به گزارش مشرق، اوایل مردادماه ۹۵ بزرگ‌ترین کشف قاچاق کشور توسط نیروی انتظامی اعلام شد. بیش از ۲۱۰ کانتینر به ارزش بیش از ۱۹۰ میلیارد تومان که از منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی (در نزدیکی بندرعباس) وارد کشور شده بود. رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز درباره این پرونده گفت:
«این کانتینرها تحت کلید گمرک قرار نگرفته‌اند، بلکه قبل از انجام تشریفات قانونیِ خروج از مجموعه گمرک، از درِ منطقه‌ی ویژه و بندر شهید رجایی خارج شده‌اند؛ به عبارتی گمرک را کاملا دور زده‌اند.»
یکی از خلأهایی که زمینه‌ساز واردات قاچاق از بندر شهید رجایی می‌شود، وضعیت بی‌سامان ورود و خروج ماشین‌هاست. بندر رجایی، بزرگ‌ترین بندر کشور است و حدود هفتاد درصد واردات کشور را می‌پذیرد. این بندر سال‌ها پیش برای پاسخ‌گویی به نیازهای تجارت خارجی به حدود پنج‌هزار هکتار گسترش پیدا کرده است اما ملزومات این گسترش پس از سال‌ها عملی نشده است.
بندر به ورودی و خروجی در اصلی نظارت نمی‌کند
درِ صادرات و واردات بندر رجایی در شمال‌شرقی آن قرار دارد، درِ خروج ترانزیت نیز که تنها برای خروج محموله‌های ترانزیتی استفاده می‌شود در شمال‌غربی بندر است. تنها درهای رسمی همین دو در هستند. ورود و خروج ماشین‌های شخصی و کامیون‌ها و تریلر‌ها از در صادرات و واردات بدون هرگونه نظارت گارد بندر جریان دارد.
گرچه انتظامات بندر در محل این در مستقر هستند ولی عملا کاری انجام نمی‌دهند چرا که دستورالعمل‌های مناسب و از آن مهم‌تر سامانه‌ای الکترونیکی برای ثبت اطلاعات راننده‌ها و ماشین‌های ورودی و خروجی وجود ندارد. در این در، تنها کارمندان گمرک مدارک محموله‌های خروجی را بررسی می‌کنند. این در حالی‌ست که اداره بندر بوشهر که ظرفیتی بسیار کم‌تر از بندر رجایی دارد از سال ۱۳۹۰ گارد ورود و خروج خود را به سامانه‌ای الکترونیکی برای ثبت اطلاعات ماشین‌ها و راننده‌های ورودی و خروجی مجهز کرده است. ثبت شدن این که چه ماشین‌ها و افرادی برای بارگیری چه محموله‌ای در بندر حضور دارند دور زدن تشریفات گمرکی را دشوارتر می‌کند.
بندر چندین در غیررسمی و بدون نظارت دارد
گذشته از عدم نظارت به در صادرات و واردات، محوطه‌ی بزرگ بندر شهید رجایی تعداد زیادی درهای غیررسمی هم دارد که هرکدام در زمانی و به دلیل خاصی باز شده اند؛ این درها بعدا با دیوار یا فنس ترمیم نشده و بدون نظارت رها شده اند. یک تریلر می‌تواند بدون ثبت اطلاعاتش از در اصلی وارد شود با مسئولین یکی از انبارها یا اپراتورهای بندر شهید رجایی (که به سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی متصل نیستند) تبانی کند و با خروج از درهای غیررسمی و بدون نظارت، گمرک را کاملا دور بزند. اتفاقی که بنا به گفته‌ی دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، احتمالا بخشی از روند قاچاق بزرگ اخیر هم بوده است.
«این کانتینرها تحت کلید گمرک قرار نگرفته‌اند، بلکه قبل از انجام تشریفات قانونیِ خروج از مجموعه گمرک، از درِ منطقه‌ی ویژه و بندر شهید رجایی خارج شده‌اند؛ به عبارتی گمرک را کاملا دور زده‌اند.»
یکی از خلأهایی که زمینه‌ساز واردات قاچاق از بندر شهید رجایی می‌شود، وضعیت بی‌سامان ورود و خروج ماشین‌هاست. بندر رجایی، بزرگ‌ترین بندر کشور است و حدود هفتاد درصد واردات کشور را می‌پذیرد. این بندر سال‌ها پیش برای پاسخ‌گویی به نیازهای تجارت خارجی به حدود پنج‌هزار هکتار گسترش پیدا کرده است اما ملزومات این گسترش پس از سال‌ها عملی نشده است.
بندر به ورودی و خروجی در اصلی نظارت نمی‌کند
درِ صادرات و واردات بندر رجایی در شمال‌شرقی آن قرار دارد، درِ خروج ترانزیت نیز که تنها برای خروج محموله‌های ترانزیتی استفاده می‌شود در شمال‌غربی بندر است. تنها درهای رسمی همین دو در هستند. ورود و خروج ماشین‌های شخصی و کامیون‌ها و تریلر‌ها از در صادرات و واردات بدون هرگونه نظارت گارد بندر جریان دارد.
گرچه انتظامات بندر در محل این در مستقر هستند ولی عملا کاری انجام نمی‌دهند چرا که دستورالعمل‌های مناسب و از آن مهم‌تر سامانه‌ای الکترونیکی برای ثبت اطلاعات راننده‌ها و ماشین‌های ورودی و خروجی وجود ندارد. در این در، تنها کارمندان گمرک مدارک محموله‌های خروجی را بررسی می‌کنند. این در حالی‌ست که اداره بندر بوشهر که ظرفیتی بسیار کم‌تر از بندر رجایی دارد از سال ۱۳۹۰ گارد ورود و خروج خود را به سامانه‌ای الکترونیکی برای ثبت اطلاعات ماشین‌ها و راننده‌های ورودی و خروجی مجهز کرده است. ثبت شدن این که چه ماشین‌ها و افرادی برای بارگیری چه محموله‌ای در بندر حضور دارند دور زدن تشریفات گمرکی را دشوارتر می‌کند.
بندر چندین در غیررسمی و بدون نظارت دارد
گذشته از عدم نظارت به در صادرات و واردات، محوطه‌ی بزرگ بندر شهید رجایی تعداد زیادی درهای غیررسمی هم دارد که هرکدام در زمانی و به دلیل خاصی باز شده اند؛ این درها بعدا با دیوار یا فنس ترمیم نشده و بدون نظارت رها شده اند. یک تریلر می‌تواند بدون ثبت اطلاعاتش از در اصلی وارد شود با مسئولین یکی از انبارها یا اپراتورهای بندر شهید رجایی (که به سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی متصل نیستند) تبانی کند و با خروج از درهای غیررسمی و بدون نظارت، گمرک را کاملا دور بزند. اتفاقی که بنا به گفته‌ی دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، احتمالا بخشی از روند قاچاق بزرگ اخیر هم بوده است.
{$sepehr_media_1775820_400_300}
غیر از درهای غیررسمی که در غرب و شرق بندر قرار دارند، مرز جنوب‌غربی بندر شهید رجایی که از بخش اداری و انتظامات بندر فاصله زیادی دارد، عملا به گذرگاهی غیررسمی برای ماشین‌ها تبدیل شده است. ردهای متعدد عبور ماشین‌های سنگین از این ناحیه در نقشه‌ی هوایی کاملا مشخص است و نشان می‌دهد که احتمالا رفت و آمد زیادی در این منطقه جریان دارد.
چندی پیش گزارشگر صدا و سیما نیز گزارشی از این درهای غیررسمی تهیه کرد که در اخبار شبکه سراسری پخش شد.
ظاهرا اداره بندر شهید رجایی اوایل مردادماه ۹۵ و پس از رسانه‌ای شدن پرونده قاچاق بزرگ برخی از این درهای غیررسمی را با قراردادن کانتینر مسدود کرده است و برخی از آن‌ها هم دیوارکشی شده اند، اما تا زمانی‌که همه‌ی خروجی‌های غیررسمی دیوارکشی نشوند و محوطه‌ی پیرامون بندر با نصب دوربین کنترل نشود، احتمال باز شدن پنهانی این درها و خروج کالای قاچاق از بندر در آینده بعید نیست. چرا که برای قاچاق‌چیان، استفاده از جرثقیل‌های نه‌چندان بزرگ کانتینربر چندان دشوارتر از تبانی با مسئولین انبارها نیست.
سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان متولی اداره‌ی بندرها، سازمانی خودگردان است، یعنی بودجه دولتی دریافت نمی‌کند و درآمدهایش را هم به خزانه واریز نمی‌کند، بلکه تمام هزینه‌هایش از درآمدهای خود سازمان تامین می‌شود. این سازمان با برگزاری مزایده انبارهای بنادر و اپراتورهای بنادر را به بخش خصوصی واگذار می‌کند و درآمد کلانی دارد. نظارت بر محوطه‌ی فیزیکی بندری که هفتاد درصد واردات کشور از آن صورت می‌گیرد و محدود کردن درهای آن به دو در اصلی و نصب و راه‌اندازی دوربین و سامانه‌ی کنترل ورود و خروج ماشین‌ها، کم‌ترین کاری است که این سازمان برای مقابله با قاچاق سازمان‌یافته و گسترده‌ی کالا می‌تواند انجام دهد.
