مصطفی چمران در 1311 هجری خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود و از هوش و استعداد سرشاری برخوردار بود که مورد توجه همگان قرار گرفت. او تحصیلات خود را در دبیرستان البرز و دارالفنون گذراند و در رشته الکترومکانیک دانشکده فنی دانشگاه تهران پذیرفته شد و در دوره دانشجویی از مبارزان فعال برای ملی شدن صنعت نفت به شمار می رفت.

این مجاهد راه حق در 1332 هجری خورشیدی با بورس تحصیلی به دانشگاه برکلی در ایالت کالیفرنیا آمریکا رفت و به همراه شماری از دانشجویان همفکر خود انجمن اسلامی را ایجاد و به همین دلیل رژیم پهلوی بورس او را قطع کرد اما این موضوع نتوانست مانع از ادامه تحصیل او شود و پس از انجام دادن تحقیقات ‏علمی فراوان در جمع معروف‏ترین دانشمندان جهان با ممتازترین درجه علمی موفق شد دکتری الکترونیک و فیزیک پلاسما را کسب کند.
وی به فعالیت های سیاسی خویش ادامه داد و مبارزه های خود را با ساماندهی اعتراض ها و بسیج دانشجویان در برابر سازمان ملل در نیویورک، سفارت ایران در شهر واشنگتن و دیگر کنسولگری ها شدت بخشید.

این مدافع وطن برای حضور و تاثیرگذاری در تحولات جهان اسلام با یاری امام موسی صدر در لبنان به مبارزه با رژیم صهیونیستی پرداخت و سخت‏ترین دوره‏های چریکی و جنگ‏های پارتیزانی را با موفقیت به پایان رساند و به عنوان بهترین شاگرد این دوره ها، مسوولیت تعلیم چریکی مبارزان ایرانی را به عهده گرفت.
مصطفی چمران با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 22 بهمن 1357 هجری خورشیدی به همراه یک گروه 92 نفره از لبنان به ایران آمد و با وجودی که تصمیم به ماندن در کشور نداشت، اما با نظر امام خمینی(ره) در وطن ماندگار شد و تمام تجربه های انقلابی و علمی خود را در خدمت انقلاب گذاشت و نخستین گروه‏ پاسداران انقلاب را در سعدآباد آموزش داد.

این رزمنده شجاع سپاه اسلام در زمان تشکیل دولت موقت به معاونت نخست وزیری منصوب شد و پس از آن در غائله کردستان حضور یافت و با قدرت رهبری و برنامه‏ریزی خود تنها در 15 روز، شهرها، راه‏ها و مواضع راهبردی کردستان را آزاد کرد و این منطقه از خطر حتمی نجات یافت و مردم آن خطه با شادی و خوشحالی به استقبال این پیروزی رفتند. به دلیل درخشش و حماسه آفرینی هایش در مبارزه با ضد انقلاب و آزاد سازی شهر پاوه و کردستان، از طرف امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی به عنوان وزیر دفاع معرفی شد.

نمایندگی امام در شورای عالی دفاع و نمایندگی مردم تهران در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی از دیگر مسوولیت های مصطفی چمران محسوب می شود.
وی با آغاز جنگ تحمیلی در جبهه های نبرد حق علیه باطل حضور یافت و با تشکیل ستاد جنگ های نامنظم، به همراه دیگر رزمندگان سپاه اسلام واحد مهندسی فعال را برای این ستاد ایجاد و در عملیات های مختلفی شرکت کرد.

سرانجام مصطفی چمران این دانشمند و آزاده روشنفکر پس از سال ها تلاش در راه اعتلای وطن و حمایت از مردم مسلمان منطقه در 31 خرداد 1360 هجری خورشیدی در منطقه دهلاویه در اثر اصابت ترکش خمپاره دشمن به شهادت رسید.

به مناسبت سالروز شهادت مصطفی چمران با «محمدحسن قدیری ابیانه» کارشناس عالی امور استراتژیک، بنیانگذار نخستین انجمن اسلامی دانشجویی در ایتالیا و عضو انجمن علمی علوم راهبردی به گفت وگو پرداختیم.
- در ادامه متن این گفت و گو آمده است:

شهید چمران به عنوان نخبه فکری و علمی که دوره های تحصیل خود را از دانشگاه های معتبری همچون دانشگاه تگزاس «ای اند ام» و «برکلی» گذرانده بود،‌ چرا جهاد در میدان نبرد را بر فعالیت های دانشگاهی ترجیح داد؟

***قدیری ابیانه: شهید چمران یکی از فعال ترین دانش پژوهان در آمریکا بود که برای نخستین بار با همکاری برخی از دوستانش انجمن اسلامی دانشجویان در این کشور را پایه گذاری کرد و همین دلیلی شد تا بورس تحصیلی وی به وسیله رژیم پهلوی قطع شود. در حقیقت دانشجویان مسلمان و مبارزانی که در خارج از مرزهای ایران بودند، تمام تلاش خود برای برقراری ارتباط با نیروهای اسلامی و مردمی داخل کشور به کار می بستند تا بدین وسیله تحقق حکومت اسلامی بر پایه رهنمودهای امام خمینی(ره) را سرعت بخشند و به دلیل شمار زیاد ایرانیان مقیم در آمریکا، یک انجمن اسلامی بسیار قوی به وسیله شهید چمران شکل گرفت. البته در اروپا نیز این فعالیت ها ادامه داشت و افرادی مانند استاد شهید بهشتی هم از فعالان تشکیل انجمن اسلامی بودند. لذا هدف از برپایی اینگونه مرکزهای اسلامی در کشورهای دیگر احیای اسلام و حاکمیت اسلامی و رهایی از وابستگی بود.

مصطفی چمران با اینکه در خارج از کشور امکانات و موقعیت بسیار خوبی داشت اما نمی توانست که فقر و بدبختی مردم کشورهای اسلامی به خصوص شیعیان لبنان و فلسطین را تحمل کند و همچنین وضعیت نابسامان در ایران و استبداد موجود عاملی شد تا وی تصمیم بگیرد برای جهاد و دفاع از مسلمانان ستمدیده راهی لبنان شود و در آنجا مبارزه های خود را در چند مرحله آغاز کند.

یکی از موثرترین اقدام های عملی چمران در لبنان تشکیل جریان«حرکه المحرومین» و سپس پی ریزی سازمان «امل» به عنوان شاخه نظامی آن بود که با همراهی امام موسی صدر شکل گرفت. این تشکیلات تا چه حد به هدف های تعیین شده آنان جامه عمل پوشاند؟

***قدیری ابیانه: شهید چمران با هدف ایجاد پایگاهی مستقل برای تعلیم مبارزان ایرانی به لبنان رفت و در آنجا پس از آشنایی با امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان، سازمانی را با ایمان به خدا و اسلام راستین تشکیل داد که به جریان «حرکه المحرومین» مشهور شد و سپس جناح نظامی آن یعنی سازمان امل را بر پایه اصول و مبانی اسلامی پایه ریزی کرد و رهبری و مدیریت آن را بر عهده گرفت. این جنبش توانست در برابر اشغال گری های رژیم غاصب صهیونیسم سربلند بیرون بیاید و نام و آوازه شهید چمران را برای همیشه در سرزمین فلسطین و لبنان جاودان سازد. تمام این پیروزی ها در خط راستین اسلام انقلابی به دست آمد و امروز قدرت شیعیان لبنان مرهون تلاش های شهید چمران و یارانش است.

خیزش و بیداری اسلامی کنونی در لبنان چقدر وام دار این شهید بزرگوار است؟

*** قدیری ابیانه:‌ شهید چمران در لبنان با تقویت باورهای اسلامی، رزمندگانی شجاع و مبارزانی دلیر تربیت کرد تا آنها بتوانند حافظ کشور و اعتقادات دینی خود باشند و امروز نیز دلاورمردانی در لبنان با همین ایمان و روحیه شهادت طلبی در مصاف دشمن حماسه ها می آفرینند. حزب الله کنونی شیعیانی هستند که به قدرتی تبدیل شده اند که نه تنها اسراییل بلکه هیچ قدرت خارجی دیگری توان مبارزه با آنها را نخواهند داشت. در لبنان نام و آوازه شهید چمران برای افرادی که حتی او را هرگز ندیده اند، تصویری از دلیرمردی را ترسیم می کند که از درس و دانشگاه خود گذشت و برای دفاع از اسلام و رهنمودهای آن به میدان های جنگ حق علیه باطل رفت.

شهید چمران که پس از پیروزی انقلاب اسلامی سمت های عالی اجرایی همچون نمایندگی در نخستین مجلس شورای اسلامی،‌ معاونت نخست وزیر و نمایندگی بنیانگذار جمهوری اسلامی در شورای عالی دفاع را بر عهده داشت،‌ با توجه به این پست های اجرایی، چرا خود در میدان های جهاد به صورت مستقیم شرکت می کرد؟ انگیزه و هدف های او از این حضور چه بود؟

***‌قدیری ابیانه: شهید چمران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به کشور بازگشت و از دانش علمی، انقلابی و مبارزاتی خود در مسیر سازندگی این مرزوبوم استفاده کرد. وی با انتخاب مردم به نخستین مجلس شورای اسلامی راه یافت و تمام تلاش خود را برای اصلاح ساختار گذشته ارتش به کار بست. هنگامی که وی در سمت معاونت نخست وزیری منصوب شد برای حل مساله کردستان از هیچ کوششی فروگذاری نکرد. در آن زمان غرب کشور شاهد نابسامانی های زیادی بود و شهید چمران به همراه گروهی از پاسداران انقلاب که خود در تربیت و آماده سازی آنها شرکت داشت، توانستند با تکیه بر تجربه های انقلابی، ایمان و شجاعت در مدت کوتاهی تمام شهرها و مواضع راهبردی کردستان را به تصرف درآورند و این منطقه را از خطر حتمی تجزیه طلبی نجات دهند. پس از این مرحله شهید چمران با حکم امام خمینی(ره) به سرپرستی وزارت دفاع انتخاب شد و در ارتش برنامه های بنیادی زیادی طرح ریزی و ساختار ارتش را اصلاح کرد.
در این هنگام با شروع جنگ تحمیلی عراق و حمله های بی رحمانه ارتش بعث به مرزهای کشور، شهید چمران نتوانست آرام بماند و با کسب اجازه از امام راحل به میدان جنگ و منطقه جنوب رفت. در آنجا به تربیت و سازماندهی رزمندگانی که به صورت داوطلب به میدان نبرد آمده بودند پرداخت و گروه منسجمی را تشکیل داد.

با توجه به شهادت مصطفی چمران در همان سال های آغاز جنگ تحمیلی، میزان تاثیرگذاری این شهید را در استقلال و ثبات کشور چگونه ارزیابی می کنید؟

***‌قدیری ابیانه: شهید چمران و همرزمانش از چهره های شاخص و تاثیر گذار در به ثمر رساندن انقلاب اسلامی بودند و در دوره دفاع مقدس نقشی بی بدیل در پیروزی های نظام داشتند.
اگر رشادت ها و شجاعت های شهیدانی همچون چمران و تمامی شهدایی که برای دفاع از یکپارچگی سرزمینی و برقراری حکومت اسلامی تلاش کردند نبود شاید امروز هیچ نشانی از اسلام واقعی دیده نمی شد و مسلمانان همچنان زیر سیطره حاکمان و استعمار متجاوزان قرار داشتند. شهیدان با عقیده ای خاص و با بهره گیری از ولایت فقیه در راه اعتلای اسلام از جان خود مایه گذاشتند و به میدان های جهاد شتافتند و برای رضای خدا و سربلندی وطن جنگیدند تا اکنون کشور به استقلال ملی و ثبات برسد.

از چمران آثار زیادی به یادگار مانده مانند کتاب های کردستان،‌انسان و خدا، بینش و نیایش که در شماری از آنها به دو عنصر «جهاد» و «عرفان» پرداخته شده است. مهمترین شاخصه های رفتاری،‌ اخلاقی و عرفانی شهید چمران را در چه می دانید؟

*** قدیری ابیانه: شهید چمران عقیده ای پاک و خالصانه به اسلام داشت. وی نمونه کاملی از ایثار،‌ شجاعت و فروتنی به شمار می رفت که تمام کارهایی که انجام می داد برای رضای خدا بود. سخنان این بزرگوار نکته های عرفانی فراوانی داشت و در سختی ها و ناملایماتی که برایش به وجود می آمد زیبایی ها را همیشه می دید. این شهید بزرگوار با برخورداری از ویژگی بارز مدیریت جهادی، در کشورهای ایران و لبنان نیروهای بسیار مستعد و توانمندی را تربیت کرد که آنان باعث رشادت های بسیار در رویارویی با رژیم غاصب صهیونیستی و دشمن متجاوز به کشور شدند. وی به زبان های عربی، فرانسوی، انگلیسی و آلمانی تسلط کامل داشت و همچنین به هنر علاقه مند بود و چندین اثر نیز از خود به یادگار گذاشت.

 زندگی شهید چمران چه درس ها و آموزه هایی می تواند برای نسل جوان داشته باشد؟

*** قدیری ابیانه: مصطفی چمران فقط خدا را در انجام دادن امور گوناگون می دید و برای رضای او گام برمی داشت و به عنوان یک انسان مجاهد و مدیر جهادی، عزت، شرف و آزادگی را برای همگان به نمایش گذاشت و همواره با توسل به ائمه اطهار(ع) و شناخت سیره پیامبر اکرم(ص) کارهایش را انجام می داد. وی علاوه بر داشتن مدارج علمی خاص در زمینه های سیاسی و نظامی در مقوله عرفانی نیز فردی تاثیر گذار بود. مطالعه شخصیت و زندگی این شهید می تواند دید و نگاه جوانان امروز را متحول کند. این شهید بزرگوار نمونه یک هنرمند کامل به شمار می رفت که در تمام عرصه های هنری مانند عکاسی و نقاشی ذوق و استعداد داشت.

این رزمنده سپاه اسلام که در تمام صحنه ها شکرگذار خداوند بود، از ارزش های غیرالهی و ضدخدایی دوری می کرد و با شخصیتی عدالت طلب، همواره نسبت به اجرای تعالیم اسلام حساس بود. اگر در جایی می دید کاری خلاف اسلام انجام می شود و عدالت رعایت نمی شود، عکس العمل نشان می داد. وی بهترین نمونه الگو و اسوه برای جوانان امروز است و باید چمران را به جامعه شناساند.