دو نوع روزه داری- لاغری / متناوب
استاد ایرانی دانشگاه مونستر آلمان ادامه داد: به طور کلی دو نوع اصلی روزه داری وجود دارد که در نوع نخست فرد کالری کمتری را در یک مدت زمانی دریافت میکند (Caloric Restriction)؛ این نوع از روزه داری را میتوان در رژیمهای لاغری دید. در این نوع فرد میخورد و مینوشد، اما کمتر از مقدار عادی و در طول روز خوردن و آشامیدن برای وی آزاد است. در نوع دوم روزه داری، فرد برای یک دوره زمانی در طول روز از خوردن و آشامیدن دست میکشد ولی در فواصل بین روزه داری آزاد است که از هر میزان غذا و مایعات که مایل است استفاده کند. به نوع دوم، روزه داری متناوب (Periodic or Intermittent Fasting) میگویند که در دین اسلام به آن توصیه شده است. گرچه هر دو این روشها فواید بسیاری را بر روی عملکرد اعضای مختلف بدن دارند، ولی ثابت شده است که روزه داری متناوب اثرات بسیار شگرفی بر روی سیستم عصبی انسان بر جا میگذارد.
پروفسور علی گرجی - استاد ایرانی دانشگاه مونستر آلمان
گرجی تصریح کرد: هنگامیکه دست کم 12 تا 14 ساعت از نوشیدن و خوردن خودداری میکنیم، بلافاصله پس از نوشیدن نخستین جرعه مایعات یا خوردن نخستین لقمه غذا، موج الکتریکی با قدرت چند میکروولت در سرتاسر مغز ایجاد میشود که باعث فعال شدن مغز در نواحی متفاوت میشود. تحقیقات اولیه نشان داده است که ایجاد و گسترش این موج الکتریکی در مغز به مدت چند هفته، مقاومت سلولهای عصبی را در مقابل سکته مغزی افزایش میدهد و به مغز در مقابل ابتلاء به بیماریهایی نظیر صرع، آلزایمر و پارکینسون کمک میکند. علاوه بر اثرات فوق، پزشکان و محققین در چند سال اخیر به اثرات شگفت انگیز روزه داری بر روی روح و روان انسان پی بردند.
اثرات ضد اضطرابی روزه داریو افزایش طول عمر بیماران هانتینگتون، پارکینسون، صرع
رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب شفا، بیمارستان خاتم الانبیاء عنوان کرد: اثرات آرام بخشی و ضد اضطرابی روزه داری یکی از این یافتههاست. محدود کردن رژیم غذایی، به خصوص روزه داری متناوب میتواند اثرات عمیقی بر روی عملکرد مغز، صدمات و بیماریهای عصبی داشته باشد، روزه داری متناوب ممکن است در به تأخیر انداختن شروع بیماریهای عصبی و افزایش طول عمر بیماران هانتینگتون، پارکینسون، صرع و سکتۀ مغزی موثر باشد.
گرجی ادامه داد: به نظر میرسد که روزهداری متناوب نسبت به تغذیۀ محدود روزانه (محدودیت کالری) در ترمیم تغییرات نوروپاتولوژی و اختلال عملکرد حرکتی بسیار موثرتر عمل کرده است. سهم عمده ای از اثرات مفید روزه داری متناوب بر روی نورونها، مربوط به پاسخ سلولی به استرسهای است که در آن سطح پروتئینهای ترمیم کننده و عوامل حمایت کننده سلامت سلولهای عصبی افزایش مییابد. پاسخهای استرس سلولی ممکن است توسط یک استرس متابولیک خفیف که مرتبط با روزه داری متناوب است و یا استرسهای فیزیولوژیک ناشی از گرسنگی یا تشنگی و یا در نتیجۀ ترویج بقاء سلولی القاء شوند. علاوه بر این، اثرات برتر ضد تشنج و محافظت نورونی روزه داری متناوب در مقایسه با روزه داری کوتاه مدت ممکن است ناشی از افزایش مقاومت به استرسهای سلولی باشد که در مدت زمانی طولانی قبل از شروع آسیب ایجاد شدند.
اثرات ضد تشنج روزه داری
استاد ایرانی دانشگاه مونستر آلمان در ادامه بیان داشت: بیماری صرع یکی از شایع ترین اختلالات عصبی است که بر اساس علائم ظاهری از جمله حملات مکرر و خودبخودی تشنج تعریف میشود. روزه داری متناوب برای نشان دادن اثرات ضد تشنج و محافظت نورونی برای پیشگیری از صرع پیشنهاد شده است به طوریکه سبب کاهش فرکانس و بروز تشنج و همچنین کاهش سلولهای صدمه دیده میشود. با این حال به نظر میرسد که اثرات مفید این نوع روزه داری به عوامل متعددی از جمله نوع محدودیت کالری و مدت زمان آن بستگی داشته باشد. در رابطه با اثرات روزه داری متناوب در طول تشنجهای تکراری در مدلهای مختلف صرع اختلاف نظر وجود دارد و نیاز به تحقیقات جامع تری وجود دارد. اثرات ضد تشنج این نوع از روزه داری زمانی قوی است که قبل از شروع آسیبهای سلولی اعمال شود.
تاخیر آلزایمر با روزه
گرجی تصریح کرد: پس از چند هفته روزهداری در قشر مغز و به ویژه ناحیه حرکتی آن حساسیتپذیری واضحی پیدا میکند، به عبارتی دیگر روزهداری متناوب میتواند مغز را در نواحی مختلف فعالتر کند. افزایش تحریکپذیری در قسمتهای مختلف مغز از جمله این امید را پدید آورده که بتوان سیر برخی از بیماریها مانند آلزایمر را به تاخیر اندازد یا از آنها پیشگیری کند.
پس از 2 تا 7 روز روزه داری مقدار زیادی از مواد شیمیایی استرس زا در بدن نظیر آدرنالین از طریق ادرار دفع میشود
استاد ایرانی دانشگاه مونستر آلمان گفت: همچنین روزه داری با اثرات شگرفی که بر روی مراکزی از مغز که مسئولیت مقابله با تنشهای روزانه را بر عهده دارند، همچنین با تنظیم مواد شیمیایی مسئول تنش زایی در بدن، به ما کمک میکند تا با قدرت بیشتری به مقابله با تنشها بپردازیم و از سطح بالاتری از آرامش برخوردار باشیم. پس از چند روز روزه داری (بیش از 8 روز) ناحیه هیپوتالاموس- هیپوفیز مغز که نقش اصلی در مقابله با تنشها را بازی میکند، بهطور چشمگیری فعال میشود. بهعلاوه پس از 2 تا 7 روز روزه داری مقدار زیادی از مواد شیمیایی استرس زا در بدن نظیر آدرنالین از طریق ادرار دفع شده و سطح خونی بعضی از این مواد کاهش پیدا میکنند. در مقابل سطح خونی مواد شیمیایی که باعث آرامش و شادی میشوند نظیر اندورفین افزایش پیدا میکند. افزایش این مواد شیمیایی باعث مقاومت بیشتر انسان به درد شده و سبب کاهش فشار خون و رفع انقباضات عضلانی میشود.
روزه داری شادی میآورد/ ایجاد آرامش در کارهای پر تنش از اثرات روزه
گرجی ادامه داد: بهعلاوه روزهداری باعث افزایش مواد شیمیایی نظیر سروتونین در مغز انسان میشود که باعث ایجاد شادی و آرامش میگردند. تحقیقات نشان داده است که روزهداری باعث افزایش شعف و شادی و کاهش افسردگی میشود. این تغییرات در بدن ما باعث میشود تا سطح تحمل ما به تنشهای روزمره بالا رفته و کمتر دچار اضطراب شویم. در مطالعات مختلف نشان داده شده است که روزه داری به افرادی که در معرض کارهای پر تنش هستند کمک میکند تا آرامش خود را حفظ کرده و بازده کاری خود را بالا ببرند. علاوه بر روشهای فوق، روزه داری به ما کمک میکند تا با بهدست آوردن احساس بهتری از جسم خودمان و با استفاده از خواب عمیق تر و موثرتر، به صورت بهتری به مقابله با تنشهای روزانه بپردازیم.
استاد ایرانی دانشگاه مونستر آلمان در خاتمه خاطرنشان کرد: ادامه تحقیقات در چند سال آینده به این سئوال پاسخ خواهد داد که آیا با استفاده از یک شیوه ساده و بدون خرج مانند روزهداری متناوب میتوان از بروز بسیاری از اختلالات عصبی جلوگیری کرد و یا دست کم سیر آنها را به گونهای چشمگیر آهسته تر کرد؟