این در حالی است که امروزه بالگردها به جزء جدا نشدنی صحنه جنگ تبدیل شده اند. دسترسی گروه های تروریستی به موشک های دوش پرتاب باعث شده است که بالگردها در محیط های غیر نظامی هم در معرض تهدید واقع شوند. تعداد تخمینی پرتابگرهای دوش پرتاب حدود 500 هزار قبضه تخمین زده می شود که قابل حمل بودن و مخفی شدن ساده آنها در گسترش بیش از پیش آنها در نقاط مختلف دنیا افزوده است.
از اینرو یافتن راه حل برای خنثی کردن تهدید موشک های حرارتی برای یک نیروی رزمی حرفه ای بسیار مهم است.
باید گفت حتی هواپیماهای بال ثابت نیز از آسیب موشک های هدایت فروسرخ در امان نیستند. به عنوان مثال بالغ بر 80 درصد از هواپیماهای بال ثابت ساقط شده آمریکا در جنگ 1991 توسط سامانه های سطح به هوای هدایت فروسرخ شکار شدند. هر چند آمریکا در این جنگ به اهداف نظامی خود دست یافت، اما ده ها فروند هواگرد از دست رفته باعث شد تا نقاط ضعف ماشین جنگی آمریکا بیش از پیش آشکار شود.
از اینرو شرکت های مختلفی در دنیا برای ساخت سامانه های اخلالگر فروسرخ به طور جدی دست به کار شدند. موشک های آشیانه یاب فروسرخ بدین ترتیب عمل می کنند که جستجوگر موجود در دماغه موشک که دارای آشکارساز امواج فروسرخ است با یافتن منبع تابش، بر روی آن قفل کرده و موشک را به سمت هدف هدایت می کند.
مهمترین منبع تابش امواج فروسرخ در وسائل پرنده گرمای گازهای خروجی از موتور و گرمای خود موتور است. پس از آن سطوح بادخور که بیشترین اصطکاک را با هوا دارند مانند لبه حمله بالها از بخش های گرم هواگرد به حساب می آیند.
یکی از راه های غلبه بر این مشکل روز افزون، استفاده از سامانه های مختل کننده(جمر) است. جمرها علاوه بر نمونه های راداری انواع فروسرخ نیز دارند. در واقع دستگاه هایی با عملکرد جمینگ برای ایجاد اخلال در سامانه های فروسرخ ساخته شده است. این سامانه ها برای اولین بار در جنگ ویتنام به کار گرفته شدند که نمونه های امروزی نسبت به آن سبکتر، اطمینان پذیرتر و با قابلیت حمل ساده تر هستند.
یکی از اولین راه های گمراه کردن موشک های فروسرخ استفاده از فلیر(شراره) های پرتاب شونده از هواپیما بود که با ایجاد درجه حرارتی به مراتب بالاتر از منابع تولید گرما در هواپیما، توجه جستجوگر موشک را به خود جلب کرده و آن را منحرف می کردند.
با پیشرفت موشک های حرارتی و تشخیص بهتر سامانه حسگر آنها اثرگذاری این روش کاهش یافت و برای تکمیل عملکرد آن سامانه های دیگری ساخته شدند. این نمونه های جدید با ارسال پرتوهایی اقدام به تأثیر گذاری بر جستجوگر موشک حرارتی می کنند که البته خود دارای انواع مختلفی هستند.
نمونه های مختلف روسی، آمریکایی اروپایی و حتی آسیایی از این نوع سامانه ها تولید شده که برخی به طور خاص برای هواپیماها و برخی دیگر برای بالگردها توسعه یافته اند. در نمونه های مخصوص هواپیما طراحی آیرودینامیکی پوشش سامانه برای کاهش نیروی مقاومت هوا محدودیت هایی تحمیل می کد که باعث تفاوت ظاهری آنها با نمونه های دیگر شده است.
بدیهی است اگر در فرآیند کشف و آشیانه یابی منبع تابش های فروسرخ اخلالی ایجاد شود موشک هدف خود را از دست داده و عملاً بی اثر می شود. این اصل ساده پایه ساخت سامانه های اخلالگر فروسرخ است. برای اینکار سامانه اخلالگر اقدام به ایجاد تابش های فروسرخ قوی تر از تابش های ساطع شده از هدف می نماید و در نتیجه موشک گمراه می شود.
با خروج موشک از محدوده دید حسگر فروسرخ که معمولاً حدود 1 تا دو درجه است قفل موشک بر روی هدف شکسته شده و موشک به خطار می رود.
این نوع سامانه با روشهای مختلفی از جمله ایجاد پرتوهایی با الگوی مشابه سامانه جستجوگر موشک و یا ارسال پرتای قوی مانند لیزر به سمت موشک و اشباع آشکارساز موشک اقدام به اخلال در آن می کند. برای روشنتر شدن روش دوم که در برخی هواگردهای غیر نظامی نیز استفاده می شود در نظر بگیرید که چشم شما در حال ردگیری یک منبع نور در تاریکی شب باشد. در این شرایط اگر روبروی شما و درهمان جهت نگاه، ناگهان نورافکنی روشن شود؛ در اینصورت نتیجه ای که حاصل می شود از دست رفتن دید شما نسبت به آن منبع نور کوچک اولیه است. پرتوهای لیزر در این سامانه های به این ترتیب عمل می کنند.
سامانه اخلالگر فروسرخ ALQ-144 که در 1980 وارد خدمت شده است
برای استفاده بر روی هواگردها چنین سامانه ایی باید ویژگی های خاصی داشته باشد که از آن جمله زاویه دید بالا است. همچنین تغییرات دمای هوا نیز برای وسائل پروازی بسیار زیاد است که باید در طراحی چنین سامانه ای لحاظ شود.
متخصصان صنایع اپتیکی کشورمان نیز با درک نیاز نیروهای مسلح کشورمان به سامانه های جمر فروسرخ به تهیه و ساخت نمونه های مختلف آن همت گماشته اند که در این گزارش به معرفی یک نمونه از آنها که برای استفاده در بالگردها ساخته شده می پردازیم.
به گزارش مشرق، اين سامانه كه قابليت نصب بر روي بالگرد را دارد به عنوان جمر موشك هاي حرارتي به كار مي رود. اين سامانه در نزديكترين نقطه به خروجی موتور در پرنده نصب شده و در هر موقعيتي كه خلبان، لازم بداند روشن شده و مورد بهره برداري قرار مي گيرد و بدون اطلاع خلبان از موقعيت و محل تهديد، مكانيزم رهگيري موشك هاي حرارتي را دچار اختلال مي کند.
برخی از مشخصات فني این سامانه شامل توانمندی پوشش 360 درجه در سمت و 30-/+ در بلندا می باشد. توان مصرفی این سامانه 1000 وات بوده و می تواند در دمای 40- تا 80+ درجه سانتیگراد کار کند.
به کارگیری این سامانه در بالگردهای پرشما نیروهای مسلح کشور که هم اکنون نیز با گروه های اشرار که از سوی کشورهای فرامنطقه ای تجهیز می شوند باعث افزایش بقاپذیری در صحنه عملیات و تا میزان بسیار زیادی باعث خنثی شدن این تهدیدات می شود.
البته متخصصان داخلی پیوسته در حال تلاش برای ارتقاء سامانه ها و تجهیزات مختلف نیروهای مسلح هستند و نمونه های جدیدتری از این سامانه ها نیز در مراحل توسعه است.
۱۳:۵۹ - ۱۳۹۶/۰۶/۰۷
