سرویس جهان مشرق - شهر «اغادیز»، در وسط صحرایی لم یزرع با خاک تیره قرار گرفته است. تنها وقتی ارتفاع هواپیما کم می شود، می توان شهری را تشخیص داد که در اطراف فرودگاه قرار دارد و امتداد آن در صحرا محو می شود. زمانی این جا منزلگاه کاروان های حامل چای و نمک و از آسیا بود که بعد از عبور از صحرای بزرگ افریقا در این جا منزل می کردند، تا با کشتی به اروپا بروند. اغادیز اکنون بهشت غرب آفریقا برای قاچاقچیان انسان و ایستگاهی برای آوارگان و پناهجویانی است که می خواهند خود را به هر طریقی به سواحل اروپا برسانند.
آفریقایی های گریزان از شورش و فقر، تنها خارجیانی نیستند که خود را به این شهر در مرکز کشور نیجر می رسانند. اسناد نظامی آمریکا که به دست بعضی خبرنگاران تحقیقاتی رسیده، نشان می دهد که یک پایگاه پهپادی(پرنده هدایت پذیر از راه دور) در حومه این شهر در حال ساخت است. این پروژه ای است که از چند سال قبل طرح آن ریخته شده بود و حتی آن را مهم ترین ساخت و ساز نظامی آمریکا در کل آفریقا تاکنون دانسته اند. هزینه ای بیش از 100 میلیون دلار برای ساخت و تکمیل آن اختصاص یافته است. این البته یکی از چندین طرحی است که ارتش امریکا در کشورهای فقیر در دست اجرا دارد.
ساخت این پایگا به گفته کارشناسان آمریکایی، نشانی دیگر از اهمیت راهبردی عملیات های به اصطلاح ضدتروریزم آمریکا در شمال و غرب قاره آفریقاست. نیجر تنها کشور منطقه است که آشکارا تمایل خود را برای همکاری با آمریکا و اجازه ساخت پایگاه پهپادی در آن نشان داده است. این پایگاه قرار است آشیانه هواپیماهای ترابری مدل C-17 و پهپادهای پیشرفته MQ-9 باشد. نیجر طبق برنامه، بناست که به قطب عملیات ارتش امریکا در غرب قاره آفریقا تبدیل شود. شهر اغادیز، پایگاه اصلی ماموریت های جاسوسی مراقبت و شناسایی آمریکا علیه گروه هایی است که در فهرست گروه های تروریستی وزارت خارجه این کشور قرار دارند.
در سپتامبر 2014، اولین بار «کریگ ویتلاک»، خبرنگار واشینگتن پست، از برنامه آمریکا برای ساخت پایگاه پهپاد در شهر اغادیز نیجر پرده برداشت. تا پیش از این، چنین عملیاتی را آمریکا از شهر «نیامی»، پایتخت نیجر، انجام می داده است. چند روز بعد از انتشار گزارش ویتلاک، سفارت آمریکا در نیجر تایید کرد که «آفریکام»(ستاد فرماندهی ارتش آمریکا در آفریقا) به دنبال " ایجاد یک مکان موقت برای پشتیبانی عملیات در اغادیز است". طبق اعلام سفارت آمریکا، این شهر به دلیل نزدیکی به تهدیدات منطقه ای و پیچیدگی عملیات در آفریقا به دلیل وسعت جغرافیایی انتخاب شده است.
طبق اسنادی که از سوی نیروی هوایی ارتش امریکا در 2015 به کنگره ارایه شد، آمریکا با دولت نیجر بر سر اجازه ساخت یک باند فرودگاه و همه تاسیسات و امکانات وابسته و زیرساخت های لازم برای استقرار نیرو در نزدیکی پایگاه هوایی 201 ارتش نیجر در جنوب اغادیز مذاکره کرد. وقتی لایحه مجوزهای دفاعی در سال مالی 2016 در اواخر آپریل به کنگره ارایه شد، در آن 50 میلیون دلار برای ساخت یک «باند فرود و پایگاه هوایی در اغادیز نیجر....با هدف پشتیبانی عملیات ها در غرب آفریقا" تقاضا شده بود.
اما وبسایت خبری-تحلیلی «اینترسپت» که در زمینه مسایل امنیتی و دفاعی فعالیت می کند، گزارش داد که رقم واقعی این طرح دو برابر این مبلغ است. علاوه بر 50 میلیون دلار درخواست شده برای ساخت پایگاه هوایی، یک 38 میلیون دلار هم برای «بودجه عملیات و نگهداری» O&M در نظر گرفته شده است. اما این هزینه که شامل هزینه هایی چون سوخت و دستمزد کار سربازان می شود، تاکنون به 50 میلیون دلار رسیده است. هزینه های سالیانه امور لجیستیک و تعمیرات و نگهداری حدود 12.8 میلیون دلار است.
اسنادی که توسط «اینترسپت» به دست آمده، تایید می کند که اغادیز از اهمیت بالایی برای ماموریت های پهپادی ارتش آمریکا در آینده برخوردار است. هدف اصلی عملیات این پایگاه مبارزه با هفت گروه تروریستی اعلام شده است که در فهرست تروریستی وزارت خارجه آمریکا قرار دارند و تمرکز فعالیت آن ها در منطقه غرب آفریقاست. تمرکز عملیات های این پایگاه روی نیجر، چاد، نیجریه و لیبی است. همچنین پهپادهای آمریکایی کار پشتیبانی از نیروهای فرانسوی حاضر در نیجر را هم انجام می دهند.
اما پنتاگون چندان مایل نیست که جزییات بیشتری از این طرح در اختیار رسانه ها قرار دهد.
سخنگوی پنتاگون، سرهنگ «میشل ال. بالدانزا» در ایمیل خود در پاسخ به استعلام خبرنگار «اینترسپت» گفت:
" به دلیل ملاحظات امنیتی و عملیاتی، ما جزییات تعداد پرسنل یا ماموریت ها و مکان های خاص را منتشر نمی کنیم." او تاکید کرد که هنوز پهپادی از این پایگاه پرواز نمی کندف با این حال، طبق اسناد طبقه بندی شده که اینترسپت به دست آورده، تا سال آینده ساخت پایگاه کامل می شود.
با این حال، این اسناد جزییات بیشتری هم از روند ساخت و ساز آمریکایی ها در اغادیز ارایه می دهند: ساخت باند فرودگاهِ آسفالته به طول 1830 متر، مناسب هواپیماهای ترابری C-17 تا پرنده های میان وزن و سبک وزن؛ یک پارکینگ به وسعت 17.458 متر مربع و یک مسیر سواری برای پرنده های سبک وزن کنترل از راه دور؛ سه سوله تعمیر نگهداری و تعمیرِ قابل جابه جایی؛ تاسیسات استاندارد حفاظتی شامل حصارها، فنس ها و دروازه های کنترل ورود-خروج.
تصویر ماهواره ای مربوط به ماه می از این منطقه نشان می دهد که شکل و شمایل پایگاه چگونه است. «دَن گتینجر»، موسس و مدیر مرکز مطالعات پهپاد در کالج «بارد» و نویسنده جزوه راهنمای تشخیص پایگاه پهپاد در تصاویر ماهواره ای در تفسیر این تصویر می گوید:
" تصویر نشان می دهد که سطح باند اصلی فرودگاه بازسازی شده است. نزدیک باند، ساختاری شبیه آشیانه است که ظاهرا هنوز در حال ساخت است. به علاوه، یک جاده خاکی است که از باند با فاصله ای معقول به سمت محل پایگاه می رود که دور تا دور ان با دیوار احاطه شده است. پناهگاه هایی هم برای پرسنل و همچنین مرکز فرماندهی هم دیده می شود. همه چیزهایی که از یک پایگاه انتظار دارید."
طبق این اسناد، نیجر تنها کشوری در شمال غرب آفریقا بود که علاقه داشت این پایگاه آمریکایی برای استقرار پرنده‌های MQ-9 در آن احداث شود. رییس جمهور آمریکا، باراک اوباما همواره علاقه داشته که پهپادها نقش پررنگی در راهبرد ضدتروریزم آمریکا در غرب آسیا و شمال آفریقا ایفاء کنند.
«آدام مور» از دانشکده جغرافیای دانشگاه UCLA و نویسنده تحقیق «بررسی آکادمیک حضور نظامی آمریکا در آفریقا» معتقد است:
" فعالیت نظامی آمریکا محدود به نیجر نیست. تمایلی وجود دارد که نیروهای امریکایی حضور و فعالیت گسترده و دایمی در غرب آفریقا داشته باشند- در مغرب و ساحل."
از 11 سپتامبر 2001 به این سو، ایالات متحده حجم بالایی از کمک نظامی به منطقه سرازیر کرده است برای مثال در 2002، وزارت خارجه یک برنامه ضدتروریزم را به اجرا گذاشته نام طرح «Pan-Sahel» که بعدا تبدیل به برنامه «مشارکت ضدتروریزم در دو سوی صحرا» یا TSCTP شد تا به نظامیان چاد، مالی، موریتانی و نیجر برای مقابله با گروه ها و سازمان های افراطی اسلامی کمک کند. فقط بین 2009 تا 2013، امریکا 288 میلیون دلار صرف TSCTP کرد. به گزارش دفتر حسابرسی دولتی آمریکا، نیجر یکی از دریافت کنندگان اصلی کمک در این طرح است که تاکنون 30 میلیون دلار دریافت کرده است.
بالدانزا، سخنگوی پنتاگون، در ایمیل خود به وبسایت «اینترسپت» توضیح داد: " ستاد فرماندهی نیروهای آمریکا در آفریقا(USAFRICOM) در همکاری نزدیک با شرکای نظامی خود در غرب آفریقا، از جمله نیجر، از تمام اقدامات امنیتی و ظرفیت‌ساز در منطقه‌ی ساحل بزرگ پشتیبانی می کند. این اقدامات در جهت اهداف دیپلماتیک و امنیت ملی امریکاست و هدف ان تقویت روابط با شرکای آفریقایی برای مقابله با تهدیدات امنیتی است."
با این حال، ثبات و امنیت، اهداف بسیار فرّاری هستند. برای مثال، در 2010، یک خونتای نظامی، رییس جمهور نیجر را که قصد افزایش قدرت خود را داشت، سرنگون کرد. در واقع همه اعضای اولیه طرح Pan-Sahel شاهد کودتای نظامی بوده اند. نظامیان موریتانی در 2005 و 2008 دولت را سرنگون کردند و یک افسر تعلیم دیده توسط نیروهای آمریکایی، رییس جمهور منتخب مالی را در 2012 برکنار کرد.
منطقه غرب آفریقا(ساحل)، در 2001 تقریبا هیچ نشانی از تروریزم نداشت. اکنون اما این منطقه با تهدید جدی گروه «بوکو حرام» مواجه است که زمانی تنها یک گروه غیرمسلح کوچک در نیجریه بود. اکنون اما این گروه به شاخه داعش در غرب آفریقا تبدیل شده که علاوه بر نیجریه، امنیت چاد، کامرون و نیجر را هم تهدید می کند. طبق بررسی «مرکز مطالعات راهبردی آفریقا» در وزارت دفاع آمریکا، بوکو حرام تنها یکی از 17 گروه شبه نظامی فعال در منطقه است.
استفاده از پهپادها، از ابتدا بخشی از راهبرد آمریکا در نیجر، برای مقابله با شبه نظامیان اسلام گرا بوده است. در 2012، طبق اسناد به دست آمده توسط «اینترسپت»، نیجر با میزبانی از پهپادهای آمریکایی در پایتخت خود، شهر نیامی، موافقت کرد، با این شرط که عملیات ها به مرور به پایگاه نظامی اغادیز انتقال یابند.
در فوریه 2013، پرواز پهپادهای تجسسی آمریکا از پایتخت نیجر آغاز شد. در بهار همان سال، سخنگوی آفریکام فاش کرد که ماموریت این پهپادها جمع آوری اطلاعات برای نیروهای فرانسوی در مالی و سایر شرکای آمریکا در منطقه بود.
گتینجر، از مرکز مطالعات پهپادی کالج بالد، می گوید: " آمریکا پایگاه نیامی را با فرانسه شریک است. این پایگاه اهمیت راهبردی دارد، چرا که در شمال آن مالی و تهدید گروه های وابسته به القاعده مانند القاعده در مغرب اسلامی، و از جنوب کشور نیجریه و گروه بوکو حرام را دارید. از همین رو، تقاضا برای هواپیماهای بی سرنشین در آن جا بالاست." او این را هم توضیح می دهد که آمریکا در پایگاه اغادیز دیگر نیازی به شراکت با فرانسه ندارد و به علاوه موقعیت پایگاه اغادیز حتی از نیامی هم راهبردی تر است.
آدام مور، از دانشگا UCLA هم اظهارات گتینجر را این گونه تکمیل می کند: " تجمع پول و امکانات نشان می دهد که نیجر بعد از جیبوتی، تبدیل به دومین کشور مهم برای عملیات نظامی ضدتروریزم آمریکا در آفریقا می شود."
همکاری اطلاعاتی با اسراییل؟
شکی نیست که یک بخش از ماموریت اعلام نشده پایگاه اغادیز، و پایگاه های مشابه آن، همکاری اطلاعاتی با صهیونیست ها جهت رصد اقدامات و فعالیت های احتمالی جمهوری اسلامی در منطقه غرب و شمال آفریقاست. این قضیه به ویژه از آن جا اهمیت می یابد که ماجرای روحانی برجسته شیعه، «شیخ ابراهیم زکراکی» و همکاری دولت نیجریه و آمریکا برای سرکوب جنبش شیعیان نیجریه، نشان داد که آمریکا و البته رژیم صهیونیستی به شدت نگران بسط و تعمیق قدرت نرم جمهوری اسلامی در کشورهای آفریقایی هستند.
پیش از این صهیونیست ها افزایش تحرکات سپاه قدس ایران در جیپوتی، در شرق آفریقا، را بهانه کردند تا با همکاری آمریکا و عربستان سعودی، این کشور کوچک و فقیر، اما با موقعیت راهبردی بی بدیل را از شعاع نفوذ ایران خارج کنند، و البته موفق شدن با خرج کردن میلیون ها دلار و ساخت پایگاه نظامی این کار را موقتا صورت دهند.
البته یک فاکتور دیگر هم در توسعه پایگاه های پهپادی، رصد فعالیت های چین در آفریقاست. چین بیشترین سهم را در سرمایه گذاری ها در آفریقا دارد و بزرگ ترین مشتری مواد خام از آفریقاست و آمریکا تا بدین جا، به وضوح عرصه اقتصادی را در آفریقا به این کشور واگذار کرده است.
