گروه بین‌الملل مشرق - عربستان سعودی بعد از فاجعه منا که در پی سهل انگاری و بی تدبیری مقامات این کشور صورت گرفت، نه ‌تنها از کشورهای اسلامی و خانواده‌های قربانیان این فاجعه عذرخواهی نکرد، بلکه سعی کرد بلافاصله توپ را در زمین کشورهای دیگر انداخته و آنها را به مسئولیت این فاجعه بزرگ متهم کند.

 
علاوه بر این فاجعه که هزاران نفر در آن قربانی شدند، نقشه تحولات منطقه‌ای و رویکردهای کلی عربستان در مداخله مستقیم در کشورهای دیگر و وابستگی به سیاست های واشنگتن بعلاوه ضدیت با سیاست‌های مستقل ایران در منطقه باعث شده مناسبات دیپلماتیک بین عربستان و ایران بحرانی شود. در نتیجه این اوضاع بغرنج و مواضع تنش‌آفرین روزافزون عربستان بر ضد ایران، تلاش‌های دیپلماتیک تهران برای برگزاری مناسک حج سال 95 تاکنون به بن بست بزرگی به نام خودکامگی وهابیت آل سعود برخورد کرده و احتمال منتفی شدن سفر حج تمتع امسال برای زایران ایرانی بالا است.
عربستان که از هیچ تلاشی برای کشتار زنان و کودکان و ارتکاب جنایت‌های مختلف در یمن فروگذار نمی‌کند، قطعاً در ممانعت از حضور زائران بیت‌الله الحرام و جلوگیری از انجام فریضه حج توسط ده‌ها هزار مسلمان ایرانی مانعی در پیش روی خود نمی‌بیند، ریاض در سالهای گذشته نیز بسیاری از شهروندان مصری، سوری و یمن و حتی عراقی را از انجام سفر حج منع کرده و و از این منظر است که فشارها و شرایط بسیار سخت و غیر قابل تحققی را برای زایران ایرانی مطرح می کند که طبعا پذیرش این درخواست‌ها با کرامت و عزت ملی ایرانی ها تناقض داشته و از سوی دیگر نمی تواند تضمینی برای سلامت زایران ایرانی در انجام این فریضه دینی باشد.

بنا بر اعلام برخی منابع شرایط غیرقابل تحققی که ریاض برای انجام سفر حج سال جاری برای ایرانی ها تعیین کرده، شامل موارد زیر است:

-    هر حاجی باید ویزای خود را از طریق کشور سوم دریافت کند و ویزاها از طریق ایران صادر نمی شود.
-    حجاج ایرانی که تعدادی بالغ بر 60 هزار نفر دارند، نباید از طریق خطوط هوایی ایران وارد عربستان شوند و خطوط هوایی کشور ثالث باید آن ها را به عربستان منتقل کنند.
-    بعد از اینکه ایران سوییس را به عنوان حافظ منافع خود و حجاج ایرانی در طی مراسم حج معرفی کرد، عربستان این موضوع را رد کرد و مدعی شد که تنها حافظ ایرانی ها در این مراسم باید ستاد حج باشد که یک کمیته غیر دولتی است. این بدان معناست که حجاج ایرانی در این سفر تحت پوشش دولت ایران یا نماینده رسمی این کشور نخواهند بود.
-    سعودی ها بدون توجه به حوادث متعدد سال گذشته عنوان کرده اند که حاضر نیستند تضمین خاصی برای حفظ امنیت زائران ایرانی ارائه دهند.

عربستان گرچه شرایط غیرقابل تحققی در پیش روی هیئت‌ مذاکره‌ کننده ایرانی قرار داده، اما از طریق بنگاه‌های خبرپراکنی خود که با دلارهای نفتی آن ها را در سطحی وسیع مدیریت می‌کند، مدعی شده که ایران به دنبال سیاسی سازی فریضه حج است و تمایلی به حضور زایران خود در عربستان ندارد.

رسانه‌های وابسته به آل سعود بدون اشاره به فجایع صورت گرفته در حج سال گذشته شامل سقوط جرثقیل در مسجدالحرام و بروز فاجعه منا که هزاران کشته و زخمی به جای گذاشت، مدعی هستند که این کشور تمام امکانات مادی و انسانی خود را برای خدمت‌رسانی به زائران خانه خدا و تضمین امنیت و سلامتی آنها در طی مراسم حج و عمره به کار می‌گیرد و این مسئولان ایرانی هستند که مانع از انجام فریضه حج توسط شهروندان این کشور می‌شوند و به همین علت در پیشگاه خداوند مسئول خواهند بود.

سعودی ها در حالی این ادعا را مطرح می کنند که حتی هیئت دیپلماتیک ایران با وجود مصونیت بین‌المللی از اقدامات کینه‌توزانه سعودی ها مصون نبوده و بعد از اینکه هیئتی به ریاست سعید اوحدی رئیس سازمان حج با مشکلات فراوان موفق به اخذ ویزا شده و برای انجام مذاکرات به عربستان سفر کرد،  بعد از معطلی چند ساعته در فرودگاه، انگشت نگاری از این هیئت به عمل آمده و بر خلاف عرف بین الملل سعودی ها اقدام به تفتیش وسایل همراه آنها کردند.

سؤالی که امروز در نزد افکار عمومی مطرح شده، این است که وقتی ایرانی ها با مصونیت سیاسی و بین المللی تا این حد در معرض تهدیدات و اقدامات کینه‌توزانه و تحقیر آمیز سعودی‌ها قرار می‌گیرند، رفتار آل سعود با شهروندان عادی در شلوغی مراسم حج تمتع چگونه خواهد بود؟

براساس آنچه که در بیانیه اخیر ستاد حج جمهوری اسلامی ایران آمده، وزارت حج عربستان باید نظر صریح وزارت امور خارجه و سازمان هواپیمایی کشوری سعودی را در خصوص موارد ذیل اعلام دارد تا هیات ایرانی مجدداً برای بررسی بیشتر در زمینه توافقنامه اعزام حجاج به آن کشور عزیمت نماید:

- چگونگی صدور روادید حجاج ایرانی با توجه به قطع روابط سیاسی دو جانبه از سوی عربستان.
- انتقال حجاج ایرانی توسط هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و هواپیمایی سعودی طبق سنوات گذشته.

ضمناً علاوه بر موارد فوق، موضوع ارائه خدمات کنسولی و حمایت‌های حقوقی از حجاج ایرانی و تضمین امنیت و سلامت آنها با توجه به حوادث سال گذشته همچنان مورد تأکید جدی جمهوری اسلامی ایران بوده است که دولت سعودی باید پاسخگو باشد.

گرچه در بیانیه اخیر وزارت حج عربستان از احتمال عقب‌نشینی ریاض از برخی از این شرایط غیر ممکن خبر می‌دهد و سعودی‌ها از آمادگی خود برای صدور روادید در داخل ایران خبر داده‌اند، اما همچنان مسئولان کشور باید به دنبال راهی باشند که انجام فریضه حج در سایه حفظ عزت، کرامت و حرمت زائران صورت گرفته و خطری جان آن‌ها را تهدید نکند.

وقتی سعودی‌ها مسئولیت ایران یا کشور ثالث به نمایندگی از ایران نظیر سوئیس برای حفظ منافع زائران ایرانی را نمی‌پذیرد، و مدعی هستند که تنها یک ستاد غیردولتی به عنوان حامی اصلی زائران باید مطرح باشد، به این معنا است که در صورت سلب آزادی‌ها و تهدید ایرانیان در مراسم حج، هیچ نهاد بین‌المللی نمی‌تواند احقاق حقوق ایرانی‌ها را در دادگاه‌های بین‌المللی خواستار شود.

این در حالی است که ماشین تبلیغاتی رژیم آل سعود از تمامی پتانسیل‌های خود برای تخریب وجهه ایران در میان سایر کشورهای عربی منطقه استفاده کند و سعی دارد ایران را به عنوان تهدیدی برای همه آنها معرفی کند. دستگاه‌های امنیتی ریاض در همین راستا اخیرا با خبرسازی گسترده‌ای از دستگیری و محاکمه 30 نفر که 25 نفر آن‌ها سعودی هستند خبر داده و مدعی شده که این شبکه جاسوسی برای ایران فعالیت داشته است.

این تهدیدات را باید به فضای تحریک‌آمیز آغاز شده از سوی مفتیان وهابیت سعودی بر ضد ایرانی ها اضافه کرد که عوام وهابی‌ها و تکفیری‌ها را بر ضد ایران و شهروندان این کشور تحریک می‌کنند. این فضا به گونه‌ای است که می‌توان گفت عربستان که بستر پرورش عناصر تروریستی - تکفیری و اعزام آنها به منطقه جهت اقدامات تروریستی است، در نتیجه این القائات به خودی خود به فضایی تهدید آمیز بر ضد شهروندان ایرانی تبدیل شده است.

در تازه‌ترین این اظهارات تحریک آمیز و وقیحانه مفتی اعظم عربستان دیروز شنبه در مصاحبه با روزنامه سعودی عکاظ، در توهینی آشکار علیه کشورمان با استفاده از الفاظی زشت و زننده، ایران را گیاهی نجس و دشمن بیت الله الحرام و رسول خدا توصیف کرد.

وی در ادامه توهین های بی شرمانه خود علیه مردم کشورمان افزود: اینها گیاهی نجس هستند. اینها دشمنان خدا و رسول هستند. ادعا می‌کنند از حج آنها جلوگیری شده، در حالی که دروغ می‌گویند. عربستان مانع حج آنها نشده، بلکه نظامی ویژه ترتیب داده که تمامی جهان اسلام بر سر آن توافق دارند.

نکته جالب در اظهارات سخیف این مفتی درباری آل سعود این بود که وی حتی مسئولیت کشتار زایران ایرانی در سال 66 را نیز متوجه ایرانی‌ها دانسته و گفت: آنها چقدر حادثه در بیت الله الحرام درست کردند؟ بزرگترین آنها اتفاقی بود که در سال 1407 هجری رخ داد ؛ برپایی آن تظاهرات ناپسند و تهدید بی‌گناهان ( اشاره به کشتار حجاج ایرانی در سال 66 در تظاهرات ضد آمریکایی برائت از مشرکین).

جمعه گذشته خطیب جمعه مسجد الحرام نیز در اظهاراتی مشابه مدعی شد ایرانی‌ها از مراسم حج برای فتنه انگیزی و ایجاد اختلاف استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد شخصیت‌های ارشد وهابی نیز در اقدامی هماهنگ می‌کوشند در قالب یک حرکت برنامه‌ریزی شده با ترور شخصیتی ایرانی‌ها فضای افکار عمومی عربستان را برای زایران ایرانی خطرناک کنند.

با وجود این رویکرد به نظر می‌رسد عربستان برای ایرانی‌ها امن نیست و علاوه بر برخوردهای گزینشی و تحقیرآمیز احتمالی با زائران و شهروندان ایرانی که در سالهای گذشته به امری عادی تبدیل شده، امکان دستگیری و بازداشت زائران و نخبگان علمی، سیاسی و فرهنگی ایران به بهانه های واهی وجود دارد. تهدیدها و تبعیض های انجام شده در حج تمتع سال گذشته و بی مسئولیتی سران آل سعود درباره پرداخت غرامت قربانیان حج سال گذشته در حالی بود که در سال گذشته کانال‌های روابط دیپلماتیک میان تهران و ریاض فعال بود، حال با وجود کینه توزی سعودی ها نسبت به جایگاه منطقه‌ای ایران و بسته شدن کانال های دیپلماتیک و در شرایطی که عربستان حتی نمی پذیرد سوئیس به عنوان کشور ثالث حافظ منافع زایران ایرانی باشد، با چه تضمینی می‌توان ده ها هزار زایر ایرانی را روانه سفر حج کرد.

گرچه سفر حج فریضه ای اسلامی و الهی است، اما آموزه های اسلامی و فقه پویای شیعی بسترهای تعطیل شدن این فریضه در صورت وجود تهدیدات جانی مسلمانان را پیش بینی کرده و از این منظر وظیفه شرعی و حرجی بر جامعه اسلامی ایران بویژه افراد مستطیع و واجد شرایط انجام سفر حج وجود ندارد.