محرم از راه نادانـى و يا خطا مرتكب شـود كفاره ندارد, جز همان صيـد كه كفـاره دارد جـاهل بـاشـد يـاعالـم خطـابـاشـد يـا عمــد.
و هر خلافى بنده كند تمام كفاره اش بر مـولاى اوست. و هر خلافـى كـودك نابالغ كند چيزى بر او نيست. و اگر بار دوم صيد او باشد خـدا از او انتقام كشد ( و كفاره ندارد) اگر محرم شكار را به ديگرى نشان بـدهد واو آن را بكشـد كفاره بر اوست, و آن كه اصـرار دارد و تـوبه نكـرده پـس از كفـاره, عذاب آخـرت هـم دارد. و اگر پشيمان است پـس از كفاره عذاب آخرت ندارد. اگر شبانه از آشيانه به خطا شكار كرده چيزى بر او نيست مگر قصد شكار داشته باشـد. و اگر عمـدا شكار كند در شب باشـد و يا روز كفاره بـر اوست. و آن محرم به حج است بايـد كفاره را در مكه قربانى كند.
متن حدیث:
قال المامـون : يا يحيى سل ابـا جعفر عن مسئله فـى الفقه لتنظر كيف فقهه؟
فقـال يحيـى : يـا ابا جعفر اصلحك الله مـا تقـول فـى محـرم قتل صيـدا ؟
فقال ابو جعفر(ع):
قتله فى حل او حرم, عالما او جاهلا, عمـدا او خطا, عبـدا او حـرا صغيـرا او كبيرا, مبدئا او معيدا.من ذوات الطير او غيره؟ مـن ضغار الطير او كباره. مصرا او نادما بالليل او فـى اوكارها او بالنهار و عيانا, محـرما للحج او للعمره؟ قال : فانقطع يحيـى انقطاعا لـم يخف علـى احد مـن اهل المجلـس انقطاعه و تحير الناس عجبا من جواب ابى جعفر(ع).
.....فقال الماءمـون : يا ابا جعفر ان رايت ان تعرفنا ما يجب علـى كل صنف مـن هذه الاصناف فـى قتل الصيـد?
فقال عليه السلام :ان المحرم اذا قتل صيدا فى الحل و كان الصيد من ذوات الطير مـن كبـارها فعليه الجزاء مضاعفا.
و ان قتل فـرخـا فـى الحل فعليه حمل قـد فطـم فليست عليه القيمه لانه ليـس فـى الحرم.
واذا قتله فـى الحرم فعليه الحمل و قيمه الفرخ . و ان كان مـن الـوحـش فعليه فـى حمار الـوحـش بقره و ان كان نعامه فعليه بدنه. فان لـم يقدر فاطعام ستيـن مسكينـا. فـان لـم يقـدر فليصـم ثمـانيه عشـر يـومـا.
و ان كان بقره فعليه بقـره, فان لم يقدر فليطعم ثلاثين مسكينا, فان لم يقدر فليصم تسعه ايام.
و ان كان ضبيا فعليه شاه,فان لم يقدر فليطعم عشره مساكين, فان لم يجد فليصم ثلاثه ايام. و ان اصابه فـى الحـرم فعليه الجزاء مصافعا(( هـديا بالغ الكعبه))
حقـا واجبـا ان ينحـره ان كان فـى حج بمنـى حيث ينحـر النـاس . و ان كـان فـى عمره ينحره بمكه فـى فناء الكعبه و يتصـدق بمثل ثمنه حتـى يكـون مضاعفا,و كذلك اذا اصاب ارنبا او ثعلبا فعليه شاه و يتصدق بمثل ثمن شاه. و ان قتل حماما مـن حمام الحرم فعليه درهم يتصـدق به. و درهـم يشتـرى به علفا لحمام الحرم. و فـى الفرح نصف درهم.
و فى البيضه ربع درهـم و كل ما اتـى به المحرم بجهاله او خطا فلا شـىء عليه الا الصيد. فان عليه فيه الفـداء بجهاله كان ام بعلـم , بخطا كان ام بعمد.
و كل ما اتـى به العبـد فكفارته علـى صـاحـبه مثـل ما يلـزم صاحـبه. و كـل ما اتـى به الصغير الذى ليـس ببالغ فلا شىء عليه.فان عاد فهو ممـن ينتقـم الله منه. و ان دل علـى الصيد و هـو محرم و قتل الصيـد فعليه فيه الفـداء. و المصر عليه يلزمه بعد الفـداء العقـوبه فـى الاخره.
والنادم لاشىء عليه بعد الفداء فى الاخره و ان اصابه ليلا اوكارها خطا فلا شىء عليه الا ان يتصيـد بليل او نهار فعليه فيه الفداء و المحرم للحج ينحر الفـداء بمكه.
«تحف العقول صفحه 452 و 453 - بحار جلد 50»
