به گزارش مشرق، «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» مجموعه 30 جلسه سخنرانی رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال 1352 در مسجد امام حسن مجتبی(ع) مشهد است، که پیشتر به صورت کتابچه‌ای منتشر شده بود و بعد انتشارات صهبا با تفصیلات و طبقه بندی و تدوین، در قالب کتاب منتشر کرد.
در مقدمه ناشر بر این کتاب و در مورد ویژگی‌های خاص آن می‌گوید:کتاب حاضر کتابی منحصر به فرد در ارائۀ درست و کامل از اندیشۀ اسلامی است. این کتاب با کتاب‌های متعددی که با عنوان اندیشۀ اسلامی یا اصول عقاید به رشتۀ تحریر درآمده‌اند متفاوت است. این کتاب‌ها اصول اعتقادی دین را بیشتر به‌عنوان مفاهیم ذهنی تلقّی کرده و در مقام اثبات درستی این اصول و پاسخ‌گویی به شبهات مطرح شده، هستند. برخلاف این کتاب‌ها، «طرح کلی اندیشۀ اسلامی در قرآن» مباحث ضروری دین را به‌گونه‌ای تعهدآفرین معرفی کرده است.
یعنی در کتاب، اصول اساسی اعتقادی دین، مبتنی بر آیات قرآن به مخاطب عرضه شده است، به‌طوریکه این اصول اعتقادی از سطح مفاهیمی ذهنی خارج شده و رنگ و بوی عملی گرفته‌اند. بنابراین، اولین ویژگی همین است که این کتاب از جنس کتاب‌های کلامی نیست که روند اثبات و نفی در پیش گرفته باشد، بلکه اصول اصلی اندیشۀ اسلامی را از روی آیات قرآن و بر مبنای توضیح مسائل ضروری دین ـ مسائلی که آگاهی از آنها برای سعادت انسان‌ها مفید است ـ تبیین کرده است. دومین ویژگی کتاب، ارائۀ نمایی کلی از اندیشۀ اسلامی به جهانیان است، نه فقط مسلمانان، بلکه یکایک انسان‌ها، چه موحد و چه غیر موحد. هر کس، با هر ایده و تفکری، می‌تواند مخاطب این کتاب باشد. چون روند بحث و نکات عرضه شده در کتاب، آن‌چنان منطقی و دور از هرگونه تعصب‌ورزی است که مورد پسند هر عقل سلیمی قرار خواهد گرفت.
سومین ویژگی کتاب این است که در آن تعریفی دوباره از دین به مخاطب داده است. تعریفی که دین را تنها مجموعه‌ای از اصول فکری یا عملی مجزا نمی‌داند، بلکه آن را مجموعه‌ای متحد تعریف میکند که با نظمی خاص در کنار هم قرار گرفته‌اند.
این کتاب سندی است گویا از اقدامات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در راستای احیای تفکر اسلامی. سال‌ها بود که تفکر اسلامی، به دلیل دوری از قرآن و عترت رنگ باخته بود. مفاهیم دینی از معانی حقیقی خود تهی شده و جز پوسته‌ای از آن چیزی باقی نمانده بود. دین، نظام و مکتبی جامع نبود. بیشترِ معارف قرآنی در حوزۀ عملِ فردی معنا و تبیین می‌شد و سخن از اصول عقایدی بود که ـ با تمام شقوق و ظرایف مختلفش ـ از محدودۀ ذهن فراتر نمی‌رفت. گرچه، حرکت‌ها و سخن برخی از اندیشمندان اسلامی، نگاه‌ها را دوباره متوجه اسلام و مفاهیم عمیق آن کرده بود، اما آنچه کم بود یا نبود، طرحی جامع از دین بود. طرحی که دین را فقط در حوزۀ فردی تعریف نکند و آن را ناظر به عمل بداند؛ از ضروریات و اصول دین و ارتباط آنها با هم حرف بزند؛ از تأثیرات دین بر سرنوشت جوامع بحث کند؛ و اینکه بتواند خلأ فکری مسلمانان را در برابر مکاتب پوچ و خالی بشری پر کند و زمینه را برای نفوذ اسلام در میان جوامع و آزاداندیشان فراهم آورد.
پنجمین ویژگی کتاب، بازتاب نگاه نو و بدیع ایشان به مفاهیم دینی است. اگرچه کلمات کلماتی هستند که مکرر به گوش شنونده رسیده است، اما در کلام ایشان جانی تازه میگیرند. نگاهی که به مفاهیم دینی ابعادی تازه می‌بخشید و در آن روزگار مورد انتقاد قرار میگرفت.
ششمین ویژگی کتاب، انطباق مباحث آن با سیرۀ سیاسی‌ـ‌مبارزاتی ائمهعلیهم‌السلام برای برقراری حکومت اسلامی است. دیدگاه ایشان نسبت به زندگی ائمه ـ که در کتاب انسان 250 ساله جمع‌آوری شده است ـ سبب شده بود تا ایشان در میدان مبارزه همواره سه نکته را مد نظر قرار دهند: اول، تبیین اسلام به شکل درست؛ دوم، سخن از جامعۀ اسلامی و حکومت علوی؛ و سوم، صحبت از حاکم جامعۀ اسلامی و توجه دادنِ مردم به مصداق فعلی آن بود. این کتاب نمونه‌ای است از شیوۀ مبارزۀ زیرکانۀ ایشان در آن دوران سیاه.
ویژگی هفتم کتاب، توجه ویژۀ آن است به درد اصلی جوامع بشری و مسلمان ها: ضعف ایمان. ایشان با غور در آیات مختلف قرآن، حقیقت ایمان را به مخاطبان خود معرفی می‌کنند؛ و تشریح می‌کنند که این باور آگاهانه و تعهدآور، اگر درست شناخته شود، همچون روحی که جسم را به حرکت درمی‌آورد، عقاید را به صحنۀ زندگی و اجتماعات بشری وارد کرده و آنگاه، این ایمان، انسان‌ساز و جامعه‌ساز خواهد شد.
هشتمین ویژگی کتاب، وحدت‌آفرین بودن مباحث آن است برای امت اسلامی. معظم‌له در آن زمان با بصیرتی که داشتند، دست‌های پنهان استعمار را در ایجاد اختلاف بین امت اسلامی به‌خوبی می‌دیدند؛ لذا با تکیه بر اصول اساسی اعتقادی اسلام، مانند توحید و دقت به ابعاد آنها، زمینۀ وحدت امت اسلامی را در برابر طاغوت‌های زمان، فراهم آورده‌اند.
انتشارات صهبا به تازگی مجموعه این کتاب را در قالب کتاب گویا تولید و در دسترس علاقه مندان قرار داده است. در این مجموعه تعداد 28 قطعه صوتی خلاصه جلسات، 10 قطعه صوتی موضوعی و 10 کلیپ صوتی درباره جلسات و حاشیه ها گنجانده شده است.
