به گزارش گروه جهاد و مقاومت مشرق، بنیاد شهید و امور ایثارگران به دلیل مواجهه با مشکلات عدیده جانبازان، آزادگان، خانواده شهدا و ایثارگران با چالش‌های جدی در این حوزه مواجه بوده و هست. و همیشه بحث‌هایی بر سر کمکاری و کم توجهی به قشری از ایثارگران و یا اجرای به موقع قوانینی که شامل حال آن‌ها می‌شود توسط مدیران و بدنه بنیاد شهید در رسانه‌ها برپا بوده است. نگاه به مشکلات مختلفی که در سال‌های گذشته گریبانگیر این نهاد مقدس شده است و مرور کارنامه عملی برخی مدیران، نگاه را برای ترسیم مسیر مدیران آینده بازتر و روشن تر می‌کند.

در آغاز دولت دوازدهم همزمان با تغییرات کابینه دولت روحانی، بحث بر سر تغییر مدیریت بنیاد نیز مطرح شده است. برخی معتقدند ساختار بنیاد شهید انتظار تغییراتی را در دولت جدید می‌کشد و با مدیریت جدیدی همراه خواهد بود و برخی دیگر معتقدند مدیریت بنیاد شهید همچون برخی از وزارتخانه‌های دولت دوازدهم تغییری نخواهد کرد. اما آیا تغییر رئیس بنیاد به منزله تغییراتی در ساختار این نهاد جمهوری اسلامی است که وظایف سنگینی را در قبال خانواده ایثارگران بر دوش می‌کشد؟

بعد از معرفی، بخش دوم از پرونده ویژه «ساختار بنیاد شهید؛ انتخابی یا انقلابی» گفتگو با حسین عامریان فرزند شهید محمد علی عامریان و مدیر عامل کانون همبستگی فرزندان شاهد در خصوص شاخص های مدیر بنیاد و مشکلات ساختاری در مدیریت بنیاد شهید است. کانون همبستگی فرزندان شاهد یکی از تشکل‌های فعال ایثارگران و فرزندان شهداست. این کانون در واقع اتحادیه‌ای از تشکل‌های فرزندان شاهد است. کانون همبستگی فرزندان شاهد که سال 91 تاسیس شد در نظر داشته که حوزه فرزندان شاهد در سراسر کشور را سازماندهی و صیانت کند. بدین ترتیب تشکل‌های فرزندان شاهد از سراسر کشور در این کانون جمع می‌شوند تا با برنامه ریزی مشترک در راه اهداف انقلاب و فرزندان شهدا به صورت متمرکز در کل کشور فعالیت‌های منسجمی را انجام دهند.

مهمترین ماموریت بنیاد شهید، حفظ کرامت خانواده شهدا/ادبیات برخورد با ایثارگران، خدماتی نباشد

حسین عامریان درباره شاخص‌های انتخاب ریاست بنیاد می‌گوید: برای اینکه بفهمیم رئیس بنیاد باید چه شاخص‌هایی داشته باشد، ابتدا باید ببینیم که جامعه ایثارگری چه نیازهایی دارد و به بنیاد شهید چه مأموریتی داده شده است. اگر بررسی کنیم، می‌بینیم که شاید مهمترین ماموریت بنیاد شهید، حفظ جایگاه و کرامت خانواده شهدا باشد و نه خدمات دهی صرف. معمولا مسئولینی که به بنیاد شهید می‌آیند، رویکرد اولشان اینست که خدمات دهی مناسبی داشته باشند. یا می‌خواهند نیازهای اولیه جامعه هدفشان را پاسخگو باشند. در حالیکه بیشتر ماموریت بنیاد حفظ جایگاه و کرامت خانواده‌ها است و در راستای آن ارائه خدمات است.

او ادامه می‌دهد: متاسفانه خیلی وقت‌ها کرامت خانواده شهدا رعایت نمی‌شود. نتیجه این می‌شود که در بنیاد نگاه ارباب رجوع و کارمندی به خانواده شهید می‌شود. خب در ادارات دیگر هم افرادی که جامعه هدف آن اداره هستند، مراجعه می‌کنند و خدماتی تعریف شده و خدمات را دریافت می‌کنند. بنیاد باید با سایر ادارات تفاوت داشته باشد و ادبیاتی که در مواجهه با خانواده شهدا و ایثارگران به کار می‌رود، یک ادبیات صرفا خدماتی نباشد.

در بنیاد بدنه‌ای شکل گرفته که گاهی دچار اشتباهات و بعضا انحرافات است/روسای بنیاد ریسک تحول را نمی‌پذیرند

مدیر عامل کانون همبستگی فرزندان شاهد می‌گوید: این گفتمان باعث می‌شود که به مرور شیوه مطالبه گری جامعه هدف هم فرق کند و خود مدیران بنیاد هم وظیفه‌شان را فقط به پاسخ خدماتی به جامعه هدف محدود کنند و در واقع مسئولیتی را از خود سلب کنند. در واقع باید جنبه نهاد انقلابی بودن بنیاد شهید بیشتر حفظ شود. من فکر می‌کنم مدیرانی که به بنیاد می‌آیند باید این گفتمان و ادبیات سازمانی بنیاد شهید را عوض کنند و به همان اوایل انقلاب برگردانند. به ماموریت‌ها و هدف‌ها بیشتر توجه کنند. ببینند هدف از تاسیس بنیاد شهید چه بوده است و جایگاه ایثارگران نسبت به نظام و دولت و بنیاد شهید چیست. وقتی این را دریابند خودشان مجبور می‌شوند این گفتمان را عوض کنند.

عامریان با اشاره به نقش نفر اول بنیاد شهید در ساختار بنیاد می‌گوید: متاسفانه در بنیاد شهید ساختار به گونه‌ای نیست که رئیس بنیاد شهید عوض شود ما بگوییم همه چیز عوض شده است. نه؛ اینجا بدنه‌ای شکل گرفته که گاهی دچار اشتباهات و بعضا انحرافاتی هست که روسای بنیاد شهیدی که می‌آیند یا ریسک این تغییر و تحول را نمی‌پذیرند و یا بعضی اشخاصی که در سمت مدیران میانی یا ارشد سازمان هستند، اجازه این تغییر و تحولات را به رئیس بنیاد نمی‌دهند. خب این مدیران می‌آیند و می‌روند و تغییر می‌کنند و تا اوضاع و احوال دستشان بیاید و برنامه‌ریزی داشته باشند هم این دوره تمام می‌شود و فرصت پیدا نمی‌کنند که این گفتمان سازمانی را تغییر دهند.

مشکلات مدیریتی بنیاد که کرامت ایثارگران را زیر سوال می‌برد چیست؟

او با اشاره به نارضایتی ایثارگران از سیستم مدیریتی بنیاد می‌گوید: در حال حاضر وقتی بنیاد خدمات زیادی را ارائه می‌دهد اما به خاطر همین که این آداب رعایت و شئون حفظ نمی‌شود، غالب ایثارگران از بنیاد شهید رضایت ندارند. در حالیکه زحمات زیادی هم کشیده و تلاش زیادی هم می‌شود. معمولا هم روسای بنیادی هم که آمدند موقتی بودند و نتوانستند منشا تحولات اساسی باشند و کار خاصی انجام بدهند. اینکه برخی می‌گویند رئیس بنیاد لزوما باید از ایثارگران باشد هم درست نیست. دلیلی ندارد که بگوییم اگر مدیر از خود ایثارگران باشد این کار را بهتر انجام می‌دهد. مهم اینست که مدیر شایسته و جهادی باشد که فضای کارش را بشناسد. خیلی وقت‌ها خانواده شهدا و ایثاگران می‌آیند و در مناصبی قرار می‌گیرند که نمی‌توانند آن را خوب مدیریت کنند و در واقع در آن منصب که قرار می‌گیرند فراموش می‌کنند، عضو جامعه ایثارگری هستند.

فرزند شهید عامریان تعریفی از رعایت کرامت ایثارگران ارائه می‌دهد و می‌گوید: خانواده شهدا و ایثارگران یک جایگاه اجتماعی دارند و عنوان ایثارگر یعنی کسی که سعی می‌کند جان و مال خودش را ایثار کند. وظیفه بنیاد شهید هم اینست که کریمانه با او برخورد کند. نه اینکه سعی کند روی مشکلات او سرپوش بگذارد و آن کسی که اعتراضی کرد را بیشتر تکریم کند و تا وقتی اعتراضی صورت نگرفته توجهی نکند و بعضا حتی صف‌بندی در مقابل ایثارگران ایجاد کرده و ایثارگران را در مقابل هم قرار دهد. این ها مشکلاتی است که کرامت ایثارگران را زیر سوال می‌برد و کم کم مشکلات زندگی‌اش باعث می‌شود او نتواند نقش خود را در زندگی به درستی ایفا کند.

در حوزه فرهنگی بنیاد شهید تقریبا هیچ کاری انجام نمی‌شود

او ادامه می‌دهد: خانواده شهدا نشان داده‌اند که قادرند برای نظام هزینه کنند و یک ظرفیت ارزشمندی هستند که باید روی آن مدیریت  شده و از آن استفاده شود. خانواده شهدا جایگاه خاصی در اجتماع دارند و در بین مردم هم حتی کسانی که خیلی ارتباطات اسلامی ندارند به خاطر ارتباطات ملی به این خانواده‌ها احترام می‌گذارند. بنیاد باید سعی کند از این ظرفیت استفاده و آن را راهبری کند تا بتواند آن را در خدمت نظام و انقلاب قرار بدهد.

مدیر عامل کانون همبستگی فرزندان شاهد با اشاره به اداره سنتی در فعالیت‌های فرهنگی بنیاد می‌گوید: مثلا در حوزه فرهنگی بنیاد شهید تقریبا هیچ کاری انجام نمی‌شود. سعی می‌کنند یکسری کارهای فرهنگی که 30 سال پیش تاکنون انجام می‌شده است را تکرار کنند. همه کارها در حد رفع تکلیف و هیچ دغدغه و برنامه‌ای ندارند. درحالیکه یکی از اهداف اصلی تاسیس بنیاد شهید، همین تبیین فرهنگ ایثار و شهادت است ولی شاید بنیاد تاکنون کمترین نقش را در این میان داشته است. لذا لازم است در این موضوع بازنگری اساسی صورت بگیرد.

بنیاد خود را رقیب تشکل‌های ایثارگری می‌داند

او ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد که بنیاد شهید در دوره مدیریت جدید نباید دنبال رقابت با ایثارگران باشد و بخواهد مقابل آن‌ها قرار بگیرد. باید راهبری و کمک کرده و سعی کند که به عنوان مجموعه‌ای که قرار است خدمتگزار باشد، آن‌ها را سازماندهی، هماهنگ و پشتیبانی کند تا به اهدافش برسد. متاسفانه حتی در بحث تشکل‌ها هم بنیاد خودش را رقیب می‌داند و سعی می‌کند آن‌ها را کنار بزند.

عامریان نارضایتی بیشتر ایثارگران را در پی کم توجهی به مشکلات آنان را هشدار داده و می‌گوید: ایثارگران از بنیاد ناامید هستند و ممکن است بعدا هم شاهد نارضایتی‌های بیشتری باشیم. حوزه خانواده شهدا حوزه حساسی است که دشمن رویش برنامه ریزی می‌کند. بنابراین باید دقت کنیم که بعضی اقدامات عامدانه و یا جاهلانه سبب نشود که دشمن از آن سواستفاده کند. وقتی در مجلس می‌بینیم برای تصویب قوانینی که برای رفع مشکل و کاستی‌های حوزه ایثارگران است و نه برای رفاه ایثارگر، بنیاد شهید مقابل ایثارگران و نمایندگان مجلس می‌ایستد که فلان قانون تصویب نشود، نشان می‌دهد که بنیاد از ماهیت خود فاصله گرفته و اصلا نمی‌داند جایگاهش کجاست.

بودجه نمی‌خواهیم، حداقل پشتیبانی فرهنگی کند

مدیر عامل کانون همبستگی فرزندان شاهد از برخورد مسئولین بنیاد با تشکل‌ها می‌گوید و ادامه می‌دهد: ما به عنوان تشکل در تعامل با بنیاد مشکل داریم. بنیاد سعی می‌کند ما را خنثی کند و هیچ اثردهی ندارد. درحالیکه باید در کنار ما و خوشحال باشد که مجموعه‌هایی مثل ما فعالیت می‌کنند. یعنی مجموعه‌هایی که با رویکرد فرهنگی و به دنبال خدمت فرهنگی عادلانه و فعالیت صنفی منطقی برای ایثارگران هستند. توقع داریم که بنیاد حمایت و کمک و از این ظرفیت استفاده کند اما ما یک جاهایی نه تنها پشتیبانی نمی‌شویم بلکه برای حداقل چیزها همراهی آنان را نداشته‌ایم. ما نگفتیم بودجه‌ای طلب کنیم اما حداقل از مباحث فرهنگی ما پشتیبانی کند.

با تغییر یا عدم تغییر رئیس بنیاد مشکلات حل نمی‌شود/رویکرد سیاسی هم در انتخاب‌ مدیران میانی بنیاد اثرگذار بوده است

حسین عامریان با اشاره به اینکه تغییر یا عدم تغییر شخص رئیس بنیاد تاثیر چندانی در مشکلات ساختاری بنیاد ندارد، گفت:  این موضوعاتی که گفته شد ناراحت کننده است و نمی‌توانیم بگوییم رئیس بنیاد تقصیر دارد و اگر رئیس بنیاد عوض شد همه این‌ها حل می‌شود، نه اینطور نیست بلکه رئیس بنیاد باید تصمیم بگیرد که ادبیات سازمانی بنیاد را کم کم تغییر دهد تا این شرایط عوض شود.

او در پاسخ به این سوال که آیا انتخاب مدیران میانی بنیاد سیاسی است یا تخصصی می‌گوید: رویکرد سیاسی هم مسلما تاکنون در انتخاب‌ مدیران میانی بنیاد از سوی رئیس بنیاد شهید اثرگذار بوده ولی نمی‌توانیم بگوییم فقط سیاسی بوده بلکه پارامترهای مختلف را در نظر گرفتند و انتخاب‌هایی در این خصوص انجام دادند ولی مسلما باید حداقل انتصاب‌های سیاسی هم داشته باشند که قابل انتقاد هم نیست طبیعی است که هر دولتی می‌آید از افراد هم فکر سیاسی خود استفاده می‌کند.