نخستین شعر فارسی درباره کربلا از کیست؟

او را نخستین شاعر شیعی‌مذهب زبان فارسی می‌دانند. هرچند آثار اندکی از شاعر زاده مرو در دست است،‌ اما مقام او در ادبیات به اندازه‌ای است که او را در کنار رودکی، شهید بلخی و دقیقی طوسی می‌دانند.

به گزارش مشرق، عاشورا گنجینه‌ای از معارف است که در ابعاد مختلف ظهور یافته است؛ از ابعاد اندیشگی و معرفتی گرفته تا وجوه مختلف هنری. شعر نخستین هنری است که با تأثیرپذیری از این واقعه، مجال بروز یافت و توانست مصیبت اهل بیت(ع) را با واژگانی ساده اما با محتوایی پرمغز به مخاطب و مستمع منتقل کند.

طی 14 قرن گذشته از حماسه عاشورا تاکنون، اشعار مختلفی از سخندانان و شاعران متولد شده‌ است. از منظر کارشناسان، اولین شعر به زبان فارسی درباره کربلا و قیام اباعبدالله الحسین(ع) به قرن چهارم بازمی‌گردد؛ زمانی که شاعری آزادی‌خواه در مرو دیده به جهان گشود. او را نخستین شاعر شیعی‌مذهب زبان فارسی می‌دانند. به اعتقاد پژوهشگران و محققان، هرچند آثار اندکی از کسایی مروزی به یادگار مانده، اما مقام او در ادبیات به اندازه‌ای است که او را در کنار رودکی، شهید بلخی و دقیقی طوسی می‌دانند.

جعفر شعار، از اساتید دانشگاه و پژوهشگر، درباره مقام شعری او می‌نویسد: «کسایی از ستارگانی است که در سپیده‌دم تاریخ ادبیات فارسی طلوع کرد. با وجود اشعار اندکی که از این سراینده باقی مانده، از شاعران سرشناس است و در قرن‌های نزدیک به عصر خود نام و آوازه بیشتری داشته است. شعرش در برخی از زمینه‌ها با اشعار شاعران بزرگ چون رودکی و فردوسی پهلو می‌زند و از حیث دقت خیال و باریکی اندیشه پایگاهی والا دارد. تصویرهای شاعرانه و خیال‌انگیز در اشعاری که از او باقی مانده است، کم نیست.

کسایی در عین سخنوری، دارای عقیده‌ای راسخ و ایمانی استوار است. وی شیعی پاکدلی است. در بیان مدح و منقبت پیامبر(ص) و خاندان او خلوص دارد. از غلو و گزافه‌گویی پرهیز می‌کند. اگرچه مدیحه‌سراست، اما مدح پیشه نیست. به پیامبر گرامی(ص) و خاندان پاک او سخت ارادت می‌ورزد. امیرالمومنین علی(ع) را شیر خداوند، حیدر کرار، و خط پرگاری می‌داند که پیغمبر مرکز آن است. رسول خدا(ص) دانش خود را به علی داده است، چون ابر بهاری که بارانش را نصیب گلزار می‌کند. عبدالجلیل قزوینی درباره تشیع وی بر آن است که در کسایی خود خلافی نیست، که همه دیوان او مدایح و مناقب حضرت مصطفی(ص) و آل اوست. با این حال به درستی روشن نیست که وی شیعه امامی اثنی عشری بوده است یا شیعه اسماعیلی؟...».

بخشی از اهمیت اشعار کسایی در این است که قسمتی از شعر خود را در راه تبلیغ سیاسی و فکری به کار انداخته است. گفته می‌شود اولین شعر به یادگار مانده به زبان فارسی درباره کربلا و قیام اباعبدالله‌الحسین(ع) از اوست در قصیده‌ای بلند که با این ابیات آغاز می‌شود:

باد صبا درآمد فردوس گشت صحرا
آراست بوستان را نیسان به فرش دیبا

آمد نسیم سنبل با مشک و با قرنفل
آورد نامۀ گل باد صبا به صهبا...