به گزارش مشرق، قرار بود دنیای پسابرجام دنیای دیگری باشد. این جمله را علی‌اکبر صالحی گفته بود.

و قرار بود تمام تحریم‌ها به یکباره لغو شوند.این جمله را هم رئیس‌جمهور روحانی گفته بود.

و قرار بود فوری‌ترین مشکلات معیشتی برخی از مردم حل شود.گوینده این جمله نیز سعید لیلاز، از فعالان اصلاح‌طلب بود...

اما هیچیک از این وعده‌ و وعیدها که در دو گزاره «لغو تمام تحریم‌ها» و «ارزانی» خلاصه می‌شوند؛ نه پس از توافق موقت ژنو در سال 92 محقق شدند، نه در روز اعلام انعقاد برجام در سال 94، نه در روزهای اجرایی شدن برجام و نه حتی اکنون که در سال 95 هستیم و حدود 7 ماه از تحقق برجامِ روحانی می‌گذرد.

با تمام این اوصاف اما اگر کسی به حال و هوای این روزهای «ستاد برجام» نگاه کند و گفته‌ها و نوشته‌های آنها را با نگاهی موشکافانه بشنود و بخواند، به فهرستی دست پیدا می‌کند که اعضای ستاد مذکور تحت عنوان «فهرست دستاوردهای برجام» به آن اشاره دارند.

فهرستی عجیب و غریب که نگاه به مفادّ آن سبب می‌شود مخاطبان از خود بپرسند آیا برای همین تحفه‌ها بود که روحانی به گواه جهانگیری، اولین دستور دولتی خودش را درباره «ارتباط خارجی» داد؟! و آیا تحقق همین چیزها بود که سبب آنهمه اصرار و درخواست دولتی‌ها برای برگزاری چیزی به نام «جشن خیابانی هسته‌ای» شد؟!

هرچه هست اما قضاوت را باید به عهده افکار عمومی گذاشت و دستاوردهای برجام را آنطور که ستاد برجام می‌گوید برای مردم بازگو کرد...

یکم: برجام مطابق طبع 40 ساله‌هاست...

سعید شریعتی، از فعالان اصلاح‌طلب که نام وی در حوادث سال 88 نیز زیاد شنیده شد؛ اخیراً در بخشی از یادداشت خود در نشریه «تجارت فردا» -شماره 185- با عنوان «پیروزی اعتدال» نوشته است:  

«نقطه پیک جمعیتی ایران که متولدین دهه 60 شمسی هستند و به دلیل کثرت و اثرگذاری آنان در برساختن مطالبات و تقاضاهای عمومی به دماسنج جامعه ایران معروف شده‌اند، اکنون در آستانه ورود به میانسالگی هستند. دوره‌ای از عمر آدمی که عقلانیت، دوراندیشی و عمل‌گرایی جانشین احساس و هیجان و زودباوری و آرمان‌طلبی دوره جوانی می‌شود. به تعبیری جامعه ایران 40 سالگی را تجربه می‌کند... بر این اساس می‌توان انتظار داشت که طبع جامعه ایران محافظه‌کارتر و میانه‌روتر شده است.

با این نگاه همچنین می‌توان انتظار داشت که گفتمانی که برجام ماحصل آن است و بر مبنای عقلانیت، هزینه و فایده، مدارا و گفت‌وگو و دوراندیشی صورت‌بندی شده است از مطلوبیت اجتماعی بیشتری برخوردار باشد... روحانی اگر بتواند نشان دهد که منطق و روح حاکم بر برجام که منطبق با طبع عمومی جامعه "چهل ساله" ایران بوده است، کماکان الگوی عمل و محور برنامه سیاسی و اقتصادی و اجتماعی اوست، می‌تواند به حمایت اکثریت این جامعه (در انتخابات) امیدوار باشد»!

دوم: چیزی به نام «رفع سایه جنگ»

مسئله دیگری که ستاد برجام به کرّات از آن با عنوان دستاورد خود یاد می‌کند، چیزی است به نام «رفع سایه جنگ».

برای مثال،‌ رئیس‌جمهور روحانی بعنوان یکی از این افراد که علی‌الدوام بر رفع سایه جنگ حتی بعنوان «مهمترین دستاورد برجام» هم تأکید دارد؛ در گفت‌وگوی تلویزیونی اخیر خود اظهار کرده بود:

«مهمترین اثر برجام این بود که سایه شوم تهدید از بالا سر ما رفع شد. آنها پرونده ما را به سازمان ملل به فصل هفت برده بودند و هر آن ممکن بود کشور دچار جنگ ناخواسته شود.»[1]

البته حافظه رسانه‌ای ما می‌گوید قبل از روحانی، آقای هاشمی بود که بیان می‌کرد دولت قبلی کشور را به آستانه جنگ فرو برده است.

و در این اثنی همچنین مجید انصاری، معاون حقوقی رئیس‌جمهور هم چندی قبل خبری را عرضه کرد مبنی بر اینکه رئیس جمهور فرانسه گفته است ما قبل از برجام مشغول بررسی حمله به ایران بودیم! (البته اولاند به منابع انصاری نگفته بود که 5+1 در پسابرجام هم از وجود آن تمام گزینه‌های معروف بر روی میز صحبت می‌کند و گزاره «اگر می‌توانستیم» را مدام مورد اشاره قرار می‌دهد)[2]

در همین حال، مطالعه در مبانی «جهانی‌سازی» که تحلیلگران می‌گویند هدف اصلی از انعقاد برجام است نیز نشان می‌دهد تهدید جنگ، در واقع ابزار فشار روانی کدخدایگان دهکده جهانی بر آنچه که آنها می‌گویند «کشورهای در حال توسعه»، بوده است.

به این معنا که اگر این کشورها به هر دلیلی از انقیاد از سیاست‌های چیزی به نام جامعه جهانی و امضای درخواست ورود به دهکده جهانی امتناع کنند، در هدف جنگ قرار خواهند داشت.

این مونولوگ‌ها اما در حالی بیان می‌شوند که اولاً ایران اسلامی پس از پایان دوران دفاع مقدس تاکنون مورد هیچ حمله و تعرض نظامی قرار نگرفته است و صدالبته این مسئله فقط به دلیل توانایی دفاع بازدارنده و پی‌گیرنده جمهوری اسلامی ایران بوده است نه اثباتاً به هیچ دلیل دیگری و ثانیاً تمام آگاهان و تحلیلگران استراتژیک کشور بر یک موضوع اجماع دارند و آن اینکه غرب و دشمنان منطقه‌ای ایران جرأت حمله به ایران را در حالت عاقلانه ندارند و اینکه گفته می‌شود برجام، سایه جنگ را از کشور دور کرده یک بلوف سیاسی است.

در کنار تمام این تفاسیر اما لازم است که به صحبت‌های جالب محمدصادق خرازی، فعال اصلاح‌طلب نیز اشاره کرد که در مناظره تلویزیونی اخیر خود با حسین شریعتمداری (مدیر مسئول روزنامه کیهان) درباره این دستاورد ستاد برجام گفت:

«(اینکه گفته می‌شود) اگر برجام نبود زندگی مردم مختل می‌شد و جنگ می‌شد غلوّ‌هایی بود که صورت گرفته است.»[3]

سوم: «افزایش فروش نفت» به جای ارزانی و لغو تمام تحریم‌ها

رئیس‌جمهور روحانی در صحبت‌های برجامی خود، غیر از اوقاتی که به تعریف و تمجید از برجام می‌پردازد اما دو گزاره مهم را بعنوان دستاوردهای اصلی برجام برمی‌شمرد.

اول رفع سایه جنگ که در بالا به آن اشاره کردیم و دوم مسئله «افزایش فروش نفت»!

برای مثال، روحانی مدتی قبل در سالگرد تأسیس شرکت ملی گاز اظهار کرده بود:

«در فضای تحریم هنگامی که می‌خواستیم کالایی خریداری کنیم ناچار به خرید یک یا دو کشور به هر قیمت، شرایط و کیفیتی بودیم اما پس از برجام به جای دو کشور در برابر ده ها کشور دارای حق انتخاب هستیم و می توانیم بهترین و ارزان ترین و دارای ساده‌ترین شرایط را خریداری کنیم.»[4]

و یا همینطور در گفت‌وگوی تلویزیونی اخیر خود در این رابطه گفت:

«اگر برجام اجرا نمی‌شد امروز نمی‌توانستیم نفت خود را بفروشیم... بعد از برجام در دسترسی به پول نفت هم دست ما باز شده است.»[5]

این اظهارات در حالی است که اولاً بر طبق بیانات مقام معظم رهبری، سیاست‌گذاری‌های دولت باید به گونه‌ای باشد که ایران بتواند حتی شیرهای نفت خود را نیز ببندد.

ثانیاً برجام قرار بود حاوی و حامل «ارزانی» و «لغو تمام تحریم‌ها» باشد و اینک مشخص نیست که چیزی به نام افزایش فروش نفت قرار است چه نقشی را در دو وعده اصلی دولت بازی کند.

و ثالثاً قیمت کاهشی این روزهای بازار نفت که برخی معتقدند اهمال‌ها و کم‌کاری‌های دولت هم در آن نقش داشته است؛ اثر افزایش مورد اشاره آقای روحانی را به کمتر از دوران ماقبل برجام نیز رسانده است.

از طرفی در ماجرای رهاسازی دسترسی ایران به پول نفت فروخته شده هم مناقشات فراوانی وجود دارد؛ همچنانکه در ماجرای اشاره معروف روحانی به باز شدن چند هزار ال‌سی در یک روز تعطیل! مناقشاتی اصولی وجود داشت.

چهارم: لایک پسابرجامی موگرینی به عضویت ایران در WTO

ستاد برجام اما اخیراً از یک دستاورد دیگر برجام هم رونمایی کرد و آن اعلام حمایت فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی یا همان WTO است.

«محسن بهرامی ارض‌اقدس» مشاور معاون اجرایی روحانی در همین رابطه طی مصاحبه‌ای به شماره 92 نشریه اصلاح‌طلب صدا گفته است که این حمایت از ثمرات برجام بود و نشریه صدا هم از تیتر «ثمره برجام آمد» برای انتشار مطلب ذکر شده استفاده کرد.

در همین نشریه همچنین از قول «رضی حاجی‌آقامیری» رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران نوشته شده است:

«اعلام حمایت اتحادیه اروپا از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی یکی از موفقیت‌های برجام است.»

ستاد برجام اما درباره این دستاورد اعلامی خود نیز گویا تمایل چندانی ندارد که بیان کند دولت ایران در دوران اصلاحات موفقیت ظاهراً بزرگتری را هم بدون برجام به دست آورد و بعنوان عضو ناظر در سازمان تجارت جهانی پذیرفته شد اما از آنجا که پای چیزهای اساسی‌تری مثل «محور شرارت» در میان بود؛ آن عضویت نظارتی هم به‌سر آمد.

اعلام خرسندی به سبب حمایت موگرینی از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی در حالی است که بر اساس مبانی گلوبالیزاسیون که در بالا به آن اشارتی گذرا کردیم، یکی از شروط عضویت در دهکده جهانی نیز عضویت در سازمان تجارت جهانی و اجرای نُسخ اجرایی و اقتصادی این سازمان است.

مقوله‌ای که البته در داخل جمهوری اسلامی ایران مخالفان و منتقدانی جدی دارد و نه دولت اصلاحات و نه دولت فعلی که گفته می‌شود با برجام به دنبال جهانی‌شدن بوده است، تاکنون نتوانسته‌اند دفاع مستدلّی را برای تقلای خود به منظور عضویت در سازمانی که ابزار دست کدخدایگان دهکده جهانی محسوب می‌شود ارائه کنند.

پنجم: سفر هیئت‌های خارجی به ایران

مسئله دیگری که در کلام منتصبین به ستاد برجام به وفور دیده می‌شود و بعنوان دستاورد برجام بر آن تأکید می‌شود، بحث سفر هیئت‌های خارجی به ایران است.

در این زمینه گفته می‌شود که چیزی در حدود 200 هیئت خارجی به ایران آمده‌اند که بیش از 70 تای آنها در پسابرجام وارد ایران شده‌اند.[6] مقوله‌ای که برخی نزدیکان دولت در اشاره به آن، عبارتی تحت عنوان «ترافیک دیپلماسی» را به‌کار می‌برند و از آن با عنوان دستاورد برجام یاد می‌کنند.

در زمینه این سفرها اما آنچه که در اخبار قابل مشاهده است و آنچه که در زندگی مردم بایستی لمس شود با گفته‌های برجامیان ستادی توفیر زیادی دارد.

سفرهای هیئت‌های خارجی به اذعان مقامات ارشد کشور تاکنون دستاورد خاصی برای ایران نداشته و دولت هم تاکنون در این زمینه گزارش مشخصی را ارائه نکرده است.

آنچه که مردم به جای «لغو تمام تحریم‌ها» از این سفرها می‌بینند، نمایش هنر رزمی تکواندو در مقابل رئیس‌جمهور کره جنوبی! و لباس‌های عجیب و غریب برخی اعضای هیئت‌هاست نه بیشتر.

محسن جلال‌پور، رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز چندی قبل طی یادداشتی در شماره 185 نشریه تجارت فردا درباره دستاوردهای سفر هیئت‌های خارجی به ایران در پسابرجام نوشت:

«بعد از اینکه –برجام- امضا و قطعی شد، هیئت‌هایی که به تهران آمدند عمدتا برای کار آمده بودند. من بعنوان کسی که با بیشتر آنها ملاقات کردم، می‌دیدم که اینها واقعاً خرج کرده بودند...اما با همه هشدارها، اولتیماتوم‌ها، اطلاعیه‌ها و خبررسانی‌هایی که کردیم حتی در دوره دوم (اشاره به پسابرجام) که خارجی‌ها آمده بودند این امکان و ظرفیت در بخش خصوصی و طرف‌های مقابل را کم داشتیم که بتوانند بهره‌برداری لازم را انجام دهند.»

و البته به فهرست این رخدادهای عجیب بایستی اتفاقات خاصی مثل سفر هیئت تجاری کشور یونان را هم به ایران افزود.

کشوری که دارای بیکاری بیش از 20 درصد است و تنش‌های اقتصادی یونان و تلاش‌های مختلف این کشور برای اخذ وام و کمک از سایر دولت‌ها شهره عام و خاص است.

اما همین کشور، هیئتی تجاری به ایران اعزام می‌کند و سفرش از سوی ستاد برجام بعنوان یکی از دستاوردهای برجامِ روحانی مطرح شد.

دستاوردی باز هم به جای «لغو تمام تحریم‌ها» و «ارزانی»...

و ششم: کیسه‌های خون و کاهش هزینه واردات برخی قطعات پتروشیمی

برجام البته گویا دستاوردهای دیگری هم دارد.

بعنوان نمونه، خبرگزاری دولتی ایرنا چندی قبل از سرمایه‌گذاری 3 کشور خارجی تولیدکننده کیسه خون در ایران برای تولید این کیسه‌ها خبر داد.

ایرنا به نقل از رئیس سازمان انتقال خون تأکید کرد که این امر یک دستاورد پسابرجامی بوده است.[7]

در مثال بعدی، سایت اصلاح‌طلب جماران نیز به تازگی مصاحبه‌ای را منتشر کرد که طی آن، مدیرعامل هلدینگ خلیج فارس گفته بود:‌ برجام هزینه واردات برخی قطعات و مواد مورد نیاز پتروشیمی را بیش از یک سوم کاهش داده است.[8]

و البته تمام این مقولات اگر با تمام ابعادشان گفته شده باشند اما باز هم گویا هیچ اشاره‌ای به آن دو وعده اصلی دولت در پسا برجام، یعنی «لغو تمام تحریم‌ها» و «ارزانی» نداشتند...

زیرا هدف اصلی از مذاکرات و اصرارهای دولت روحانی به آن لغو تمام تحریم‌ها و البته ارتقای سطح معیشت یا همان ارزانی بود وگرنه ایران در قبل از برجام نیز هیچ مشکلی درباره قطعات مورد اشاره و مثلاً کیسه‌های خون نداشت و به هر زحمت کم و زیادی که البته اقتضای مقاومت در برابر کشورهای استکباری است؛ آنها و امثال آنها را فراهم می‌کرد.

نتیجه‌گیری

در کنار این دستاوردهای پسابرجامی البته قضایای دیگری هم در جریان است.

اسحاق جهانگیری، معاون اول کابینه گفته است که انتظار ارزانی کالا و اجناس انتظار درستی نیست.[9]

(او البته گویا فراموش کرده بود که 4 وزیر روحانی در بند ششم نامه سرگشاده خود به رئیس جمهور که تابستان سال گذشته منتشر شد، به مسئله ایجاد انتظار «ارزانی» و کاهش قیمت‌ها در افکار عمومی بواسطه توافقات هسته‌ای اشاره کرده بودند. [10])

برخی اصلاح‌طلبان می‌گویند وعده‌های روحانی مورد بزرگنمایی اصولگرایان قرار گرفته است تا دولت زمین بخورد!

برخی مقامات دولتی طی سخنانی جداگانه اینطور ادعا کرده‌اند که دست‌هایی در کار است تا نگذارد مردم دستاوردهای برجام را احساس کنند.

«علی مطهری» هم در اواخر سال گذشته مصاحبه‌ای انجام داد و طی آن بیان کرد که دولت روحانی اساساً وعده خاصی از بابت برجام به مردم نداده است.[11]

و دست آخر نیز سعید لیلاز، از فعالان اقتصادی و سیاسی اصلاح‌طلب به صحنه آمد و در مصاحبه با شماره 185 نشریه «تجارت فردا» که چند هفته قبل منتشر شد، عدم لمس دستاوردهای برجام در نزد مردم را غیر قابل قبول دانست و گفت:

«اینکه مردم بگویند که در زندگی روزمره‌شان آثار برجام احساس نمی‌شود، پذیرفتنی نیست...»[12]

جریان سیاسی خاص گفته است که در انتخابات آینده هم از رئیس‌جمهور روحانی حمایت می‌کند. شاید به این دلیل که آنها معتقدند روحانی می‌تواند بوسیله این دستاوردهای برجام در انتخابات آینده پیروز شود...

**

1_ http://www.khabaronline.ir/detail/563053

2_ http://basijnews.ir/fa/news/8670492

3_ http://fna.ir/2L8E0X

4_ http://www7.irna.ir/fa/News/82170865/

5_ http://www7.irna.ir/fa/News/82173353/

6_ http://nasimonline.ir/Content/Detail/2028860

7_ http://www.irna.ir/fa/News/82170813/

8_ http://jamaran.ir/NewsPrint.aspx?ID=139886

9_ http://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/26/1029625

10_ http://www.mehrnews.com/news/2930894

11_ http://fna.ir/V5L75D

12_ http://fna.ir/G6HNMY