سرویس جنگ نرم مشرق- زلزله کرمانشاه خسارت فراوان مادی و جانی به مردم وارد کرد و موجب شد که غمی بزرگ بر قلب مردم ایران بنشیند. پس از وقوع زلزله بسیج مسئولانه نهادها و مردم برای امدادرسانی به زلزله‌زدگان شروع شد تا هرچه سریع‌تر از شدت مصیبت کاسته شود. لازمه این کمک‌رسانی نیز اطلاع‌رسانی صحیح بود که اکثر رسانه‌های خبری ایران این وظیفه را انجام دادند؛ اما مسئله‌ای دیگر که در رابطه با اطلاع‌رسانی این زلزله صورت گرفت و اتفاقا تاثیرگذار نیز بود، موضوع «اخبار دروغ» یا «اخبار جعلی یا فیک‌نیوز» (fake news) بود.

اکنون نسل جدید ابزارهای ارتباطی نظیر تلگرام، توییتر و اینستاگرام که فراگیری زیادی میان مردم دارد، به همان سرعتی که می‌تواند اخبار صحیح را به دست مخاطب برساند، «اخبار دروغ» یا «اخبار جعلی یا فیک‌نیوز» (fake news) را نیز به سرعت هر چه تمام‌تر دست به دست می‌کند. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که تکذیب اخبار جعلی دیگر به همان سرعت منتشر نمی‌گردد و بسیاری از مخاطبان بدون اطلاع از تکذیب این اخبار، دچار تحلیل غلط می‌شوند.

حال که چند روز از وقوع زلزله گذشته و حجم عظیمی از اخبار زمین‌لرزه کرمانشاه منتشر شد، مخاطبان می‌توانند با نگاهی به بعضی از این اخبار جعلی از زلزله کرمانشاه، تجربه‌ای ارزشمند در خواندن اخبار مشابه در زمان وقوع این دست از اتفاقات کسب کنند تا در آینده از میزان ضریب خطا در تحلیل آنها کاسته شود.

تصاویر ساختمان‌های فرو ریخته مسکن مهر

خبری تصویری از یک ساختمان فروریخته منتشر شد که ادعا می‌کرد این ساختمان از مسکن مهرهای مناطق زلزله زده است؛  حال آن‌که اصل تصویر مربوط به یک ساختمان در کشور مصر بود.

مکالمه نمایشی تلفنی فرمانده سپاه

 اخذ پول برای ترخیص جنازه زلزله زدگان

یک کانال خبری دیگر مدعی شد که سردخانه‌های کرمانشاه در ازای ترخیص جنازه از مردم زلزله‌زده طلب پول می‌کنند؛ حال آن‌که پزشکی قانونی با تکذیب این خبر اعلام کرد این مجموعه و سازمان آرامستان‌ها درحالت معمولی نیز رقم‌هایی که به دروغ منتشر می‌شود را از بستگان متوفی اخذ نمی‌کنند.

احتیاط، نیاز جدی برخورد مخاطب با خبر

مصادیق بالا فقط بخشی از اخبار جعلی یا فیک‌نیوز بودند که در حادثه زلزله کرمانشاه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شدند؛ حتی اگر رسانه‌های رسمی این‌گونه اخبار را منتشر نکنند، اما این نکته را نمی‌توان نادیده گرفت که نسل جدید ابزارهای ارتباطی با فراگیر شدن میان اکثر مردم جامعه توانسته تا اندازه‌ قابل توجهی جایگزین منابع اطلاع‌رسانی رسمی شود. در واقع اخبار ابزارهای ارتباطی نظیر تلگرام، توییتر و اینستاگرام از ضریب نفوذ بالایی در میان مخاطبان برخوردار شده که این امر نیازمند برخورد احتیاط‌آمیز بیشتر مخاطبان با اخبار این ابزارهای ارتباطی جدید است.

موضوع اخبار جعلی فقط مربوط به ایران نیست و اکثر کشورهای جهان با این مسئله درگیر هستند، و به‌طور عموم در زمانی که یک اتفاق مهم به وقوع پیوسته یا در حال انجام است، حجم زیادی از اخبار جعلی بنا بر اهداف سیاسی گروه‌ها و احزاب در شبکه‌های اجتماعی روانه می‌شود تا بتواند مدیریت ذهن و جهت‌دهی افکار عمومی را رقم بزند.

اخبار جعلی بعد از حادثه زلزله کرمانشاه نیز مخاطبان ایرانی را هدف قرار خواهد داد، اما اخبار دروغ این حادثه باید تجربه‌ای برای مخاطبان شود که با خواندن هر خبری، احتمال جعلی بودن آن خبر را در گوشه‌ای از ذهن خود نگه دارند.