به گزارش مشرق، ردّ پنجه‌هایش روی تپه‌ماهورهای نزدیک میاندشت میامی دیده می‌شود همین اطراف است همین نزدیکی ... دیدنش در جاده‌ای که زیستگاهش را بلعیده سخت نیست آن‌هم با خز بژ رنگ منحصربه‌فردش ... خزی که کمی با پسرعموهای آفریقایی‌شان در ترکیب و رنگ تفاوت دارد.
می‌خواهد از جاده گذر کند، طبیعتش این را می‌گوید به دنبال غذا است توله سه‌ماهه‌اش را از عبور بر حذر می‌دارد صدایش در گلو می‌پیچد خودش به دنبال غذا ... لحظه‌ای بعد صدای ترمز لاستیک و دیگر هیچ ...
توله بی‌قرار است این‌سو و آن‌سو می‌رود جرات نزدیک شدن ندارد یکی از افراد حاضر در صحنه از او عکسی می‌گیرد تا حداقل بتوان سنش را تخمین زد و اینکه آیا او بدون مادر زنده می‌ماند یا خیر ... مادری که ملغمه آسفالت سرد و آهن سخت او را از وی گرفت آن‌هم گونه نادری از جانداران که در نبود مادر آن‌هم در سن زیر چهارماهگی محکوم‌به فناست.
این روزها در توران یوزهای بالغ هم چیزی برای خوردن نمی‌یابند چه برسد به توله چهارماهه... این روایتی از جدال آهن و یوز است که هشت ماهی از آن می‌گذرد ... روایتی که در ۱۲ سال گذشته هشت بار فقط در میاندشت، میامی و شاهرود تکرار شده است.
آمار تصادفات جاده‌ای و مرگ‌ومیر ناشی از آن برای موجود خارق‌العاده یوز آن‌قدر بالاست که حتی مسئولان محیط‌زیست نیز از بیان آن ابا دارند آماری که نشان‌دهنده عدم کارکرد طرح‌های حفاظتی ازاین‌گونه نادر ارزشمند است و دراین‌بین مسئولان یا به بهانه عدم وجود اعتبارات کاری را صورت نداده‌اند و یا اقداماتشان چاره‌ساز نبوده است.
۶۰قلاده یوز در ایران وجود دارد
«یوز +۱۰» نیز مانند چراغ‌های گردان، سنسورهای حرکتی، قرار دادن چیپ‌های الکترونیکی روی سپر خودروها، نصب علائم هشداری شبیه یوز، پایش الکترونیکی، نصب چیپ هوشمند بر روی جانور، احداث زیرگذر و ده‌ها طرح علمی و غیرعلمی دیگر امروز در سازمان محیط‌زیست خاک می‌خورد و بهانه آن نبود اعتبارات عنوان می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد علی‌رغم سکوت مسئولان محیط‌زیست در عدم ارائه آمار دقیق، از سال ۸۳ تا ۹۶، ۱۵قلاده یوز ایرانی از جمعیت ۶۰ قلاده‌ای آن‌ها در دنیا، تنها براثر تصادفات رانندگی تلف‌شده‌اند هفت یوز در پارک ملی توران که آخرین آن‌ها مربوط به حادثه زمستان ۹۵ بود که در کمتر از ۱۰ روز دو قلاده یوز در برخورد با خودروها کشته و یک توله یوز بدون پناه در حیات وحش سرگردان شد و هشت یوز دیگر که در استان یزد و منطقه پایبندان زیر چرخ خودروها جان باختند.
نکته غیرقابل‌باور اینجاست که در احصاء آمار تلفات جاده‌ای یوزها باید خود دست‌به‌کار شوید و از لابه‌لای اخبار و سایت‌ها تک‌تک تعداد یوزهای تلف‌شده را دریابید چراکه مسئولان امروز تمایلی به ارائه آمارهای واقعی از تلفات این‌گونه نادر جانوری به‌خصوص در حوزه شکار ندارند.
با اطلاعات جمع‌آوری‌شده شامل مصاحبه محلی، بررسی اخبار و داده‌ها، رصد آمار و منابع محلی تخمین زده می‌شود که در ۱۲ سال اخیر هشت یوز در شاهرود بر اثر تصادف رانندگی تلف و دست‌کم پنج یوز شکار شده‌اند این نیز آماری است که هرگز از زبان مسئولان بیرون نیامده است.
متأسفانه برخی روستاهای مجاور منطقه میاندشت بر این باور هستند که شکار از مرد جوان، قهرمانی تنومند می‌سازد آن‌هم شکار یوز و پلنگ ... پس باید گفت اتلاف دست‌کم ۱۲یوز در ۱۲ سال اخیر فقط در شرق استان سمنان حاکی از یک فاجعه است. فاجعه برای حیوانی که محکوم‌به نابودی محسوب می‌شود.
طرح‌های حفاظتی در پیچ‌وخم اداری
اتلاف شش یوز ماده و یک یوز نر در سال‌های اخیر در شاهرود نشان می‌دهد پارک ملی توران نه زیستگاهی امن، بلکه قتلگاهی برای یوز است. در حالی که فکری به حال این منطقه اندیشیده نمی‌شود ما امروز شاهد از دست رفتن ۲۰ درصد جمعیت یوزهای توران زیر چرخ‌های خودروها هستیم و تازه مسئولان به این فکر افتاده‌اند که می‌توان در کنار جاده فنس کشی کرد تا از تردد یوزها جلوگیری شود.
این فنس کشی‌ها در نشست‌های مشترک با حضور مدیرکل راه و ترابری و حفاظت از محیط‌زیست استان سمنان در حالی برگزار شد که حتی مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست از حضور در نشست سرباز زده و معاون خود را راهی این نشست کرد.
این امر باعث شد تا فنس کشی در بروکراسی اداری استان سمنان گیر کند؛ امروز اداره کل راه و ترابری استان سمنان می‌گوید تمام تمهیدات انجام‌شده و اداره کل حفاظت از محیط‌زیست باید جانمایی فنس کشی را به ما اعلام کند و محیط‌زیست می‌گوید برای این کار با ما نامه‌نگاری صورت نگرفته است و دراین‌بین تنها راه چاره این است که دست به دعا برداشت تا زمان پاسخ نامه‌نگاری‌های اداره راه استان سمنان در ارتباط با محیط‌زیست، یوزی در منطقه تلف نشود. این روایت دردناک یوزهای آسیایی در استان سمنان است.
امروز جاده اصلی تهران-مشهد درست از میان زیستگاه یوز آسیایی می‌گذرد زیستگاهی که در آن میامی، میاندشت، صدرآباد، داورزن و ریوند مراکز تلاقی تردد یوزها با آسفالت سرد هستند و بیشترین تلفات به میزان ۸۰ درصد از منطقه میاندشت رخ‌داده است.
جالب اینجاست که تمام این تصادفات در محدوده‌ای ۱۲ کیلومتری از میاندشت رخ‌داده که به‌واقع مدیریت آن امری پیچیده نیست و با اختصاص یک روگذر با شکل موانع طبیعی امروز می‌توانستیم شاهد عدم اتلاف بخش عمده‌ای از یوزهای آسیایی باشیم.
علت اتلاف یوز در میاندشت چیست؟
کارشناس محیط‌زیست و محقق یوز درباره علت افزایش اتلاف یوز در میاندشت، گفت: این امر چند عامل می‌تواند داشته باشد نخست اینکه تا دو دهه گذشته کمتر یوزی به محدوده میاندشت نزدیک می‌شد چراکه در پارک به دلیل عدم خشک‌سالی غذا به‌وفور یافت می‌شد و نیازی به حرکت اضافی برای یوزها نبود اما متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد هستیم که یوزها حتی در خراسان شمالی، گرمه و جاجرم نیز دیده می‌شوند که این امر مسلماً به مقوله یافتن غذا مرتبط می‌شود به نظر من اگر غذا در پارک توران باشد اصلاً یوز نیازی نمی‌بیند تا از جاده عبور کرده و وارد استان خراسان شمالی شود و دلیل این مدعا این است که عمر جاده تهران-مشهد ۱۰۰ سال است چرا تابه‌حال این رخدادها اتفاق نمی‌افتاد.
الهام طبسی، بیان کرد: از سوی دیگر باید دانست که خشک‌سالی شیوه زندگی همه جانوران را تغییر داده است امروز ما شاهد هستیم که محیط‌زیست از رؤیت پلنگ در توران خبر می‌دهد! مقوله‌ای آن‌چنان عجیب‌وغریب که شنیدنش غیرقابل‌باور است این یعنی پلنگها از مناطق شمالی به امید یافتن غذا به دشت‌ها در حال مهاجرت هستند غافل از اینکه اگر در دشت غذایی بود، یوزها این‌گونه آواره این‌سوی و آن‌سو نمی‌شدند مضافاً بر اینکه پلنگ دشمن شماره یک یوز است و این‌یک اتفاق بسیار بد است که در پارک توران متأسفانه رخ‌داده و ای‌کاش این‌گونه نمی‌شد.
وی می‌افزاید: دلیل سوم این است که گربه‌سانان معمولاً با خیره شدن به نور اتومبیل‌ها چند لحظه‌ای بی‌حرکت می‌مانند چراکه عنبیه چشمانشان تابه‌حالت نخست بازگردد مدت‌زمانی را به طول می‌انجامد این حالتی است که یوز با خیره شدن به چراغ خودروها در جا می‌ایستد و متأسفانه برای خود خطر ایجاد می‌کند از سوی دیگر صبح و شب‌ها به دلیل خنک بودن آسفالت بهترین فرصت برای یوز است که شکم خود را بر روی آسفالت چسبانده و خنک شود که این امر بسیار خطرناک محسوب می‌شود.
این کارشناس در پاسخ به این سؤال که چاره چیست؟ بیان داشت: فقط روگذر آن‌هم به شکل تپه‌ماهورهای شبیه دشت. آن‌هایی که به فکر زیرگذر و یا چراغ گردون یا حتی فنس کشی هستند هیچ اطلاعی از یوز ندارند این حیوان، موجودی بسیار ترسو است که از دالان‌های تنگ و تاریک فراری است پس پایش را به داخل زیرگذر نمی‌گذارد از سوی دیگر نسبت به نورهای رنگی شدید عاجز است و ما خودمان با دست خودمان آن را بدبخت می‌کنیم و درنهایت اینکه اگر به فنس برخورد کند چرخه مهاجرتش بر هم خواهد خورد و به‌مرور نمی‌تواند برای جفت‌گیری سیال باشد پس با ژن‌های دیگر ترکیب نشده و نسلی مریض و ضعیف را تحویل طبیعت می‌دهد پس باید گفت تمام تلاش‌های محیط‌زیست آب در هاون کوبیدن است و فایده‌ای ندارد ما باید روگذرهایی طبیعی را با بودجه‌های میلیاردی که از سازمان‌های جهانی تأمین می‌شود، احداث کنیم.
اعتبارات پیش‌بینی‌شده‌اند
معاون اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان سمنان در پاسخ به این پرسش که آیا از بودجه بین‌المللی یوز اعتباری به پارک ملی توران تعلق‌گرفته است، ابراز داشت: در سال۹۲ طرحی تعریف شد تا با بهره‌گیری از پتانسیل‌های خارج از سیستم اداری و دولتی بودجه‌ای را بتوان برای آزادسازی پارک ملی توران و بلامعارض بودن حضور دام منظور کرد که انجمن یوز ایرانی توانست این بودجه را از سازمان‌های بین‌المللی دریافت کند ولی تاکنون از طرف مراجع دولتی، خصوصی و سازمان‌های مردم‌نهاد هیچ بودجه‌ای برای حفاظت از یوزپلنگ منطقه توران اختصاص داده نشد..
بهرام علی ظاهری در ادامه تصریح کرد: پروژه و طرح مربوط به حفاظت از یوز آسیایی به‌صورت کامل و جامع با نقطه نظرات فنی به سازمان مرکزی ارسال شد ولی تاکنون در این مورد نیز هیچ‌گونه کمکی به پارک ملی توران اختصاص داده نشده است.
وی با اشاره به طرح ایمن‌سازی جاده عباس‌آباد به میان دشت، افزود: جاده ترانزیت دو بانده در مرز شمالی منطقه حفاظت‌شده توران قرار دارد که درواقع با جدایی که بین دو زیستگاه ایجاد کرده خطر تصادف یوز با خودروهای عبوری را به دنبال دارد لذا برای جلوگیری از این امر طرحی به نام «کریدور سبز» به سازمان محیط‌زیست ارجاع داده شد و بر مبنای آن اقداماتی مانند نصب تابلو و چراغ چشمک‌زن در محل کریدور عبور یوز صورت گرفت.
نمی‌توان گفت منطقه ۱۰۰درصد ایمن برای یوزها داریم
معاون سازمان محیط‌زیست نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره فنس کشی جاده شاهرود-سبزوار، گفت: در بیارجمند شاهرود و همچنین محور عباس آباد-میامی محدوده ضلع شمالی پارک ملی توران بیشترین حرکت و تردد یوز آسیایی را دارد لذا مطالعات طرح‌های حفاظت از یوز در این منطقه آغاز شده است.
حمید ظهرابی بیان کرد: به دلیل وقوع جاده اصلی شاهرود-مشهد در مسیر تردد یوز، شاهد هستیم که از توران به میان دشت به‌صورت مداوم کوچ یوزها شکل می‌گیرد لذا محدوده‌ای به طول ۱۲ کیلومتر که بیشترین تردد را دارد شناسایی و مقرر شد در فاز اول این محدوده در دو طرف جاده فنس کشی انجام شود.
وی افزود: متأسفانه در هیچ جای کشور نمی‌توانیم ادعا کنیم که منطقه‌ای برای یوزپلنگ ایرانی صد در صد ایمن است همچنین کشور ما در معرض انقراض جدی نسل یوزپلنگ آسیایی است و لازم است تا راهکارهای جدی و اساسی در خصوص حفظ این گونه نادر جانوری اندیشیده شود.
زیرگذر یا روگذر در دستور کار قرار دارد
معاون محیط‌زیست استان سمنان همچنین ابراز داشت: زیرگذر یا روگذر سبز برای ایجاد پل‌های عبور مخفی سطح جاده در دستور کار قرار دارد این پروژه برای سه فاز طراحی‌شده که در فاز نخست یک میلیارد تومان بودجه وزارت راه و ترابری برای اداره کل راه و ترابری استان سمنان اختصاص داده است که ابلاغ آن طی هفته‌های گذشته صورت گرفت و قرار بود اداره کل راه و ترابری قرارداد پیمانکاری را برای اجرای فنس کشی منعقد کند.
ظاهری در ادامه تصریح کرد: محیط‌زیست درگیر خشک‌سالی‌های شدید شده و این امر از سنوات قبل و به‌ویژه بارش نامناسب باران مراتع قشلاقی را تحت تأثیر قرار داده به‌نحوی‌که پوشش گیاهی منطقه به صفر نزدیک شده است و این مهم می‌طلبد نسبت به تأمین منابع آب و علوفه حیات‌وحش اقدام ویژه‌ای صورت گیرد که درخواست تأمین اعتبار ویژه را در سطح ملی و استانی داده‌ایم.
وی بابیان اینکه مسئولان باید دید وسیع‌تر و فراتری را از سایر دستگاه نسبت به محیط‌زیست داشته باشند، افزود: تاکنون هیچ اعتباری در خصوص حفاظت از گونه‌های جانوری و خشک‌سالی در اختیار پارک ملی توران قرار نگرفته است و با مبلغ اندکی که وجود دارد نیز نمی‌توان برنامه‌ریزی مناسبی انجام داد و از سوی دیگر در سطح استان و کشور بحث کاهش بودجه نیز وجود دارد که همین امر امکان کمک به پناهگاه و پارک‌های ملی را در استان سمنان سلب می‌کند.
توران زیست‌کره مهم یوز در کشور است
مدیر پروژه یوز آسیایی در کشورمان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه توران یکی از دو زیستگاه اصلی یوزپلنگ ایرانی در کشور محسوب می‌شود، ابراز داشت: درست در فصلی که یوز باید جفت‌گیری و زایمان کنند دام در منطقه حضور دارد لذا هیچ نقطه امنی برای مادر و توله‌اش وجود ندارد لذا پروژه یوز با کمک سازمان‌های بین‌المللی و محیط‌زیست کشور نهایتاً کمک می‌کند تا در پهنه‌ای با وسعت ۱۰۰هزار هکتاری منطقه امن داشته باشیم که تردد آدمی وجود نداشته باشد.
هومن جوکار بابیان اینکه عمر همکاری پروژه یوز آسیایی با سازمان‌های بین‌المللی به ۱۶ سال می‌رسد، تصریح کرد: ضمن رایزنی‌های صورت گرفته با دامداران منطقه مقرر شد با اختصاص بودجه‌ای در فضای ۱۰۰هزار هکتاری از پارک ملی توران تمهیداتی را برای خروج عشایر ایجاد کنیم که با توجه به‌قرار گرفتن دولت در شرایط رکود اقتصادی این کار عملاً محقق نشد.
وی افزود: از زمانی که طرح را شروع کردیم به این فکر نکردیم که دامدار را به‌طور کامل از منطقه بیرون کنیم درنتیجه با همکاری اداره منابع طبیعی استان سمنان و شهرستان شاهرود مراتع معوض و پیشنهادهای کاری دیگری برای آن‌ها در نظر گرفته شد و از سوی دیگر گروه‌های مردم‌نهاد به‌طور مشخص خانم هدیه تهرانی به‌عنوان یک شخص شناخته‌شده در این راه پیش‌قدم شد تا ضمن جلب اعتماد مردمی بودجه کار را تأمین کند.
یوز در ۶استان ایران وجود دارد
مدیر پروژه یوز آسیایی بابیان اینکه۱۰منطقه به‌عنوان زیستگاه یوز در شش استان کشور وجود دارد، ابراز داشت: کاری که بر اساس برنامه ملی و بین‌المللی انجام شد، داخل مناطق در اختیار سازمان محیط‌زیست است که یوزپلنگ در آن وجود دارد تا ازنظر کیفی و کمی آن‌ها را ارتقا دهد به‌عنوان‌مثال میان دشت از طریق مدیریت خوبی که در منطقه اعمال شد به‌طور مشخصی رشد و از منطقه شکارممنوع به پناهگاه حیات‌وحش تبدیل‌شده است به‌نحوی‌که جمعیت آهوها از ۱۵۰رأس به یک هزار و ۱۵۰رأس رسید.
جوکار ادامه داد: در زمان شروع طرح زیاد به آن آگاه نبودیم و تقریباً طی دو سه سال اخیر با این مسئله مواجه شدیم اکثر یوزهای تلف‌شده را در خارج از پناهگاه‌ها از دست دادیم که نشان می‌دهد برای یوزپلنگ وجود محدوده کوچک به‌تنهایی کافی نیست و زمانی یوز به خارج از محدوده سفر می‌کند هیچ کنترلی بر روی او وجود ندارد.
وی افزود: جاده‌ها در بیرون از مناطق حفاظت‌شده وجود دارد لذا زمانی که یوز می‌خواهد از یک منطقه به منطقه دیگر سفر کند ما بین راه بر اثر برخورد با خودرو کشته و یا اسیر سگ‌های گله می‌شود لذا زحماتی که داخل پناهگاه صورت می‌گیرد این گونه از بین می‌رود و این بسیار مشکل است که بتوان برای رفع آن چاره‌ای تدبیر کرد اما درنهایت باید این تلفات را به صفر رسانید
احتمال بارداری یک یوز در شاهرود وجود دارد
مدیر پروژه یوز آسیایی درباره آخرین پایش منطقه پارک ملی توران ابراز داشت: در پارک ملی توران طبق آخرین تصاویر دوربین‌های تله‌ای از ابتدای سال دو یوزپلنگ ماده و دو یوز نر به ثبت رسید و یکی از ماده‌ها احتمالاً آمادگی بارداری و جفت‌گیری دارد و از سوی دیگر متأسفانه ماده‌ها به‌صورت یک‌سال‌درمیان بارور می‌شود لذا امیدواریم دامدارها این اجازه را بدهند تا شاهد افزایش جمعیت آن‌ها باشیم.
جوکار بابیان اینکه از یوزپلنگ در جنوب شاهرود فیلم گرفته‌شده است، تصریح کرد: همه تصاویری که توسط دوربین تله‌ها ثبت می‌شود روی آن‌ها اسم گذاری و کدگذاری صورت می‌گیرد و با این نام پایش او در دو منطقه میان دشت و توران موردبررسی قرار می‌گیرد که باید گفت بر اساس مانیتورینگ سه قلاده یوزپلنگ اخیراً در میان دشت مشاهده شد.ه است
وی بابیان اینکه رفت و آمد یوز در دو منطقه میان دشت و توران اثبات شده است، افزود: «چگو» توله یوزی که در دو سال پیش مادرش در مرز توران بر اثر برخورد با خودروی عبوری تلف‌شده بود را بر همین مبنا توانستیم از مسیر جاده به‌سوی میان دشت عبور دهیم و این خبر مسرت بخشی بود که این توله یوزپلنگ از خودش بتواند مراقبت کند.
یوزها تا کی قربانی جاده‌ها می‌شوند
سید عبدالمجید نژاد صفوی مدیرکل راه و ترابری استان سمنان درباره اجرای طرح‌های مرتبط با حفظ یوز، گفت: ما با طرح فنس کشی کنار جاده‌ای در فاصله میاندشت که بیشترین تلفات یوز در آنجا ثبت‌شده موافق هستیم حتی تمام زیرساخت‌ها نیز تأمین‌شده و فقط نیاز است که محیط‌زیست به ما بگوید که آیا جانمایی این کار با روش‌های اصولی انجام‌شده یا خیر. از سوی دیگر ما دوربین‌هایی را برای کنترل مسیر در میاندشت تعبیه کرده‌ایم که امیدواریم بتوانیم از تلفات این‌گونه نادر جانوری بکاهیم.
«تمهیداتی اندیشیده خواهد شد» این جمله مشترک بین صحبت‌های تمام مسئولان است اما تا آن زمان که تمهیدات اندیشیده شوند تکلیف یوزها چیست؟ هنوز یادمان نرفته که این تمهیدات قرار است از سال۸۲ تاکنون اندیشیده شوند و هنوز مسئولان بر روی آن در حال تفکر هستند اگر از آن زمان تمام یوزهای توران را یکی‌یکی با تفنگ بیهوشی به دام می‌انداختیم بر روی تنشان سنسورهای حرکتی تعبیه می‌کردیم تا ریز رفتارشان را موردبررسی قرار می‌دادیم شاید زودتر به نتیجه می‌رسیدیم تا نصب ۱۲کیلومتر فنس در کنار جاده ... این معضلی است که امروز استان سمنان در امر مقابله با یوز با آن روبرو است.
موضوع بعد جاده‌هایی هستند که هر روزبه تعدادشان در شاهرود افزوده می‌شود هر کس معدنی را می‌سازد در حاشیه پارک توران انتظار ساخت راهی دارد و مسئولان نیز به بهانه اشتغال‌زایی و جذب سرمایه‌گذار همه نوع قول و وعده‌ای به سرمایه‌گذار می‌دهند.
سرمایه‌گذار معدن عباس‌آباد میامی که نیازی به ذکر نام او نیست در پاسخ به این سؤال که آیا می‌داند میاندشت بزرگ‌ترین کریدور عبور یوز است، گفت: من بومی منطقه نیستم این موضوع را اولین بار از شما می‌شنوم تاکنون هیچ مسئولی درباره این امر به ما چیزی نگفته بود. من زمانی که برنامه برای این معدن ارائه دادم درخواست زیرساخت‌هایی را کردم که با همگی موافقت شد.
آموزش راه‌حل منطقی مقابله با یوز کشی در جاده‌ها است
درباره طرح‌های مختلف مقابله با پدیده یوز کشی طرح‌ها و ایده‌های بسیاری ارائه‌شده است، سال ۸۶ نخستین بار فنس کشی جاده‌ای به همت یک نهاد خصوصی مطرح شد اما این طرح مسکوت ماند همچنین برخی از نصب علائم هشداردهنده خبر دادند عده‌ای نیز به ساخت مجسمه‌هایی شبیه کاری که راهور ناجا در جاده‌ها صورت می‌داد، تأکید داشتند حتی شخصی در سال ۹۳ پیشنهاد نصب چیپ‌های الکترونیکی بر روی سپرهای خودروهای ترددکننده در محور تهران-مشهد را داد که پالس‌های ضعیف الکترومگنتیک ارسال می‌کردند تا یوز از آن‌ها دور شود.
اما تمام این طرح‌ها نواقصی نیز دارد امروزه یوز به دلیل کمبود غذا در سیطره وسیعی زیست می‌کند پس جفت‌یابی نیز برایش دشوار است در نتیجه این حیوان مجبور به کوچ است هر کدام از این طرح‌ها که باعث شوند یوز به جاده نزدیک نشود از طرف دیگر می‌تواند چرخه تردد او برای جفت و غذایابی را مختل کند پس این طرح‌ها یکی پس از دیگری نقض می‌شد اما مهم‌ترین و بهترین طرح، همان آموزش جوامع محلی است.
کسانی که در مجاورت یوز زندگی می‌کنند با آموزش‌ها می‌توانند به‌خوبی مهارت‌های اولیه برخورد و همزیستی با یوز را بپذیرند همچنین وابستگی حیات انسانی روستانشینان ساده‌دل منطقه میاندشت و بیارجمند با طبیعت، قطعاً از آن‌ها می‌تواند محیط‌بانانی هوشیار بسازد به‌شرط آنکه این مردمان آموزش خوبی ببینند.
از سال ۹۵ موسسه دیدبان طبیعت برنامه آموزش مجامع محلی درباره یوز را از طرود آغاز و تا بیارجمند گسترش داده است این نهاد به‌طور رایگان و بدون دریافت حتی کمک به این مهم می‌پردازد و تاکنون بیش از ۴۰ نشست آموزشی برای خانواده‌های طرودی و بیارجمندی برگزار کرده است. این یکی از نمونه‌های آموزش به جوامع محلی در کنار حضور محیط‌بانان در مدارس شاهرود است که البته کافی به نظر نمی‌رسد.
ساخت‌وساز کنار جاده‌ای راه نجات یوز!
یکی از مسئولان شهرستان شاهرود چندی پیش در میزگرد یوزپلنگ آسیایی استان سمنان تاکید کرد که برای جلوگیری از برخورد یوزها با خودروها می‌بایست در کنار جاده زیرساخت‌های پذیرایی، گردشگری، نمایشگاه وحوش و حیات‌وحش، صنایع‌دستی و ... احداث کنیم این طرح نشان می‌دهد مسئول مربوطه نه‌تنها هیچ شناختی از یوز ندارد بلکه حتی درباره این حیوان مطالعه نیز نکرده است.
کارشناس محیط‌زیست در گفتگو با خبرنگار مهر، معتقد است: در منطقه میاندشت باریکه‌ای به طول ۱۳ کیلومتر وجود دارد که بیشترین تردد یوز از این ناحیه است این ناحیه دقیقاً موردبحث برای ساخت زیرساخت و یا فنس کشی است که باید گفت هر دو طرح غیر کارشناسی و از روی سواد اندک مسئولان است یوز حیوانی به‌شدت ترسو است حتی کفتار، گرگ، پلنگ هم او را به‌راحتی از پای درمی‌آورند از سوی دیگر این حیوان از مکان‌های تنگ و تاریک و یا برعکس پرنور و شلوغ هم می‌ترسد حال مسئولان می‌خواهند رستورانی بسازند که یوز همین مقدار مهاجرت غذایابی خود را نیز از دست بدهد و سرعت انقراضی دو برابر شود.
باید جلوی انسان‌ها را گرفت نه طبیعت
توجیهات مسئولان گویا است، شرق استان سمنان به دلیل بیکاری و ضرورت شغل آفرینی مأمنی برای تصمیمات رنگارنگ است یکی به‌واسطه قرابت خویشاوندی به کاشمر درصدد احداث راه بردسکن-بیارجمند از دل منطقه حفاظت‌شده است و دیگری برای رونق بخشیدن به معادن میامی راه مزج-جیلان-میامی را پیش می‌کشد دراین‌بین کسی از خودش سؤال نمی‌کند آیا می‌دانی کشته شدن ۲۵درصد یوزهای ایران در سال‌های اخیر یعنی چه؟
یوزی که روزگاری در خیابان‌های بیارجمند دیده می‌شد امروز برای دیدارش باید منطقه‌ای وسیع را شبانه‌روز پایش کنی آن‌هم با چاشنی شانس و البته مهارت در شناخت رفتار این جانور ... ما میراث دار نسلی هستیم که نابودی یوزها را رقم می‌زند و این اتفاق متأسفانه در سال‌های آتی رخ خواهد داد.
آمار غیررسمی می‌گوید در ۱۲سال اخیر پنج یوز در شرق استان سمنان شکار شده‌اند شکاری که از پسران، مرد می‌سازد ... و از مام طبیعت، ویرانی اما نباید از یاد برد که تلفات هشت یوز براثر تصادف رانندگی بیشترین عامل مرگ‌ومیر این جانور را رقم می‌زند و ازآنجاکه یوز بالاترین آمار مرده زایی در بین گربه‌سانان را داشته و به‌شدت سخت جفت‌گیری می‌کند شاید بهتر است برای عدم انقراضش تنها دست به دعا برداشت.
یوز موجودی است که دوره جفت‌گیری بسیار عجیب‌وغریبی دارد تا آنجا هنوز تکنولوژی باروری مصنوعی آن کشف نشده این موجود سالی یک هفته آماده باردار شدن دارد و با وجود جمعیت ۶۰ قلاده‌ای که پیش‌بینی می‌شود تنها ۲۵تا۲۷قلاده آن نر باشند مام طبیعت روی خوب خود را چگونه باید نشان دهد که درست در آن یک هفته از سال یوز نری با این وسعت مهاجرت، از آن محل بگذرد؟ شاید بعید ... شاید غیرممکن...
از سوی دیگر این اعراب حاشیه خلیج‌فارس هستند که برای یک قلاده یوز یک تا پنج میلیارد تومان پول می‌دهند شاید باید جلوی انسان را گرفت تا او را نکشد، نفروشد و حتی زیر چرخ‌هایش نگیرد...
۰۷:۰۸ - ۱۳۹۶/۰۷/۲۵
