سرویس جهان مشرق - رییس «موسسه تحلیل سیاست و مناقشه «  (IPAC) معتقد است که «در طی چند سال اخیر رشد جنبش‌های افراطی و سیر حرکت از سلفی‌گری به اندیشه‌های داعشی در اندونزی بی‌سابقه بوده است». در حالی که عربستان مدعی مبارزه با تروریسم و بالاخص القاعده و داعش است، تاریخچه چند سال اخیر اندونزی خبر از سرمایه‌گذاری عظیم آل‌سعود در پروش و گسترش تفکر وهابیسم، سلفی‌گری، و تروریسم در اندونزی می‌دهد.

دیدار ملک سلمان –پادشاه عربستان سعودی- از اندونزی که پر مسلمان‌ترین کشور دنیاست، اولین دیدار یک پادشاه سعودی از سال ۱۹۷۰ تاکنون بود. مقامات اندونزی به امید دریافت کمک مالی از عربستان این دیدار را صورت دادند، خواستار ۲۵ میلیارد دلار جهت سرمایه‌گذاری در منابع خود بودند که ملک سلمان فقط با یک میلیارد دلار موافقت کرده است.

دیدار ملک سلمان و «جوکو ویدودو» رییس جمهور اندونزی

اما عربستان پیوسته طی دهه‌های اخیر نگاه دیگری به اندونزی داشته که هدف آن تجارت نیست بلکه صدور ایدئولوژی است. «کریس چاپلین» پژوهشگر ارشد جنوب آسیا در موسسه پادشاهی هلند معتقد است که اگر امروز سلمان به دیدار «جوکو ویدودو» -رییس‌جمهور اندونزی- می‌رود، دلیل‌اش آن است که می‌خواهد منابع فرهنگی کشورش را در اندونزی حاکم کند. او در این مورد می‌گوید: «با توجه به ذوق و استقبال اندونزی، هیچ بعید نمی‌دانم که در آینده شاهد شبکه عظیم فارغ‌التحصیلان اندونزیایی دانشگاه‌های سعودی باشیم «.

از سال ۱۹۸۰ است که عربستان قویا بر روی صدور تفکرات سلفی‌گرایانه متمرکز شده است. در کشوری که دارای ۸۰۰ مسجد است، از این تعداد ۱۵۰ مسجد توسط عربستان ساخته شده است. سعودی‌ها، یک دانشگاه بزرگ رایگان هم در «جاکارتا» و چند موسسه آموزش زبان عربی در سرتاسر اندونزی تاسیس کرده‌اند.

طبق تخمین‌ها، اندونزی دارای ۱۳ هزار تا ۳۰ هزار مدرسه شبانه‌روزی که ۱۰۰ مدرسه توسط سعودی ها در این کشور ساخته شده است. میلیون‌ها دلار هزینه جذب اساتید مجرب دانشگاهی از سرتاسر دنیا توسط آل سعود تأمین می‌شود. بهترین امکانات و بورسیه تحصیلی را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد تا شبکه عظیم تاثیرات خود بر اندونزی را اجرایی نماید.

»دین وحید» متخصص سلفی‌شناسی اندونزی در دانشگاه «صیارف هدایت‌الله» معتقد است که کشورش فقط بخشی از پروژه عظیم عربستان در صدور تفکر سلفی‌گری به جهان است.

شیخ «عادل الکلبانی» یکی از چهره‌های متنفذ سلفی در اندونزی که عامل آل‌سعود و یکی از دشمنان رده‌ اول شیعه است

تحفه‌ای که «محمد بن عبدالوهاب» تحت نام «وهابیت» در سال ۱۷۴۴ میلادی در ائتلاف با آل‌سعود به عنوان شالوده روحی دولت سعودی خلق کرد، در قرن بیستم تبدیل به اصلی‌ترین هدف پروپاگاندای این خاندان برای تاثیرگذاری در فرهنگ و مذهب ملل هدف شد و در قرن بیست و یکم شدت بیشتری به خود گرفته است. پشتوانه این پروپاگاندا، پول‌های نفتی این کشور است. قلب سلفی‌گری اندونزی، «موسسه مطالعات عربی و اسلام « (LIPIA) است، در سال ۱۹۸۰ تاسیس شد. این مرکز ۳ هزار و ۵۰۰ دانشجو دارد و شهریه آن رایگان است. به هیچ عنوان سخنی از زبان اندونزیایی در این نهاد نمی‌شود و فقط عربی ملاک است. موسیقی، تماشای تلویزیون، و خندیدن با صدای بلند اکیدا ممنوع است. کلاس‌ها بصورت جداگانه برگزار می‌شود و سخنرانی کلاسی مردان را زنان می‌توانند از بلندگوهای سالن‌ دیگر بشنوند.

»حامد السلطان» رییس این مرکز وعده داده که تا پاییز سال ۲۰۱۷، ۴ پردیس دانشگاهی ماهواره‌ای برای تبلیغ تفکرات مورد نظر تاسیس خواهد شد. بودجه توسط عربستان آماده است و فقط در انتظار چراغ سبز وزارت امور اسلامی اندونزی هستند. مشکلاتی بر سر راه وجود دارد و آن این است که وزارت امور اسلامی معتقد است که در اندونزی باید منش اسلام اعتدالی و و فلسفه «پانکاسیلا» که معتقد به یکتاپرستی است تدریس شود. «محمد عدلین سیلا» یکی از مقامات وزارت امور دینی به شدت نگرانی خود را نسبت به تفکرات برخی از فارغ‌التحصیلان این مرکز که به داعش و بحث خلافت اسلامی معتقدند ابراز کرده است.

»ابشار عبدالله» یکی از فارغ‌التحصیلان این مرکز که از کمند تفکرات وهابی و سلفی‌گری خود را رهانیده، اقدام به ایجاد «شبکه اسلام لیبرال» کرده است. وی معتقد است که این مرکز که از آن فارغ‌التحصیل شده، دچار تفکرات متناقض است و درس الهیات فقط توسط کسانی وهابی تاییدشده هستند تدریس می‌شود. وی، ایدئولوژی و آموزه‌های این مرکز را کاملا متضاد با اسلام سنتی اندونزی که به اعتدال اعتقاد دارد می‌داند.

از سوی دیگر دانشگاه‌های درون‌مرزی و برون‌مرزی عربستان نقش بسیار پررنگی را در تربیت سیاستمداران کنونی اندونزی ایفا کرده‌اند. بسیاری از تصمیم‌سازان کنونی بدنه‌های مختلف نظام‌ حکومتی اندونزی از فارغ‌التحصیلان این مدرسه یا موسسه هستند. دانشجویان سال‌های گذشته نهاد وهابی‌گری و سلفی‌گری اکنون در سیستم سیاسی اندونزی نفوذ کرده‌اند.

»حبیب رازیِق» موسس «جبهه مدافعین اسلام» در اندونزی که معتقد به اعمال خشونت در دین است، حمایت خود از مرکز LIPIA و دانشگاه «ملک سعود» در ریاض را اعلام نموده است. «جعفر عمر طالب» موسس گروه سلفی «لشکر جهاد» از فارغ‌التحصیلان LIPIA است. قاطبه رهبران راست‌گرای افراطی اندونزی از جمله «هدایت نور وحید» از فارغ‌التحصیلان دانشگاه مدینه هستند.

روزهای بی‌محابای ادغام وهابی‌گری و تروریسم

«دین وحید» همان محققی که در خطوط فوق به او اشاره شد، از یکصد مدرسه‌ای یاد می‌کند که سلفی‌های اندونزی به حمایت و سرمایه عربستان در نقاط کلیدی اندونزی تاسیس کرده‌اند و مردم این مناطق به دلیل نزدیکی مسافت‌ها و جو حاکم ایجاد شده، حتی اگر برخلاف اعتقاداتشان باشد چاره‌ای جز ثبت‌نام فرزندانشان در این مراکز ندارند. وی معتقد است که سعودی‌ها پروژه نفوذ و تحقق وهابیسم در اندونزی را بی‌ سر و صدا پیش می‌برند و اگر با همین فرمان جلو بروند، آینده اندونزی در دستان این تفکر است.

یکی از ترفندهای سعودی‌ها در پروژه نفوذ این است که مناطق آسیب‌دیده را مورد شفقت و مساعدت قرار بدهند و سپس بهره‌برداری کنند. از این دست، می‌توان به منطقه «آکه» که غربی‌ترین نقطه اندونزی است و در سونامی ۲۰۰۵ مورد آسیب جدی قرار گرفت، اشاره کرد. عربستان بلافاصله به بهانه کمک‌های بشردوستانه وارد شد و پس از مدتی در کنار بیمارستان‌ها، مساجد و مدارسی را ساخت.

یکی از تمرکزات عربستان بحث سهمیه حج اندونزی است. این کشور، با ۲۲۱ هزار نفر دارای بیشترین سهمیه حج در جهان است. مقامات اندونزی به خوبی می‌دانند که یکی دیگر از دلایل اصلی سفر ملک سلمان به این کشور، مربوط به همین موضوع می‌شود. این در حالی است که سعودی‌ها علت این سفر را بحث همکاری در مقابل تروریسم اعلام کردند.

گروه‌های تندروی اندونزی بسیار مورد حمایت مالی عربستان هستند که از میان آنها می‌توان به گروهک تروریستی «جماعه الاسلامیه» اشاره کرد که بودجه خود را از بنیادهای خیریه آل سعود تامین می‌کند. طبق آمار «موسسه تحلیل سیاست و مناقشه» (IPAC)، تلویزیون سلفی، کانال‌های یوتیوب، گروه‌های فیس‌بوک، و کانال‌های تلگرام به مکان‌های حامیان داعش و حضور زنان افراطی در اندونزی بدل شده است. رییس این موسسه می‌گوید «در طی چند سال اخیر رشد جنبش‌های افراطی و سیر حرکت از سلفی‌گری به اندیشه‌های داعشی در اندونزی بی‌سابقه بوده است». در حالی که عربستان مدعی مبارزه با تروریسم و بالاخص القاعده و داعش است، تاریخچه چند سال اخیر اندونزی خبر از سرمایه‌گذاری عظیم آل‌سعود در پروش و گسترش تفکر وهابیسم، سلفی‌گری، و تروریسم در اندونزی می‌دهد.

اندونزی بزرگترین مرکز پیاده کردن دیپلماسی فرهنگی برای عربستان است و البته آخرین آن نیست. سعودی‌ها، به دنبال پیاده کردن پروژه‌ای هستند که در دهه ۱۹۸۰ در مصر پیاده کردند. در آن دهه، چند پردیس دانشگاهی ماهواره‌ای در دانشگاه «الازهر» مصر توسط عربستان ساخته شد. شورشیان بوسنی، همان فارغ‌التحصیلان این پردیس‌ها بودند. در دهه ۱۹۹۰ برای همین شورشیان مدارسی ساخته شد و شاهد یکه‌تازی‌های شورشیان و جدایی‌طلبان در طول این دهه بودیم که نهایتا به ظهور القاعده و داعش منجر شد. فقط در دهه ۱۹۹۰، بیش از ۲۵ هزار مبلغ مذهبی از طریق عربستان وارد هند شدند.

از کوزه همان برون تراود که در اوست

»لطفی آسیانوکی» استاد لیبرال دانشگاه اندونزی، معتقد است که پس از دیدار ملک سلمان با رییس‌جمهور اندونزی، اقتصاد کشورش دچار تغییرات محسوس خواهد شد و این یعنی عربستان برای اندونزی نقشه دارد. سیلا از مقامات وزارت امور دینی که در خطوط فوق به او اشاره شد، بر این باور است که هم‌اکنون عربستان بیش از هر زمان دیگری به اندونزی نیاز دارد و این نیاز فراتر از بحث سهمیه زائران حج است.

امروزِ اندونزی، فرداهای خطرناک آینده را برای ما معنای می‌کند. تفکر افراطی وهابیسم و سلفی‌گری اندونزی را تبدیل به خاستگاه حملات تروریستی و خشونت افراطی خواهد کرد و آینده منطقه و جهان را می‌تواند در تهدید قرار دهد.

منابع:

https://www.theatlantic.com/international/archive/۲۰۱۷/۰۳/saudi-arabia-salman-visit-indonesia/۵۱۸۳۱۰/

http://www.mei.edu/content/map/saudi-religious-influence-indonesi