به گزارش مشرق، «عذرا وکیلی» از
گوینده‌های رادیویی است که در کنار مهربانی و صمیمیتی که همیشه در رفتار و
برخوردهایش موج می‌زند، یکی از گوینده‌های قدیمی رادیو و البته برنامه
«سلام کوچولو» است که قدمتی 43 ساله دارد.
*علاقه به رادیو و گویندگی در این حیطه از کودکی همراه شما بود؟
-مثل تمام افرادی که به کارهای هنری علاقه‌مند هستند من نیز از دوران نوجوانی به کارهای هنری علاقه داشتم. همیشه در کودکی و نوجوانی برای خودم مقاله و داستان می‌نوشتم و اگر کودکی به منزل‌مان می‌آمد برایش با مهارتی که داشتم قصه می‌گفتم.در حقیقت شوق و علاقه به کارهای هنری از ابتدا در وجودم بود.
*از چه سالی کار حرفه‌ای خود را شروع کردید؟
- 17 ساله و دانش آموز بودم که یک روز کارشناسان برنامه «جوانان» که قرار بود برای اولین بار در سال 45 از رادیو پخش شود، برای انتخاب مجری و گوینده به مدرسه ما آمدند و از بین 30 نفری که در مدارس انتخاب کرده بودند و من نیز یکی ازآنها بودم، دوباره آزمون گرفتند و من جزو 5 نفر انتخاب شده در مرحله دوم بودم.
*چطور شد که به رادیو آمدید؟
- در ادامه انتخاب شدنم برای رادیو، آقای معین افشار ما را به رادیو دعوت کردند و استودیوها را به ما نشان دادند و از اهدافشان برای شروع هر برنامه و برخی دستورالعمل‌های فعالیت در رادیو با ما صحبت کردند. یادم است بعداز ظهرها و بعد از تعطیل شدن مدرسه به استودیو ارگ می‌رفتم. این ادامه داشت تا زمانیکه دوران تحصیلم تمام شد و دیدم که در آن سن و سال کم،در حوزه رادیو و گویندگی خیلی از فنون را بلد هستم. ناگفته نماند آن زمان هم مثل الان نبود که یک روز به رادیو بروی و 8 برنامه ضبط کنید. در هفته باید دو یا سه روز به رادیو می‌رفتیم تا دو یا سه برنامه ضبط کنیم.
*کار خود را فقط به گویندگی محدود کردید؟
-نه،بعد از اینکه در حیطه گویندگی به خوبی فعالیت کردم،کم کم به سمت بازیگری نمایش رادیویی رفتم. بازیگری در رادیو را دوست داشتم و هم اینکه پیشنهاد شد و گفتند بازیگر نمایش رادیویی در سن و سال شما کم داریم.بعد از آن دو بار تست دادم و زمانیکه دوستان به استعداد و علاقه‌ام در حیطه نمایش رادیویی پی بردند، همکاری‌مان آغاز و بعد دوره‌هایی را در این بخش آموزش دیدم.
*گویندگی و بازیگری در رادیو تا چه میزان با یکدیگر تفاوت داشت؟
-برای من که از گویندگی وارد رادیو شده بودم، فضای بازیگری نمایش رادیویی خیلی جدید بود. علاوه بر این فضای گویندگی در استودیویی کوچک اتفاق می‌افتد، اما در بازیگری نمایش رادیویی شما با استودیویی بسیار بزرگ مواجهید.در اولین نمایش‌های رادیویی با بسیاری از هنرمندان قدرتمند کشور همکاری می‌کردم و همین‌ها برایم خیلی سخت و البته لذت‌بخش بود. همان زمان گفتند باید آموزش ببینی و در دوره‌ها شرکت کنی و از آنجایی که مشتاق بودم، قبول کردم و دوره‌های فن بیان و ... را نیز گذراندم. دوره‌های آموزشی‌مان 6 ماه بود و در آن دوره به ما اجازه می دادند تا بیاییم و از نزدیک شاهد روایت زنده «داستان شب» باشیم.
*چه نقش‌هایی را در نمایش‌های رادیویی بازی کردید؟
-بعد از اتمام دوره نقشی به من داده شد و توانستم به خوبی از عهده اجرایش برآیم. نقشی که در این نمایش به کارگردانی صادق بهرامی بازی می‌کردم را اصلا به خاطر ندارم.اوایل که کارم را شروع کرده بودم،بیشتر نقش‌های دو و سه پیشنهاد می‌شد، تا اینکه کم کم نقش اصلی را در نمایشی در برنامه‌های «داستان‌های شب»، «خانه و خانواده» را به من سپردند.اگر در خاطرتان باشد در آن زمان فقط دو شبکه رادیویی داشتیم،رادیو 1 و رادیو 2. بعد از آن در نمایش «جانی دالر» به کارگردانی حیدر صارمی کار کردم.
*آنطور که مطلع هستم ،بعد از فعالیت در حوزه گویندگی و بازیگری به سمت تهیه کنندگی رفتید؟
-حدود سه سال در حیطه بازیگری بودم تا اینکه به تهیه کنندگی علاقه‌مند شدم و مثل سایر تجربیاتی که در این حیطه کسب کرده بودم،دوست داشتم تا این حیطه را نیز تجربه کنم. دوره‌هایی را نیز گذراندم و در این دوره‌ها نکات بسیاری را یاد گرفتم. تا اینکه برای اولین بار برنامه ورزشی با اجرای «شیرخدا» برای تهیه به من پیشنهاد شد.
*تا به حال در کدام حوزه به تهیه کنندگی مشغول بودید؟
-از همان ابتدا به کار کودک خیلی علاقه‌مند بودم.در همان زمان یک روز تهیه کننده برنامه کودک به دلایلی نیامده بود و از من خواستند تا یک روز برنامه را تهیه کنم ،بعد از آن به این دلیل که از تهیه کنندگی‌ام راضی بودند،تهیه برنامه‌های کودک را پیشنهاد دادند. نکته جالب توجه در آن برهه از زمان این بود که شما به عنوان تهیه کننده اغلب برنامه‌ها را در ژانرهای مختلف تهیه می‌کردید و بعد یک کمیته وجود داشت که تمام کارهای شما را بررسی می‌کرد و تشخیص می‌داد که شما در کدام ژانر خیلی موفق‌تر عمل کردید و در اصل در کنار علاقه،نوع کاری که در آن برنامه انجام می‌دهید را بررسی می‌کردند.
*شاخص ترین برنامه‌هایی که تا به حال تهیه کرده‌اید،در حوزه کودک بوده‌اند؟
-در سال 52 برنامه «خردسالان» که ساعت 10 تا 10:30 پخش می‌شد را تهیه می‌کردم که مجری آن پروین چهره نگار بود.این برنامه مربوط به کودکان 3 تا 6 سال و کودکان قبل از دبستان بود. در کنار این برنامه، تهیه کنندگی تعدادی از برنامه «کودک» را نیز به من سپردند که برای رده سنی 7 تا 13 سال بود.
*شما از معدود افرادی هستید که برای اجرای برنامه خردسال،از کودکان خردسال بهره بردید؟
-بله درست است.بعد از مدتی کار کردن در این ژانر دیدم که اغلب مجری‌های بزرگسال در برنامه «خردسالان» مشغول اجرای برنامه هستند و به صداپیشگی کودکان مشغول هستند. همانجا به این نتیجه رسیدم که بهتر است از بچه‌های خردسالی که توانایی صحبت پشت میکروفون را دارند،به جای بزرگسالان استفاده کنیم تا این برنامه که متعلق به خردسالان است در همه ابعاد،این موضوع را نشان دهد. تا به حال چنین چیزی در برنامه‌های کودک تجربه نشده بود و همه صداها بیشتر شبیه به ادا و صداسازی بود. برای مثال فکر کنید فردی بزرگسال درباره خورشید،ماه و ستاره می‌تواند صحبت کند چراکه سواد خواندن و نوشتن دارد. اما زمانیکه خردسالی را برای این کار بگذارید، در حد توان و سوادش حرف می‌زند.این برنامه بر همین اساس شکل گرفت و پیش رفت و با تمام تپق،مکث و ... به دلیل واقعی بودن در نحوه اجرا به دل خیلی از افراد نشست. از همان زمان تا الان مجری‌های اصلی برنامه‌های ما بچه‌های خردسال هستند و هنوز نیز این روال ادامه دارد.
*نام برنامه «کودک» و «خردسال» تغییر کرد؟
-بعد از پیروزی انقلاب، برای این دو برنامه آرم جدیدی ساختند. برنامه «خردسالان» به «سلام کوچولو» و برنامه «کودک» به «بچه‌های انقلاب» تغییر نام داد. برنامه «بچه‌های انقلاب» را چندین سال در رادیو تهیه کردم. بعد از مدتی تقسیم کار شد و از من پرسیدند دوست دارید تهیه برنامه کودک را به عهده داشته باشید یا برنامه خردسال؟ و من برنامه «خردسال» را ترجیح دادم چراکه تخصصم در آن بخش بیشتر است و اینکه می‌توانم اجرا کنم و همچنین ارتباط خوبی را با این رده سنی برقرار کنم.هنوز که هنوز است برنامه «سلام کوچولو» در حال پخش است، اما برنامه «بچه‌های انقلاب» دیگر در رادیو ایران پخش نمی‌شود و «سلام کوچولو» تنها برنامه کودک رادیو است که هر روز غیر از پنج شنبه‌ها ساعت 9:45 پخش می‌شود.
*تا به حال در حوزه‌های مختلفی به فعالیت پرداختید.کدام حوزه به سلیقه شخصی‌تان نزدیک‌تر است و برایتان جذابیت خاصی دارد؟
-تهیه و اجرای برنامه خردسالان برایم جذابیت دارد. البته در کنار فعالیتم در رادیو به کارهای دیگری هم مشغول بودم، از جمله تهیه کنندگی داستان‌های برنامه «قصه‌های شب» در رادیو ایران،جوان،فرهنگ،قرآن،شبکه معارف،ورزش و ... در اداره کل هنرهای نمایشی.اما در این بین شغل اصلی‌ام همان تهیه کنندگی است و گویندگی را به طور استثنا در برنامه «سلام کوچولو» به عهده دارم.
*بهترین برنامه‌ای که تا به حال اجرا و تهیه کردید؟
-تهیه کنندگی برنامه «از سرزمین نور» یکی از موفق‌ترین کارهایم بود که درباره زندگی پیامبر اسلام(ص) تهیه شده بود.در آن زمان انجام چنین کاری برایم بسیار سخت بود و با حمایت بسیار محمد میرکیانی، رضا سرشار و دکتر قارونی(مدیر گروه جوان) شروع به تهیه کرده و اصلا فکر نمی‌کردم موفق شوم،چراکه برنامه مذهبی بود و سبک اجرای راوی، نمایشی باید اجرا می‌شد که علاوه بر هزینه زیادی که داشت، ماندگار نیز شود. یادم است همان زمان جلال مقامی،منوچهر اسماعیلی،خانم رفعت و ... دعوت به این کار شدیم و این برنامه تولید شد.پخش «از سرزمین نور» 5 سال طول کشید و در روزهای جمعه 8:30 تا 9 پخش می‌شد.
*با توجه به اینکه شما می‌توانستید تمام این کارها را در حیطه تصویر هم انجام دهید،چرا به سمت رادیو و صدا آمدید؟
-در واقع حکم من درباره تهیه کنندگی تلویزیونی بود، امانپذیرفتم. دلم می‌خواست از لحاظ چهره، شهرت نداشته باشم، راحت زندگی کنم و مجبور نباشم برای بیرون رفتن از خانه محدودیت‌هایی داشته باشم و نتوانم مثل افراد عادی زندگی کنم. آنقدر که به کار کردن و ارتقای سطح کاری و برنامه‌سازی فکر می‌کردم، به معروف بودن فکر نمی‌کردم.
*هیچگاه از این تصمیم‌تان پشیمان نشدید که به سمت تلویزیون بروید؟
-بعد از انقلاب پیشنهاد تولید «سلام کوچولو» را در تلویزیون با دستمزد بسیار بیشتری به من دادند، اما نرفتم.
*اگر «سلام کوچولو» به صورت تلویزیونی درمی‌‌آمد، به این اندازه موفق می‌شد؟
-فکر نمی‌کنم. آن هم به این دلیل که مخاطبین رادیویی با ذهنیتی که از برنامه و مجری دارند، با آن برنامه و مجری ارتباط برقرار می‌کنند.برای مثال زمانی که در خانه برنامه‌هایم را با چشم بسته می‌شنوم، تصور دیگری از چهره خودم دارم و این موضوع برای مخاطبان نیز صادق است.اگر دقت کرده باشید زمانیکه یک مجری رادیو به تلویزیون می‌‌آید، مردم متعجب می‌شوند و ذهنیت‌شان تغییر می‌کند.
*تا به حال بازخورد جالبی از برنامه‌هایتان داشته‌اید؟
-در برنامه‌هایم گهگاهی خطاب به بچه‌ها می‌گویم: الان صدای رادیو را کم کنید و طی آن و هنوز می‌بینم که بسیاری از مادرها به من می‌گویند که کودکان ما حرف شما را به راحتی گوش می‌دهند،همچنین مدتی به بچه‌ها می‌گفتم حالا بایستید و ببینید که قدتان به میز می‌رسد؟ و آنها نیز گوش می‌کردند و تمامی اینها برایم بسیار خوشایند بود.
*با توجه به اینکه بچه‌های الان بیشتر به سمت رسانه‌های تک بعدی تمایل دارند و کمتر به سمت رسانه‌های ارتباط جمعی می‌روند، هنوز هم «سلام کوچولو» مخاطب خود را دارد؟
-اغلب شنونده‌های این برنامه مادران نسل 35 سال پیش هستند چراکه حدود 43 سال از شروع این برنامه می‌گذرد. این افراد به دلیل اینکه خودشان به این برنامه و عنصر صدا وابسته بودند، هنوز هم در خانه با بچه‌هایشان این برنامه را گوش می‌دهند و زمانی که همراه با کودکان خود به استودیوی «سلام کوچولو» می‌آیند، به من می‌گویند که یادتان هست بچه بودم به اینجا آمدم؟ من نیز با توجه به همه اینها هیچگاه مخاطبم را صرفا بچه‌ها نمی‌دانم و پدر، مادر، مادربزرگ و پدربزرگ را نیز خطاب قرار می‌دهم و معتقدم آنها می‌توانند مخاطب کودک را جذب «سلام کوچولو» کنند.
*«سلام کوچولو» تا چه زمانی پتانسیل ادامه دار شدن دارد و خودتان تا چه زمانی دوست دارید آن را ادامه دهید؟
-تصمیمم بر این بود که تا پایان سال گذشته این برنامه را به پایان برسانم،اما اسفند ماه به من گفتند که شورا درخواست تمام شدن این برنامه را قبول نکرده است و گفته «سلام کوچولو» یکی از برنامه‌هایی است که از ابتدا در رادیو ایران حضور داشته است و باید هنوز هم ادامه داشته باشد. بر همین اساس من هم مجبور شدم تا امسال هم اجرا و تهیه این برنامه را در دست بگیرم.البته دخترم در بخش تهیه کنندگی مرا همراهی می‌کند و به این دلیل که از اوایل ضبط برنامه در کنار من بوده،می‌داند که چه کاری انجام دهد.
*اگر شما قبول نمی‌کردید تا این برنامه را ادامه دهید،حاضر بودید آن را به فرد دیگری بسپارید؟ و اگر این اتفاق می‌افتاد ناراحت نمی‌شدید؟
-نه ناراحت نمی‌شدم چون تصمیم داشتم تا به این برنامه پایان دهم.اما ممکن بود اگر سلیقه دیگری به این برنامه بیاید من دیگر در این برنامه حضور نداشته باشم.
*سبک برنامه «سلام کوچولو» به نسبت قبل چقدر تغییر کرده است؟ و تا چه میزان می‌بایست، خلاقیت به این برنامه اضافه می‌شد؟
-هر خلاقیتی که در این مدت 43 ساله لازم بوده را به عنوان تهیه کننده در این برنامه انجام دادم و کاری نبوده که انجام نداده باشم.فقط به دنبال این بودیم که کدام کار توانسته مخاطب بیشتری را جذب کند. اما در این سالها به این نتیجه رسیدم که بهترین کار برای جذب این رده سنی از مخاطبان خردسال، همان ساده گویی و برنامه‌سازی با حضور بچه‌ها(اعم از ناتوانایی جسمی و ..) است.هرچه به دنیای طبیعی خردسال نزدیک‌تر شوید،برنامه‌تان جذاب‌تر خواهد شد.
*بهترین برنامه‌ای که در آن حضور داشتید کدام برنامه بوده است؟
-«سلام کوچولو» و «از سرزمین نور». یادم است در همان سالهای پخش «از سرزمین نور» یکبار خانمی در پمپ بنزین جلال مقامی را دیده بودند و به ایشان گفته بودند من زمانیکه می‌خواهم برنامه «از سرزمین نور» را گوش دهم، وضو می‌گیرم و شنیدن این جمله مرا خوشحال کرد. برای ساخت این برنامه شرط کرده بودیم به دلیل فضایی که وجود داشت، قبل و بعد از برنامه آگهی بازرگانی پخش نکنند و به درخواست ما عمل کردند.نکته دیگری که درباره این برنامه وجود داشت این بود که در همان سالها مقام معظم رهبری برای «از سرزمین نور» تقدیرمان کردند و در آن جلسه بیان شد که آنقدر افکت و فضاسازی در این برنامه دقیق صورت گرفته بود که مخاطب را به همان فضا می‌برد، رهبری فرمودند:تا به حال به مکه سفر کرده‌اید؟ در پاسخ گفتم: نه و ایشان یک سفر حج به من هدیه دادند تا آن فضای معنوی را از نزدیک ببینم. بعد از اینکه ساخت این برنامه تمام شد پیشنهاد ساخت زندگی حضرت علی (ع) را دادند و ما نیز با وقفه کوتاهی زندگی این بزرگوار را ساختیم.هنوز که هنوز است در کنداکتور برنامه‌های رادیویی شهرستان‌ها «از سرزمین نور» را بازپخش می‌کنند.همچنین رادیو ایران نیز قبل از اذان صبح، این برنامه را پخش می‌کند.
*تا به حال برایتان اتفاق افتاده که دوست داشته باشید برنامه‌ای را اجرا کنید اما آنرا به فرد دیگری سپرده باشند؟
-نه تا به حال برایم اتفاق نیفتاده است آن هم به این دلیل که آنچه دوست داشتم و خواستم برایم تحقق یافته است.مثل برنامه‌های کودک،مذهبی و نمایش‌های الف رادیو که دلم می‌خواست همگی ماندگار شوند و خداراشکر برای همه‌شان این اتفاق افتاد.
*به طور قطع، زمانی که شما وارد این حیطه شدید،با عصر حاضر تفاوت‌های بسیاری کرده است.
- ما به سختی وارد این حیطه شدیم،قدر و ارزش آنرا خیلی خوب می‌دانیم و دوست نداریم تا به راحتی آنرا از دست دهیم و می‌خواهیم تا نام‌مان در این حوزه باقی بماند،اما فکر می‌کنم افرادی که در این چند ساله اخیر پا به این حوزه گذاشته‌اند،به راحتی کارشان را بدست آورده‌اند. بد نیست اینجا خاطره‌ای جالب را برایتان تعریف کنم،یادم است شش ماه بازنشسته شده بودم، اما هنوز نامه حکم بازنشستگی‌ام که روی میزم بود را باز نکرده و نخوانده بودم و کماکان مشغول کار بودم.تا اینکه مدیر وقت رادیو به من گفتند که تو می‌دانی بازنشست شدی که هنوز هم سر کار می‌آیی و کار می‌کنی؟ و در جواب گفتم نه. در صورتیکه الان اگر با یک فرد تازه وارد صحبت کنید او با ذکر دقیقه و ثانیه به شما می‌گوید که چقدر تا زمان بازنشستگی‌اش باقی مانده است و این در جای خودش بسیار تعجب برانگیز است.
*استعدادهایی که الان به سمت رادیو می‌آیند ماندگارتر می‌شوند یا افرادی که هم دوره شما بودند؟
-بستگی به افراد و شرایط دارد. به هر حال برخی از افرادی که هم دوره ما بودند نیز ماندگار نشدند.الان هم برخی از تازه واردها مشتاق هستند و مدام سوال می‌پرسند و می‌خواهند دانش خود را بالا ببرند و برخی‌ها هم نه و فقط به خاطر اینکه کاری داشته باشند دوره‌ها را می گذرانند.در هر دوره و نسلی از این افراد وجود دارند و ممکن است فردی خیلی مشتاق باشد و فردی هم نه.برخی برای گذران زندگی و برخی نیز از روی علاقه کار خود را انجام می‌دادند و این موضوع در همه دوره‌های کاری وجود داشته و دارد.اما من خودم جزو عاشقان و علاقه‌مندان حوزه گویندگی و رادیو بودم.
*دوست دارید تا چه زمانی کار کنید؟
-واقعا نمی‌دانم، هر چه پیش آید.اما تا وقتی که از من بخواهند و در توانم باشد کار می‌کنم.
