به گزارش مشرق به نقل از تایمز اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در دیدار پنج‌شنبه (دیروز) با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، از تلاش ایرانیان باستان برای «نسل‌کشی» یهودیان در ۲۵۰۰ سال پیش گفت که به دلیل عدم توفیق ایشان به مبداء «جشن پوریم» تبدیل شد. نتانیاهو افزود:‌«اکنون ایران بعنوان وارث پرشیا [ایران باستان] می‌کوشد دولت یهودیان را نابود کند.» پوتین پاسخی نامنتظر به نتانیاهو داد که بازتاب خبری گسترده یافت. پوتین گفت: این ماجرا به سده پنجم پیش از میلاد تعلق دارد؛ اکنون ما در جهانی متفاوت زندگی می‌کنیم و بیائید درباره زمان حال صحبت کنیم. [۱]

این نخستین بار نیست که نتانیاهو می‌کوشد «افسانه استر» را به دستاویزی برای سیاست‌های ضد ایرانی خود بدل کند. نمونه پیشین اهداء «کتاب استر» به اوباما، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، بود با این هدف که او را به جدی بودن «تهدید هسته‌ای ایران» برای موجودیت دولت اسرائیل متوجه کند. [۲]

هرچند اوباما و پوتین سخنان نتانیاهو را جدی نگرفتند ولی در میان دولتمردان بلندپایه غربی کسانی بودند که نتانیاهو و «استر»ش را جدی گرفتند و با همین تعابیر نتانیاهو از تلاش ایرانیان باستان برای «نسل‌کشی یهودیان»‌سخن گفتند و آن را بر وضع امروز انطباق دادند. یادداشت زیر پاسخ من است به سخنان ۱۲ مارس ۲۰۱۴/ ۲۱ اسفند ۱۳۹۲ دیوید کامرون، نخست‌وزیر وقت بریتانیا، در کنشت (پارلمان) اسرائیل. [۳]

***

«پوریم» افسانه است، یا بهتر بگویم «اسطوره» است؛ یعنی واقعیت تاریخی نیست. پوریم جشن پیروزی یهودیان بر دشمنان در ایران است. داستان اینگونه است: استر زیبا، با نقشه پسرعموی سالخورده‌اش مردخای، که در مقام پدر و راهنمای اوست، همخوابه آخشوروش، پادشاه ایران، می‌شود، دل او را می‌رباید و زن قدرتمند ایران می‌شود. هامان، وزیر پادشاه، که «دشمن یهودیان» خوانده شده، با دسیسه استر به دار آویخته می‌شود. و سپس، یهودیان، با حمایت استر و مردخای، به کشتار گسترده و قساوت‌آمیز مخالفان دست می‌زنند و در پایان جشن می‌گیرند. این جشن «پوریم» نام دارد.

«کتاب استر» در حوالی سده دوم پیش از میلاد ساخته شده. هیچ یک از پادشاهان هخامنشی ملکه‌ای یهودیه بنام استر، یا نامی شبیه به آن، نداشتند و تلاش‌هایی که برای انطباق «آخشوروش»، یا «اخاشوِرُش»، پادشاه ایرانی «کتاب استر»، با خشایارشا، یا اردشیر اول یا اردشیر دوم، شده بی‌پایه است.

بسیاری از محققین، افسانه استر را برگرفته از افسانه‌های کهن بین‌النهرین می‌دانند که با اسطوره اسرائیلی جنگ شائول بنیامینی، شاه بنی‌اسرائیل، با اجاج، شاه عمالیق، آمیخته شده. نام «استر» برگرفته از «ایشتر»، الهه سکس و باروری در بابل، است و نام «مردخای» شبیه است به «مردوخ» خدای بابلی. در اساطیر بابلی نیز ایشتر عموزاده مردوخ است. در افسانه استر نام دیگر استر «هدسه»، به معنی گیاه «مورد»، است و در اساطیر بابلی «هدسشتو»، به معنی «عروس»، نام دیگر «ایشتر» است. روایت‌های دیگر نیز هست که اشاره نمی‌کنم. بحث درباره منشاء اساطیری افسانه استر را باید در مقاله‌ای تحقیقی خواند.

برغم عدم انطباق افسانه استر با واقعیت تاریخی، این کتاب جایگاهی مهم در یهودیت امروزین یافت؛ یعنی آن یهودیتی که به تعبیر رافائل پاتای، محقق نامدار یهودی، در دوران مسیحی بتدریج تکوین یافت. میرچا الیاده می‌نویسد:

«در قرون وسطی کتاب استر در میان یهودیان حداقل از سه نظر اهمیت داشت: اول، استر نماد یهودی درباری بود که برای دفاع از ملت خود هر مخاطره‌ای را پذیرا می‌شد. دوم، استر، بعنوان یهودی مخفی، بیانگر حضور پنهان شخینا (نماد مؤنث خدا) در جهان و در زندگی یهودیان آواره بود. سوم، استر و عید پوریم به شدت مورد علاقه مارانوهای اسپانیا بود زیرا در او خود را می‌دیدند.»

مارانوها همان یهودیان مخفی اسپانیا هستند که از سده شانزدهم در اروپا و عثمانی و سایر نقاط جهان پخش شدند. بدینسان، «کتاب استر» را می‌توان «کتاب مقدس» یهودیان مخفی خواند.

***

کتاب استر افسانه است و پوریم جشن اساطیری؛ هر چند «ورژن یهودی» آن قساوتی کم‌نظیر را علیه «دشمنان یهود» می‌پراکند. تا اینجا با آقای کامرون مشکل نداریم و ایشان، که خود یهودی‌تبار است، [۴] حق دارد «پوریم» را به یهودیان تبریک گوید. ولی زمانی که آقای کامرون، در سخنرانی ۱۲ مارس ۲۰۱۴ در کنشت اسرائیل، از پیروزی یهودیان بر دشمنان‌شان در «ایران باستان» تجلیل می‌کند، یعنی افسانه استر را واقعیت تاریخی می‌خواند و کشتار گسترده مخالفان یهود در ایران را، آنگونه که در کتاب استر توصیف شده، تأیید می‌کند. آیا آن رفتاری که در «کتاب استر» علیه «دشمنان یهود» بیان شده، که قصاص قبل از جنایت نیز بود، چیزی جز «هولوکاست» است؟ [۵]

«… و یهودیان بر دشمنان خویش استیلا یافتند... ترس ایشان بر همه قوم‌ها مستولی شده بود. و جمیع رؤسای ولایت‌ها و امیران و والیان و عاملان پادشاه، یهودیان را اعانت کردند زیرا که ترس مردخای بر ایشان مستولی شده بود... پس یهودیان جمیع دشمنان خود را به دم شمشیر زده کشتند و هلاک کردند و با ایشان هر چه خواستند به عمل آوردند. و یهودیان در دارالسلطنه شوشن پانصد نفر را به قتل رسانیده هلاک کردند... ده پسر هامان بن همداتای، دشمن یهود، را کشتند... و [جسد] ده پسر هامان را [در شوش] به دار آویختند... در روز چهاردهم ماه اذار نیز جمع شده سیصد نفر را در شوشن کشتند... و سایر یهودیانی که در ولایتهای پادشاه بودند... هفتاد و هفت هزار نفر از مبغضان خویش را کشته بودند... در روز چهاردهم ماه آرامی یافتند و آن را روز بزم و شادمانی نگاه داشتند...» (کتاب استر، باب نهم، ۱- ۱۷)

وضع بدتر می‌شود زمانی که کامرون، بلافاصله پس از سخنان فوق، حمایت همه‌جانبه خویش را از دولت نتانیاهو، و «راه» و روش‌هایی شبیه به آنچه در «کتاب استر» توصیف شده، اعلام می‌کند. کامرون سخنرانی خود را اینگونه به پایان برده است:

«شما در این هفته پوریم را جشن می‌گیرید. شما خاطره زمانی را زنده می‌کنید که مردم یهودی در ایران باستان در معرض تهدید نابودی بودند. و شما روزی سرشار از شادی را تجربه می‌کنید به یاد راهی [روشی] که مردم یهودی نجات یافتند و به آزادی رسیدند. همه ما در اینجا مشتاق روزی هستیم که مردم یهودی بتوانند در میهن خود آزاد و سالم باشند. می‌دانم که چالش پیش رو بزرگ است، ولی بزرگتر از آن دوستی است که من از بریتانیا با خود آورده‌ام... من در اینجا در کنار شما به آینده می‌نگرم. پیام امروز من به شما بطور ساده این است: در هر گامی که در این راه برمی‌دارید ما با شما هستیم.»

——

۱- گزارش تایمز اسرائیل، ۱۰ مارس ۲۰۱۷/ ۲۰ اسفند ۱۳۹۵
Rejecting Purim spiel, Putin tells Netanyahu to stop dwelling on past After prime minister tries to sell opposition to Iran based on holiday tale, Russian president says ‘we now live in a different world’ BY TIMES OF ISRAEL STAFF AND AFP, March 10, 2017
http://www.timesofisrael.com/rejecting-purim-spiel-putin-tells-netanyahu-to-stop-dwelling-on-past/

۲- بنگرید به گزارش کریستین ساینس مانیتور ۷ مارس ۲۰۱۲
Netanyahu gives Obama the Book of Esther. Biblical parable for nuclear Iran? Esther tells of a Persian plot against the Jews that was thwarted through cunning and the intercession of a gentile king. Purim, the holiday that celebrates the story, starts tonight. By Dan Murphy, Staff writer, The Christian Science Monitor, MARCH 7, 2012
http://www.csmonitor.com/World/Security-Watch/Backchannels/2012/0307/Netanyahu-gives-Obama-the-Book-of-Esther.-Biblical-parable-for-nuclear-Iran

۳- دیوید کامرون و ستایش او از «هولوکاست ایرانی»، فیسبوک عبدالله شهبازی، پنجشنبه، ۲۲ اسفند ۱۳۹۲/ ۱۳ مارس ۲۰۱۴.
https://www.facebook.com/abdollah.shahbazi/posts/10152273095439687?stream_ref=10

۴- برای آشنایی با تبار یهودی دیوید کامرون بنگرید به: «تباری که دیوید کامرون معرفی نمی‌کند»، فیسبوک عبدالله شهبازی، یکشنبه، ۴ اسفند ۱۳۹۲/ ۲۳ فوریه ۲۰۱۴.
https://www.facebook.com/abdollah.shahbazi/posts/10152232674744687?stream_ref=10

۵- بنگرید به متن کامل و رسمی سخنرانی ۱۲ مارس ۲۰۱۴ دیوید کامرون در کنشت اسرائیل:
https://www.gov.uk/government/speeches/david-camerons-speech-to-the-knesset-in-israel

عبدالله شهبازی