به گزارش سرویس جامعه مشرق؛ از همان ساعت های اول که پلاسکو در آتش می سوخت، بازار شایعات داغ شد و همزمان با شعله کشیدن های آتش در طبقات پلاسکو، دروغ پردازی و جوسازی هم در فضای مجازی بیشتر و بزرگتر می شد.
اینبار اما آب حریف آتش نشد و شعله های آتش سرنوشت دردناکی را برای ساختمان 54ساله پلاسکو و آتش نشان های از خود گذشته رقم زد. پس از فرو ریختن پلاسکو، با وجود اطلاع رسانی لحظه به لحظه از محل حادثه توسط مجموعه مدیریت بحران، رسانه ملی و دیگر رسانه ها، بازار شایعات و خبرسازی ها همچنان رونق داشت تا جائیکه برخی مسئولان هم در دام همین شایعات افتادند و افکار عمومی را به چالش کشیدند.
تخریب ها و خبر سازی ها ادامه داشت اما درگوشه ای از شهر مردانی از جنس ایثار به دنبال پیدا کردن راهی برای نجات افرادی بودند که در ساعت های اولیه حادثه هنوز احتمال زنده بودنشان می رفت. از سوی دیگر اتاق های فکر برای تخریب های سیاسی تشکیل جلسه می دادند و با شایعه سازی سعی در برهم ریختن جو جامعه داشتند.
بازار داغ شایعات؛ پیامک از دیار باقی تا صدها مفقود الاثر
بازار شایعات داغ بود؛ از پیامک عده ای محصور شده در موتورخانه پلاسکو به دوستانشان که هیچ گاه معلوم نشد از کجا و چگونه شکل گرفت و حتی در رسانه های سطحی هم مثل بخشی از جامعه، دهان به دهان پیچید اما هیچگاه نمونه ای از پیامک ها و شماره های افراد ارسال کننده پیدا نشد، تا زیر آوار ماندن صد ها نفر از کسبه پلاسکو زیر آوار و ادعای پنهان کاری آمار واقعی توسط مسئولان مدیریت بحران!
شبکه های اجتماعی پر بود از شایعات و برخی رسانه ها نیز سیاسی بازی را به اوج رساندند و تا جایی پیش رفتند که روزنامه دولتی ایران درگزارشی، حرف های دژبانی کلانتری بهارستان را که معلوم نبود در جواب چه کسی و چه سوالی، عددی را بیان کرده مورد استناد قرار داد و اینگونه القا کرد که بیش از 200 نفر زیر آوارها مانده اند و خانواده هایشان برای اعلام مفقودی به نیروی انتظامی مراجعه کرده اند!
در این میان مسئولان نیز بیکار ننشستند. هر از گاهی با اظهار نظری آتش بیار معرکه ای می شدند که اهداف سیاسی آن از پیش معلوم بود.
درروزهای سخت آوار برداری از پلاسکو، با اینکه سخنگوی ستاد بحران دائم و برخط درحال اطلاع رسانی بود و هر خبرنگاری به راحتی می توانست با او ارتباط بگیرد، اما شایعه سازان کار را فراتر از تعداد کشته ها بردند و در طول عملیات آواربرداری هم اقدام به خبر سازی و شایعه پراکنی های متعدد می کردند که درنهایت با تکذیب مسئولان مرتبط روبرو می شد.
خبرسازی ها برای کم رنگ شدن مقصر اصلی
پرداختن به بازار ابهامات نیز داغ بود و اتاق فکر های داخلی و خارجی روزانه با ایجاد ابهامات زیادی سعی درمقصر نشان دادن مجموعه و خط فکری خاصی داشتند، درحالیکه بر اساس قانون اگر بنا بر برخوردی با ساختمان هایی چون پلاسکو باشد این وظیفه وزارت کار تعاون و رفاه اجتماعی بوده است که می بایست بر اساس گزارش شهرداری تهران نسبت به پلمب این ساختمان اقدام می کرد؛ مجموعه ای که هیچگاه در مظان اتهام قرار نگرفت.
برای بررسی ابعاد خبرسازی و شایعه پراکنی های صورت گرفته در فاجعه پلاسکو و تاثیر آن بر افکار عمومی به سراغ دکتر مجید ابهری رفتارشناس و استاد دانشگاه می رویم.
دکتر ابهری در گفتگو با مشرق با تاکید بر اینکه بروز حوادث آزار دهنده اعم از حوادث طبیعی و یا انسانی، شایعات و حدس و گمان های مختلفی را در جامعه ایجاد می کند، گفت: دراین میان گسترش شبکه های اجتماعی و فضای مجازی باعث شده تا اخبار به همراه شایعات به سرعت در جامعه منعکس شوند.به گفته وی، قدرت شبکه های اجتماعی و فراگیری آن در جامعه از یک سو و تعلل یاکندی رسانه های داخلی در انعکاس به موقع و سریع اخبار از سوی دیگر باعث شده می شود تا اخبار دروغ و شایعات به سرعت پر رنگ شوند.
به اعتقاد ابهری، چنین شایعاتی هرگز بدون برنامه ریزی در فضای مجازی و رسانه ای گسترش نمی یابد و نباید از این نکته غافل شد که اتاق فکر جنگ نرم در این میدان وظیفه هدایت فکری جامعه را در دست داشته و با ایجاد اضطراب اجتماعی سعی در بدبین کردن افکار عمومی نسبتبه توانمدی بعضی سازمان ها و برخی مدیران داشته است.
این رفتار شناس و جامعه شناس اجتماعی در تشریح عملکرد اتاق فکر فعال در این قبیل حوادث گفت: نیمی از اتاق فکر تخریب در داخل کشور فعال است و در قالب برخی رسانه ها و گروههای اجتماعی سعی در تخریب و شایعه سازی دارند و نیمی دیگر هم در رسانه های خارجی و معاند مانند بی بی سی، من و تو و صدای آمریکا به فعالیت مشغولند.
افکار عمومی قربانی تسویه حساب های سیاسی
ابهری با تاکید بر اینکه در مورد اخیر، رسانه ها و اتاق فکر فعال بر علیه مجموعه مدیریت شهری تهران تنها به تخریب فکر می کردند، گفت: جالب اینجاست که در این اتفاق حتی کوچکترین توجهی به سازمان های مسئول در حفظ ایمنی ساختمان ها نشد و رسانه ها نه درجهت آماده سازی مردم برای دفاع مدنی بلکه در جهت تسویه حساب های سیاسی خود وارد عمل شدند. فضای مجازی هم وضعیتی به مراتب بدتر داشت و هشتک های کاذب به جای مرهم شدن بر زخم شهر و مردم، تنها به تحریک آسیب دیدگان ،خانواده ها و مردم می پرداختند.
به گفته رئیس هیئت مدیره بنیاد صیانت از نهاد خانواده قوه قضائیه، همین رسانه ها و افراد که با خبر سازی و شایعه پردازی سعی در تخریب مسئولان شهری داشتند کوچکترین موضع گیری نسبت به حادثه تصادف قطار و در آتش سوختن هموطنانمان نکردند.
ضعف رسانه های رسمی در فضای شبکه های اجتماعی
وی علت اصلی شایعه پراکنی های اخیر در مورد تعداد کشته ها و شهدای پلاسکو و تعداد افراد مفقود الاثر را غیبت و ضعف رسانه های رسمی در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی دانست و گفت: در چنین مواقعی است که نیاز به ایجاد شبکه های خبر رسانی برای اطلاع رسانی به موقع و واقع گرایانه هویدا می شود و ضعف رسانه های رسمی در فضای مجازی و شبکه های پر تعداد اجتماعی مجددا نمایان می شود.
به گفته این رفتار شناس، شایعه سازان و دروغ پردازان برای دستیابی به اهداف سیاسی خود اخلاق را زیر پا می گذارند و با زیر سوال بردن توانایی سازمان های مربوطه و ایجاد تردید در بین مردم دست به تخریب چهره ها می زنند و همزمان با آن آرامش فکری جامعه را نیز به چالش می کشند و اکنون و پس از بازگشت نسبی آرامش به جامعه، باید سراغ شناسایی و برخورد با تولیدکنندگان چنین دروغ ها و شایعاتی که در ذهن و روحیه مردم تهران و ایران، اثر منفی گذاشت، رفت.
اما به راستی چنین شایعه سازی ها و دروغ پردازی هایی تا چه میزان بر افکار مردم تاثیر گذاشت و موفق به تخریب عملکرد سازمان ها و مسئولان شد؟
