سرویس جهان مشرق - ارتش سوریه با رفع محاصره تحمیل ‌شده به دیر الزور و آزاد کردن تیپ ۱۳۷ از ایستادگی قهرمانانه در این محاصره دستاورد راهبردی بزرگی را تحقق بخشیده و مسیر خود را برای تسلط در بخش‌های مختلف استان از جمله شهر دیرالزور و حومه های آن هموار کرد. این گزینه می تواند ابتکار عمل را به صورت کامل به ارتش سوریه و متحدانش داده و داعش را بیش از پیش با خسارت‌های گسترده مواجه کند.

دیرالزور که لقب عروس فرات را دارد، یکی از بزرگ‌ترین استان‌های سوریه از نظر مساحت و از غنی‌ترین این استان‌ها از نظر منابع انرژی و ثروت‌های طبیعی و حاصلخیزی اراضی و آب و غذا است. با این وجود در موازنه درگیری های موجود در سوریه، موقعیت ژئوپلیتیک این منطقه را می توان مهم‌ترین اولویت در جنگ برای رفع محاصره آن دانست. یکی از ابعاد اهمیت این منطقه عمق استراتژیک آن نسبت به مناطق دیگر داخلی سوریه از جمله تدمر و صحرای سوریه و حمص و حماه است.

یکی از اهداف تلاش‌های دو سال گذشته آمریکا در سوریه ، مانع‌تراشی در روند آزادسازی کامل دیرالزور بوده است. نقض عهد واشنگتن بعد از تفاهم با روسیه در زمینه توقف روند درگیری ها و مانع‌تراشی در روند راه ‌حل سیاسی آستانه و ژنو و تلاش برای تغییر معادلات و تحقق آرزوهای خود در سوریه با هدف تسلط بر دیرالزور بوده وتلاش داشت افتخار اخراج داعش از این شهر راهبردی را به نام خود ثبت کند تا نیروهای وابسته به خود را در این شهر مستقر کند. واشنگتن در این راه از احمد الجربا و عشایر منطقه النقاره و گروه های وابسته به اتاق عملیات الموک استفاده زیادی کرد، اما تمامی این ابزارها نتوانستند مانع از دستیابی ارتش سوریه به دیرالزور شوند.

تاریخچه محاصره دیرالزور

اولین حضور عناصر مسلح تروریست در دیرالزور مربوط به ژوئن سال ۲۰۱۲ بود که در آن زمان با مقاومت ارتش سوریه به پایان رسید. اما تروریست‌های مسلح مدتی بعد و پس از ظهور جبهه النصره در سوریه بار دیگر به حومه این شهر و بخش هایی از خود شهر رسیدند. در نهایت داعش در فوریه و مارس سال ۲۰۱۴ کنترل کامل حومه دیرالزور را از القاعده گرفت و  مسیر ارتباطی این شهر با دمشق را از طریق تسلط بر روستای شولا قطع کرد. به این ترتیب محاصره کامل بخش هایی از دیرالزور از نیمه ژانویه سال ۲۰۱۵  آغاز شد و نیروهای داعش مسیر امداد رسانی زمینی به این استان را مسدود کرده و مانع از ورود موارد غذایی و سوختی به منطقه شده و برق و سایر وسایل ارتباطی آن را نیز قطع کردند. محاصره این منطقه با تسلط داعش درمنطقه المریعیه تثبیت شد و به این ترتیب فرود هواپیماهای باری نظامی در این شهر نیز با مشکل مواجه شد.

با وجود محاصره این شهر، به علت اهمیت راهبردی که دیرالزور داشت، ارتش سوریه سعی کرد پایگاه‌های موجود خود را حفظ کند ، چرا که معتقد بود از دست دادن دیرالزور به معنی از دست دادن بیشتر مناطق شرق سوریه است که آمریکا چشم طمع به آن دارد و برای تضعیف دولت و ارتش سوریه به دنبال تحت کنترل گرفتن آن است. به همین علت بود که جنگنده‌های ائتلاف به ظاهر ضد داعش چندین بار مواضع نیروهای محاصره شده ارتش سوریه در داخل دیرالزور را هدف قرار داد. یکی از این موارد در پایان سال ۲۰۱۵ بود که جنگنده‌های آمریکایی انبار سوخت و مهمات ارتش را منهدم کردند. در سپتامبر ۲۰۱۶ نیز مواضع ارتش در کوه الثرده موشک باران شد که به کشته شدن ۸۲ نفر از نیروهای ویژه ارتش سوریه منجر شد و این حمله در نهایت باعث سقوط منطقه مذکور به دست تروریست ها شد.

داعش از هیچ وسیله ای برای خارج کردن نیروهای محاصره ‌شده ارتش از این شهر فروگذار نکرد. پرتاب راکت و موشک های مختلف و استفاده از صدها نفر از عوامل انتحاری و نیروهای مبارز و مأمور کردن قوی‌ترین گردان‌های خود برای رسیدن به این هدف ، تنها چند مورد از این تلاش ها بود. اما پایداری قهرمانانه ارتش سوریه باعث برافراشته ماندن پرچم سوریه در این مناطق شد تا همچنان نیمی از شهر بعلاوه فرودگاه نظامی و مقر تیپ ۱۳۷ و لشکر ۱۷ در دست دولت باقی بماند.

ابعاد و پیامدهای راهبردی رفع محاصره دیرالزور  

پیروزی دیرالزور به حدی برای طرفین درگیریها قابل اهمیت بود که آزاد سازی شهر راهبری السخنه تنها به عنوان مقدمه ای برای رسیدن به آن حائز اهمیت بود. نیروهای ارتش سوریه و متحدانش پس از آزادسازی این شهر موفق شدند از طریق محور السخنه و صحرای سوریه پیشروی‌های خود را از چهار جهت تحت پوشش هوایی نیروهای سوری و روسی و با پوشش نظامی و راهبردی روسیه که همراه با شلیک موشک‌های رهگیر بالدار کالیبر بود، به پیشروی‌های خود ادامه دهند. استفاده از این تسلیحات میزان اصرار جبهه مقاومت برای آزاد سازی دیرالزور را نشان می داد. اتاق عملیات نیروهای متحد ارتش سوریه به موقعیت استراتژیک و تأثیرگذاری این پیروزی در عرصه میدانی واقف بوده و آن را پایانی برای جنگ سوریه می‌دانستند.

سرعت بالا در رفع محاصره دیرالزور: یکی از ابعاد پیروزی ارتش ملی سوریه در رفع محاصره دیرالزور که طی درگیری‌های ماههای اخیر به آن عادت کرده ایم، فاصله اندک از زمان تصمیم‌گیری به آغاز عملیات تا اجرایی شدن و رسیدن به اهداف کامل عملیات است. این موضوع را در تحولات آزاد سازی السخنه یا پاکسازی مرزهای اردن و سوریه و همچنین برقراری ارتباط بین نیروهای مدافع در مرزهای عراق و سوریه نیز شاهد بوده ایم. شرایط میدانی دیگر به گونه ای نیست که پیشروی‌ها به صورت چند کیلومتر محدود و همراه با عملیات تک و پاتک باشد و به سرانجام رساندن آزاد سازی یک شهر راهبردی، چندین ماه زمان نیاز داشته باشد. این موضوع بیش از اینکه از نظر نظامی دارای اهمیت باشد، در سطوح سیاسی و بویژه در مذاکرات احتمالی آینده در تعیین سرنوشت نهایی بحران سوریه حائز اهمیت خواهد بود.

آمریکایی‌ها پیش از این تصور می‌کردند ارتش سوریه و متحدانش به این زودی ها نمی‌توانند کنترل شهر دیرالزور را در دست بگیرند و محاصره آن را بشکنند و این کار دست کم به سه سال زمان نیاز دارد. آنها فکر می‌کردند که در این مدت می‌توانند با همراهی کردها به موجودیت داعش در الرقه و دیرالزور و الحسکه پایان داد و گام مهمی را برای فدرالیته کردن سوریه بردارند. به همین علت بود که آمریکایی ها سال ۲۰۲۰ را به عنوان زمان راه حل سیاسی بحران سوریه معرفی کرده بودند.

اهمیت اقتصادی دیرالزور: علاوه بر اینها تسلط دولت سوریه بر بخش‌های شرقی جغرافیایی این کشور پروژه‌های نیروهای متجاوز و تروریست‌ها برای جدا کردن بخش‌های شرقی سوریه و قراردادن آنها تحت نفوذ آمریکا در قالب طرح تجزیه طلبانه این کشور را از بین برد. اهمیت این موضوع هنگامی مشخص می‌شود که متوجه شویم ۴۰% از انبارهای نفتی موجود در سوریه در استان دیرالزور واقع شده است. از منظر آمریکا این موضوع می توانست تاثیر مهمی در حذف ابزار اقتصادی دولت سوریه بر اساس طرح غربی صهیونیستی داشته باشد.  

تاثیر راهبردی آزاد سازی دیرالزور در پایان جنگ سوریه: عملیات رفع محاصره دیر الزور همچنین تحول استراتژیک بزرگی در تعیین روند جنگ ضد تروریسم به شمار می‌رود. این تحول استراتژیک می‌تواند نویدبخش پایان دوره تروریستی در سوریه و شکست توطئه‌های مداخله‌جویانه و تجاوزطلبانه ضد این کشور باشد. از همین منظر است که برخی تحلیلگران مسائل راهبردی اعتقاد دارند رفع محاصره دیرالزور از آن جهت که نشانه های خروج سوریه از بحران را در خود دارد، اگر مهم تر از آزاد سازی حلب نباشد، کم اهمیت تر از آن نیست. اگر آزادسازی حلب نقطه عطفی در تغییر مواضع نهایی میدانی در نبرد سوریه بود، آزاد سازی دیرالزور را می توان نقطه عطفی در حذف گروه تروریستی داعش از نقشه سوریه دانست. به این ترتیب این پیروزی و تمرکز و روحیه بالای ارتش سوریه پس از آن، پیامدها و تاثیر زیادی در روند مبارزه با تروریسم در سوریه خواهد داشت.  

رفع محاصره دیرالزور و پیامدهای آن بر محافل سیاسی: همانطور که در سیگنال های مربوط به پیروزی‌های اخیر در سوریه مشاهده کرده‌ایم ، رفع محاصره دیرالزور باعث نرمش در مواضع و رفتار دولت‌های اروپایی خواهد شد. اصرار دولت سوریه بر حفظ ارزش ها و مبانی خود در روند مبارزه با تروریسم ، مسئولان اروپایی را دچار تنگنا کرده و حالا دیگر کسی نیست که پایان بحران شش و نیم ساله سوریه را نزدیک نداند، تمام آنچه که در کش‌وقوس‌های سیاسی و نظامی در عرصه داخلی و محافل بین‌المللی مربوط به سوریه مطرح است، مربوط به برون رفت آبرومندانه کشورهای مداخله جو در سوریه و برداشت آنها از امتیازات اندک باقیمانده از کیک سوریه است. 

تاثیرات آزاد سازی دیرالزور در روند مذاکرات سیاسی برای تعیین سرنوشت سوریه بر کسی پوشیده نیست، به همین علت است که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه بلافاصله بعد از پایان عملیات آزادسازی دیرالزور خواستار آغاز روند سیاسی مذاکرات آستانه برای تثبیت مناطق کاهش تنش شده است. به نظر می رسد معارضان سیاسی نیز برای جلوگیری از خسارت های بیشتر آمادگی ورود هر چه سریع‌تر به روند مذاکرات را دارند.