به گزارش مشرق، ریش در دوران باستان اهمیت خاصی داشت،
مردان مصری از سه هزار سال پیش از میلاد مسیح با ابزار و لوازمی مانند نخ
طلا صورت خود را زینت می‌دادند و هخامنشیان به وسیله انبرک و پیچیدن ریش به
دور حلقه هایی، آن را به شکل استادانه فر می دادند. تراشیدن ریش که در
ایران باستان برای مردان نوعی مجازات محسوب می‌شد، در دوران ساسانیان به
عنوان اصلاح و پیرایش فراگیر شد. در عصر صفویه شاه عباس دستور تراشیدن
عمومی ریش را صادر کرد و همه مردان حتی روحانیون موظف به تراشیدن ریش خود
شدند. پس از دوران صفویه تراشیدن یا نتراشیدن ریش اجباری نبوده و این در
حالیست که در نگاه اغلب فقها تراشیدن ریش منع شده است. در این گزارش به
بیان حدود تراشیدن ریش و سبیل از نگاه شرع می‌پردازیم.
آیت‌الله خامنه ای:
سؤال: مراد از فک پائین که باقی گذاشتن موهای آن واجب است چیست؟ آیا شامل گونه‌ها هم میشود؟
جواب: معیار این است که از نظر عرف، گذاشتن ریش صدق کند.
سؤال: ریش از نظر کوتاهی و بلندی باید چه مقدار باشد؟
جواب: حد معیّنی ندارد، بلکه معیار این است که عرفاً بر آن ریش صدق کند و بلندبودن آن بیشتر از قبضه دست کراهت دارد.
سؤال: بلندکردن سبیل و کوتاه کردن ریش چه حکمی دارد؟
جواب: این کار فینفسه اشکال ندارد.
سؤال: بعضی از مردان موهای چانه خود را باقی گذاشته و باقی‌مانده را می تراشند، این کار چه حکمی دارد؟
جواب: تراشیدن مقداری از ریش حکم تراشیدن تمام آن را دارد.
سؤال: آیا تراشیدن ریش فسق محسوب میشود؟
جواب: تراشیدن ریش بنا بر احتیاط حرام است و احوط این است که احکام و آثار فسق بر آن مترتّب میشود.
سؤال: تراشیدن سبیل چه حکمی دارد؟ و آیا می‌توان آن را خیلی بلند کرد؟
جواب: تراشیدن سبیل و باقی گذاشتن و
بلند نمودن آن فینفسه اشکال ندارد، بله، بلند نمودن آن به مقداری که هنگام
خوردن و آشامیدن با غذا یا آب برخورد کند، مکروه است.
سؤال: تراشیدن ریش با تیغ یا ماشین ریش‌تراشی برای هنرمندی که کارش آن را اقتضا میکند، چه حکمی دارد؟
جواب: اگر عنوان تراشیدن ریش بر آن صدق
کند بنا بر احتیاط حرام است، ولی اگر کار هنری او نیاز ضروری جامعه اسلامی
محسوب شود، مبادرت به تراشیدن ریش به مقدار آن ضرورت، اشکال ندارد.
سؤال:
من به اعتبار اینکه مسئول روابط عمومی یکی از شرکتهای تابع جمهوری اسلامی
هستم، مجبور به خرید و ارائه لوازم اصلاح به مهمان‌ها برای تراشیدن ریششان
میباشم، تکلیف من چیست؟
جواب: بنا بر احتیاط خرید و ارائه لوازم ریش‌تراشی به دیگران جایز نیست مگر در مقام ضرورت.
سؤال: در صورتی که گذاشتن ریش مستلزم اهانت باشد، تراشیدن آن چه حکمی دارد؟
جواب: گذاشتن ریش برای مسلمانی که به
دینش اهمیّت میدهد باعث سرشکستگی نیست و بنا بر احتیاط، تراشیدن آن جایز
نیست مگر در صورتی که گذاشتن ریش باعث ضرر یا حرج شود.
سؤال: آیا تراشیدن ریش در صورتی که گذاشتن آن مانع رسیدن به اهداف مشروع انسان شود جایز است؟
جواب: بر مکلّفین واجب است حکم خداوند را امتثال کنند مگر در مواردی که حرج یا ضرر قابل ملاحظهای وجود داشته باشد.
سؤال:
آیا خرید و فروش و تولید خمیر اصلاح که کاربرد اصلی آن برای اصلاح ریش است
ولی گاهی برای اصلاح غیر از آن هم بکار می رود، جایز است؟
جواب: اگر خمیر مذکور غیر از اصلاح ریش منافع حلال دیگری دارد، تولید و فروش آن بدین منظور اشکال ندارد.
سؤال:
آیا منظور از حرمت تراشیدن ریش آن است که موهای صورت به‌طور کامل روییده
باشند و سپس تراشیده شوند یا اینکه شامل موردی که مقداری از موهای صورت
درآمده باشند هم میشود؟
جواب: به‌طور کلی تراشیدن آن مقدار از
موی صورت که بر آن عنوان تراشیدن ریش صدق میکند بنا بر احتیاط حرام است
ولی تراشیدن مقداری از آن که عنوان مزبور بر آن صدق نمیکند اشکال ندارد.
سؤال:
آیا اجرتی که آرایشگر بابت تراشیدن ریش می گیرد، حرام است؟ و بر فرض حرمت،
اگر با مال حلال مخلوط شود، آیا واجب است هنگام تخمیس آن، خمس آن را دوبار
بپردازد یاخیر؟
جواب: بنا بر احتیاط، گرفتن اجرت در
برابر تراشیدن ریش، حرام است و امّا در مورد مال مخلوط به حرام، اگر مقدار
حرام و مالک آن را بشناسد واجب است آن را به او برگرداند و یارضایت وی را
جلب کند و اگر مالک آن را هرچند درتعداد محصوری نشناسد، واجب است آن را به
فقیران صدقه بدهد و اگر مقدار مال حرام را نداند ولی مالک آن را بشناسد
واجب است به نحوی رضایت او را به‌دست آورد و اگر مقدار آن را نداند و مالک
را هم نشناسد واجب است خمس آن را بپردازد تامالش از حرام پاک شود و در
صورتی که مقدار باقی‌مانده بعد از پرداخت خمس، از مؤونه سال زیاد بیاید،
پرداخت خمس آن به عنوان ادای خمس منفعت کسب، واجب است.
سؤال: آیا اصلاح موی گونه‌ها اعم از اینکه با نخ باشد یا با موچین، حرام است؟
جواب: اصلاح موی گونه‌ها هرچند با تراشیدن، حرام نیست.
آیت‌الله مکارم شیرازی:
سؤال: اقتدا به شخص ریش تراش چه حکمی دارد؟
جواب: احتیاط آن است که به چنین شخصی اقتدا نکنند.
سؤال: آرایشگری که به تراشیدن ریش مبادرت داشته و اکنون توبه کرده است باید چه کند؟
جواب: مقداری که احتمال می دهید در
مقابل تراشیدن ریش بوده احتیاط آن است که به فرد نیازمند بدهید و اگر
خودتان نیازمند هستید می توانید استفاده کنید.
سؤال: کسب درآمد ازطریق تراشیدن ریش چه حکمی دارد؟
جواب: کسب درآمد از طریق تراشیدن ریش
غیر مسلمان اشکال ندارد، ولی از طریق تراشیدن ریش مسلمان اشکال دارد؛ اما
هرگاه شخص مقلد کسی باشد که آن را حرام نمی داند مانعی ندارد( لازم به ذکر
است که اقلیتی از مجتهدین این کار را حرام نمی دانند)
سؤال: تراشیدن ریش و برداشتن ابرو برای مردان چه حکمی دارد؟
جواب: در مورد ریش تراشی، احتیاط در ترک
آن است، ولی چنانچه قسمت چانه باقی بماند، که گاه به آن ریش پروفسوری گفته
می شود، کافی است. و جوانانی که محاسن آنها به صورت نامنظّم روئیده می
توانند آن را بتراشند تا به صورت کامل درآید.
در مورد آرایش، جایز نیست مردان خود را
شبیه زنان کنند، ولی اصلاح جزیی و مرتّب کردن بعضی از قسمتها که منظره
خوشایندی ندارد، اشکالی ندارد.
سؤال:
تراشیدن ریش برای هنر پیشه های مرد، و نیز نمایان بودن زیر گلو و مقداری
از مو و برآمدگیهای سینه و قسمتهایی از پایین بدن برای هنر پیشه های زن، چه
حکمی دارد؟
جواب: تراشیدن ریش برخلاف احتیاط است;
مگر این که ضرورتی ایجاب کند، و امّا نمایان کردن قسمتهای مذکور برای زنان
در مقابل نامحرم جایز نیست.
سؤال: آیا شهادت کسی که محاسنش را با تیغ، یا ماشین شبیه تیغ می تراشد، از نظر شرع پذیرفته می شود؟
جواب: هرگاه از کسی تقلید کند که این کار را جایز بداند، و از جهات دیگر نیز عادل باشد، می تواند شاهد قرار گیرد.
سؤال: آیا تراشیدن ریش بصورت ستاری اشکال دارد؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال: آیا تراشیدن ریش از ته و یا بصورتی که فقط در قسمت چانه حفظ شده و مابقی تراشیده شود، جایز است یا خیر؟
جواب: احتیاط در ترک تراشیدن ریش است ولی ریش پروفسوری مانعی ندارد.
سؤال: خط ریش بستن با تیغ در زیر گلو و روی صورت چه حکمی دارد؟
جواب: اشکالی ندارد.
