سرویس جهان مشرق - گروه‌های مسلح مخالف دولت سوریه گروه‌های متفرق و پراکنده ای هستند که در بخش‌هایی از خاک سوریه مستقر هستند و به صورت جداگانه درگیری با دولت این کشور را ادامه می‌دهند. این گروه‌ها در ماهها و سالهای اخیر در سوریه با شکست‌های عمده‌ای مواجه شده اند. این در حالی است که درگیری‌های داخلی نیز در میان این گروه ها افزایش پیدا کرده است.

در نتیجه تحولات و پیچیده شدن محاسبات طرف‌های بین‌المللی و منطقه‌ای ، مناطق مختلف سوریه به ویژه بخش‌های شمالی این کشور شاهد درگیری‌های مستمری است. ازسویی ‌دیگر بروز پدیده‌ای به نام نیروهای دموکراتیک سوریه متشکل از یگان‌های حمایت مردمی کرد نیز وارد خط درگیری‌ها شمال سوریه شده تا براساس برنامه‌های آمریکا زمینه را بیش از پیش برای فدرالی کردن سوریه مهیا کنند. گرچه از 27 فوریه گذشته آتش‌بسی در میان گروه های تروریستی مسلح به استثنای جبهه النصره و داعش اعلام شده، اما این آتش بس تاثیرات چندانی در عرصه مبارزات نداشته است.

1-جبهه شمالی و حلب:
نیروهای دولتی سوریه با پشتیبانی جنگنده‌های روسیه و عناصر محور مقاومت منطقه‌ای پیشروی‌های خود را در حومه شمالی حلب در ماه‌های اخیر افزایش دادند. در جریان درگیری‌هایی که از فوریه 2016 آغاز شده، این نیروها موفق شدند حومه شمالی حلب یعنی تل جبین و تل باشکوی را تحت سلطه خود گرفته و امنیت را به آنها بازگردانند. این گروه‌ها همچنان به مبارزات خود برای قطع تمامی مسیرهای امدادی گروه‌های تروریستی از مرزهای ترکیه ادامه می‌دهند. نیروهای مقاومت و ارتش سوریه همچنین موفق شدند محاصره دو شهر شیعه‌نشین نبل و الزهرا را بشکنند. این اتفاق با تسلط بر دو منطقه حردتنین و معرصة الخان اتفاق افتاد.

بعد از ورود نیروهای دموکراتیک سوریه که از حمایت آمریکا برخوردار هستند، دولت سوریه تاکتیک توزیع نقش‌ها را دنبال کرده و برخی از جبهه‌های مبارزات را به این گروه واگذار کرده است. نیروی هوایی سوریه نیز همراه با جنگنده‌های روسی مناطق استقرار ارتش آزاد در ارتفاعات را هدف قرار داده و سعی دارد تا بیشترین حد ممکن دستاوردهای اخیر خود را تثبیت نماید. از سوی دیگر درگیری‌های حلب شمالی نیز از می گذشته تاکنون با پیشروی‌ها و عقب‌نشینی ها بین داعش و ارتش آزاد ادامه داشته است.

در حومه غربی حلب حمله نیروهای دولتی به مناطق بیانون و عندان و حیان ادامه پیدا کرد. این حملات همراه با حضور گسترده هواپیماهای روسی از یک طرف و توپخانه‌های دولتی از طرف دیگر بود که در منطقه تل باشکوی مستقر بودند. حجم این حملات و موشک‌های شلیک شده به این مناطق نشان دهنده انگیزه دولت برای پیشروی زمینی در این مناطق در جهت تأمین امنیت دو منطقه نبل و الزهرا و خطوط امدادی این دو منطقه از نواحی جنوبی بود. همچنین فشارهای نیروهای دولتی در اردوگاه حندرات و کفرحمره و طریق کاستلو نیز ادامه پیدا کرد، چرا که تنها گذرگاه باقیمانده برای گروه‌های مسلح جهت ارتباط با دنیای خارج از حلب به سمت منطقه باب الهوی تا ادلب بود.

در حومه جنوبی حلب از روز 9 آوریل 2006 تاکنون درگیری‌ها بین نیروهای محور مقاومت از جمله مستشاران ایرانی و اتاق عملیات جبهه تروریستی جیش الفتح ادامه پیدا کرده است. ایران یگان ویژه 65 خود را برای مشارکت در این درگیری‌ها به منطقه العیس ارسال کرده است. از آغاز می گذشته تاکنون نیروهای جیش الفتح موظف شدند منطقه الخادلیه و بلندی های خان طومان را از آن خود کنند و بعد از آن نیز شهر خان طومان را به تصرف در آورند. مساحتی که گروه‌های تروریستی جیش الفتح در این چند ماه موفق به تسلط بر آن شدند ، حدود 27 کیلومتر مربع است.


در حومه شرقی حلب نیروهای دموکراتیک سوریه در اواسط می از آغاز جنگ برای آزادسازی شمال الرقه خبر دادند. هم‌زمان با این اتفاق آمریکا نیز اعلام کرد که تعدادی از کارشناسان نظامی خود را برای نظارت بر روند درگیری‌ها در حومه شمالی الرقه به منطقه اعزام کرده است، با این وجود ماهیت جغرافیایی حومه شمالی الرقه واستفاده داعش از تجهیزات بمب گذاری شده، نیروهای کرد را وادار کرد که این عملیات را به تعویق بیندازد. در روز 30 می این نیروها از آغاز جنگ منبج با پشتیبانی هواپیماهای ائتلاف آمریکایی خبر دادند که تا 8 ژوئن بالغ بر 85 حمله هوایی در منبج و اطراف آن انجام داده بود. فشردگی حملات هوایی منبج باعث شد عناصر داعش از بخش عمده ای از مراکز استقرار خود در این مناطق عقب‌نشینی کرده و مساحتی بالغ بر 448 کیلومتر مربع را ترک کند.

2- جبهه مرکزی (لاذقیه ، حماه و حمص)
نیروهای دولتی سوریه در فوریه گذشته تسلط بر منطقه کنسبا در حومة شمالی لاذقیه را به دست گرفتند ، یک ماه پیش از آن نیز این نیروها مناطق ربیعه، سلمی و دورین را تحت سلطه خود گرفته بود.  بعد از این پیشروی‌ها و هم‌زمان با اعلام آتش بس ، نیروهای دولتی استحکامات خود را در مواضع هم جوار استان ادلب تقویت کرده و نیروی هوایی آن مناطق نزدیک به کنسبا را هدف قرار دادند. حملات هوایی دیگری نیز در اتوبان حومه لاذقیه به شهر جسرالشغور در استان لاذقیه صورت گرفت تا بتواند از این آتش بس در جهت پیشروی به سمت شرق جسر الشغور و تأمین امنیت مواضع نظامی مهم در سهل الغاب استفاده کند.

گروه‌های تروریستی که توجهی به آتش‌بس اعلام شده نداشتند، در مناطق مختلف از جمله خربة الناقوس و خشبا و البیضا اقدام به نقض آتش بس کردند، در همین چارچوب از آغاز ژوئن نیروهای دولتی مواضع مخالفان در جبل الاکراد و الترکمان در شهر الکبانی را هدف قرار دادند.

در حومه شمالی حمص / حماه جنوبی نیروهای دولتی شهر دیر الفردیس را در ژانویه 2016 تحت کنترل خود گرفتند. اما پس از اعلام آتش بس ، گروه‌های وابسته به ارتش آزاد به مناطق تحت سلطه دولت سوریه در منطقه الزاره حمله کرده و این منطقه را تحت تسلط گرفتند.

3- جبهه‌های جنوبی ( قلمون شرقی، غوطه شرقی و غربی و درعا و القنیطره)
نیروهای دولتی با استفاده از درگیری‌ها و اختلافات ایجاد شده بین جیش الاسلام و جیش الفسطاط موفق شدند بخش جنوبی غوطه شرقی غیر از منطقه حرستا القنطره را تحت تسلط خود بگیرند. این مناطق از لحاظ استراتژیک برای دولت بسیار مهم بود، به گونه‌ای که موفق شد بخش عمده‌ای از مناطق غوطه را تحت اختیار خود گرفته و یکی از منابع مهم امدادی تروریست‌ها را که از مزارع مردم در این منطقه بود، قطع کند. این اتفاق باعث شد مسیر فرودگاه دمشق نیز با امنیت بیشتری همراه شود.

در غوطه غربی گروه‌های تروریستی ارتش آزاد در 31 می موفق شدند منطقه دیرخبیه را تحت سلطه خود بگیرند. آنها به این ترتیب تلاش کردند مسیرهای امدادرسانی برای مواضع تحت سلطه خود در غوطه غربی مهیا کنند. دولت سوریه و نیروهای مقاومت نسبت به این اقدام واکنش نشان داد و مناطق مختلفی در خان الشیخ و زاکیه و البیضا را هدف قرار دادند. حملات موشکی متعددی نیز بر ضد منطقه داریا صورت گرفت.

در درعا و القنیطره نیروهای دولتی موفق شدند منطقه شیخ مسکین را تحت تسلط خود بگیرند ، با وجود اینکه ارتش آزاد بارها ادعای تلاش برای اشغال درعا البلد را مطرح کرده ، اما همچنان جبهه جنوبی با آرامش همراه است. آخرین درگیری‌های موجود در این جبهه در استان درعا بین یگان‌های تروریستی ارتش آزاد با گروه تروریستی شهدای یرموک انجام شده که تحت بیعت داعش قرار دارد.

روند تحولات موجود در عرصه میدانی سوریه و نقاط مختلف این کشور شاخص های مهمی را برای گروه‌های تروریستی رقم زده است که عبارتند از:
-    فرسایش مستمر در نتیجه تعدد جبهه‌های مبارزه به ویژه در منطقه شمالی (نیروهای دولتی ، درگیری‌های متفرق با داعش و کردها)
-    تقویت اختلافات فرقه‌ای بین گروه‌های مختلف ، به گونه‌ای که هیچ استراتژی کاری مشخص و متحدی بین این گروه‌ها وجود ندارد و بیشتر تحرکات نظامی آنها ناشی از واکنش‌های غیر هماهنگ شده نسبت به تحولات میدانی است. به این ترتیب همچنان نیروهای تروریستی فاقد یک گروه متحد برای فرماندهی و هماهنگی بین این نیروها هستند.
-    گروه‌های تروریستی با سوءاستفاده از آتش‌بس موفق شوند به ویژه در مناطق جنوبی، موازنه برخی جبهه‌ها را به نفع خود تغییر دهند.
-    عوامل اختلافات و درگیری‌های ساختاری بین گروه‌های تروریستی در تمامی مناطق و به صورت مشخص در غوطه شرقی افزایش پیدا کرده است.

نحوه استقرار گروه‌های تروریستی سوریه در مناطق مختلف
گروه‌های تروریستی سوریه شامل تعداد زیادی از یگان‌ها و گردان های مسلح است که میزان توانمندی و قدرت و نحوه استقرار هر کدام از آنها با یکدیگر تفاوت دارد. این گروه‌ها گرچه همگی شعار براندازی دولت سوریه را سر می‌دهند، اما ساختارهای فکری و عقیدتی و ارتباطات سازمانی و تامین مالی متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند.

با بررسی جدول‌های زیر و تجزیه و تحلیل تعداد نیروها و استقرار آنها و رویکردهای فکری آنها می‌توان عمق شکاف و اختلافات موجود بین گروه‌های تروریستی مسلح در سوریه را مشاهده کرد. همچنین شکست این نیروها در مناطق اشغال شده در ارائه الگوهای نادرست از حاکمیت جایگزین در این مناطق باعث افزایش تنش در مناطق اشغال شده و ادامه درگیری‌ها و جنگ بین این گروه‌ها شده که نمونه این درگیری‌ها بین جیش الاسلام از یک طرف و جیش الفسطاط و فیلق الرحمن در طرف مقابل بود.

نام گروه تروریستی	محل استقرار	تعداد افراد	رویکرد اعتقادی	سلاح‌های پیشرفته	توضیحات بیشتر
جنبش احرار الشام	حومه جنوبی حلب، ادلب، غوطه و ...	10000 نفر	اسلام‌گرای افراطی	دارد	مشارکت در اتاق عملیات انصار الشریعه و سقوط ادلب
جیش السنة	ادلب، حومه شمالی حلب	600 نفر	اسلام‌گرای افراطی	ندارد	مشارکت در اتاق عملیات سقوط ادلب
تیپ السلطان مراد	حومه شمالی و غربی حلب	1000 نفر	ارتش آزاد	دارد	در دسامبر 2015 با ادغام چند گروه تروریستی تشکیل شد.
تیپ پیاده نظام 16	شهر حلب و حومه غربی آن	800 نفر	ارتش آزاد	دارد
تیپ 13	شهر حلب و حومه جنوبی آن و ادلب و حماه	1500 نفر	ارتش آزاد	دارد
تیپ شمالی	حومه غربی و شمالی حلب	1000 نفر	ارتش آزاد	دارد	در دسامبر 2015 با ادغام چند گروه تروریستی تشکیل شد.
فیلق الشام	حومه غربی و جنوبی حلب، ادلب	800 نفر	اسلام‌گرای افراطی	دارد	مشارکت در اتاق عملیات سقوط ادلب
الجبهه الشامیه	شهر حلب و حومه شمالی آن	2500 نفر	اسلام‌گرای افراطی	دارد	شامل برخی گروه‌های تروریستی از جمله نور الدین الزنکی، جیش المجاهدین و تجمع فاستقم می شود.

نام گروه	محل استقرار	تعداد نیروها	گرایش	سلاح‌های پیشرفته
جیش النصر	حومه شمالی حماه، سهل الغاب، حومه لاذقیه	5000 نفر	ارتش آزاد	دارد
تیپ اول ساحلی	جبل الاکراد	700 نفر	ارتش آزاد	دارد
تیپ دوم ساحلی	جبل الترکمان	350 نفر	ارتش آزاد	ندارد
فیلق حمص	حومه شمالی حمص	1000 نفر	ارتش آزاد	دارد
اتاق عملیات حمص	حومه شمالی حمص	800 نفر	ارتش آزاد	ندارد

نام گروه	محل استقرار	تعداد نیروها	گرایش	سلاح‌های پیشرفته
جیش الاسلام	سوریه و مرکز حومه دمشق	21000 نفر	اسلام‌گرای افراطی	دارد
فیلق الرحمن	حومه دمشق	3500 نفر	اسلام‌گرای افراطی	دارد
جیش الفسطاط	حومه دمشق	5000 نفر	اسلام‌گرای افراطی	ندارد
احرار الشام	سوریه و مرکز ادلب	750 نفر	اسلام‌گرای افراطی	دارد
اجناد الشام	داریا	1800 نفر	نیروهای به اصطلاح معتدل	ندارد
تیپ شهداء الاسلام	داریا	1500 نفر	ارتش آزاد	ندارد
شیرهای الشرقیه	قلمون شرقی	750 نفر	ارتش آزاد	دارد
نیروهای شیخ احمد عبدو	قلمون شرقی	1300 نفر	ارتش آزاد	دارد
ارتش جدید سوریه	منطقه مرزی التنف، بادیة الشام	600 نفر	ارتش آزاد	دارد

نام گروه	محل استقرار	تعداد نیروها	رویکرد اعتقادی	سلاح‌های پیشرفته
المهاجرین و الانصار	الحراک، الصورة	700 نفر	ارتش آزاد	دارد
تجمع اسود الحرب	اللجاة	2000 نفر	ارتش آزاد	دارد
جیش العشایر	خط مرزی با اردن	350 نفر	ارتش آزاد	دارد
جیش الابابیل	جاسم	400 نفر	ارتش آزاد	دارد
تیپ الحریة	الحراک	400 نفر	ارتش آزاد	دارد
عامود الحوران	بصر الحریر	650 نفر	ارتش آزاد	دارد
جیش یرموک	الطیبة و نصیب	1800 نفر	ارتش آزاد	دارد
جمعیت جیش الاول	انخل	4500 نفر	ارتش آزاد	دارد
جمعیت الفیلق الاول	داعل	2500 نفر	ارتش آزاد	دارد
فلوجه حوران	النعیمة	650 نفر	ارتش آزاد	دارد
جبهه انقلابیون سوریه	القنیطره	1000 نفر	ارتش آزاد	دارد

تعداد بالای گروه‌های مسلح تروریستی و نحوه استقرار آنها در مناطق مختلف باعث کاهش قدرت آنها شده و چالش‌های امنیتی گسترده‌ای در تقابل با نیروهای دولتی و محور مقاومت برای آنها ایجاد کرده است. بیشتر این گروه‌های مسلح وابسته به تأمین مالی طرف‌های خارجی هستند و هماهنگی‌های لازم با آنها از طریق اتاق‌های هماهنگی نظامی مشترک موجود در اردن و ترکیه صورت می‌گیرد. برخی از این گروه‌ها به صورت مستقیم حقوق خود را از برخی دولت های منطقه دریافت می‌کنند. در همین راستا گروه‌های تروریستی مختلف براساس گرایش‌های متعدد کشورهای حامی خود، رویکردها و اولویت‌های متعددی را در درگیری‌های کنونی سوریه دنبال می‌کنند و به همین علت تناقضات زیادی بین آنها وجود دارد.