یک عملیات درونی برای سنجش کارایی برنامه‌ها و فراهم کردن زمینه‌های عقلانی برای برنامه‌ریزی‌های آتی و در نهایت داوری آگاهانه درباره راه‌حل‌ها و روش‌ها برای منظوری معین و بر اساس ملاکی مشخّص. در ارزیابی، عملکرد یکایک افراد مورد توجه قرار گرفته و یافته‌های حاصل از آن به‌منظور بررسی عملکرد تک‌تک یادگیرندگان جمع‌آوری می‎شود ولی از یافته‌های ارزشیابی به ندرت می‌توان در ارزیابی فرد فرد یادگیرندگان استفاده کرد.

عمل برآورد کردن یا تخمین زدن میزان هر چیز یا هر فرد، عمل تعیین بهای چیزی، بهای چیزی را معین کردن، تقویم.

ارزیاب/Rater/Evaluator: فرد واجد صلاحیت‌های حرفه‌ای که بر اساس ضوابط و معیارهای مشخّص، مسئولیت اندازه‌گیری عملکرد درون‎سازمانی مخاطبان را به شیوه‌های مناسب به‌عهده دارد. در آموزش‌ و پرورش، معلّمان به‌عنوان ارزیاب در نظر گرفته می‌شوند؛ به این دلیل که بخشی از مسئولیت خود را منصفانه و به‌طور مداوم، به ارزیابی فعالیت‌های دانش‌آموزان خود اختصاص می‌دهند.

کسی که چیزی را معین کند، مقوم، ارز یابنده، کسی که ارزش هر چیزی را معین کند.

ارزیابی از خویش/Self-Appraisal: یکی از روش‌های ارزیابی که بر اساس آن کارکنان در فرآیند ارزیابی خود سهیم می‌شوند و کارشان را ارزیابی می‌کنند.

خودارزیابی

ارزیابی پیشنهاد/Assessment of Proposal: فرآیند تعیین ارزش پیشنهادهای رسیده بر مبنای شاخص‌ها، ملاک‌ها و معیارهای معین.

بررسی و پیشنهاد

ارزیابی دیگران/Assessing Others: عمل یا فرآیند بررسی تلاش‌ها و فعالیت‌های یادگیری همکلاسی‌های خود توسط دانش‌آموز و قضاوت در باره آن. این نوع ارزشیابی رشد خودآگاهی دانش‌آموز را به حوزه‌های دیگر می‌کشاند؛ زیرا هنگام داوری در باره عملکرد دانش‌آموز دیگر، توانایی بررسی، تحلیل و عملکرد در دانش‌آموز در خود دانش‎آموز نیز تقویت می‎شود.

هم‌سال سنجی

ارزیابی ریسک/Risk Assessment: فرآیند شناسایی و تعیین کمیت ریسک حاصل از خطرهای احتمالی ناشی از برخورد با عوامل و موقعیّت‌های آسیب‌زا و فعالیت‌های خطر آفرین نظیر کاربرد یک ترکیب شیمیایی، با در نظر گرفتن اثرات مضر آن بر روی پرسنل و با احتساب میزان و راه‌های ورود به بدن آنان و مدت زمان مواجهه با آن.

ارزیابی شاغل/Employee/Staff Assessment: فرآیند سنجش میزان تلاش، فعالیت‎ها، عملکرد، چگونگی و کیفیت انجام کار و حدود موفقیت‌های هر یک ار کارکنان در اجرای وظایف شغلی و تکالیف رفتاری آنان، با توجه به معیارها، استانداردها و انتظارات شغلی از پیش تعیین شده.

ارزیابی شغل/Job Assessment: فرآیند سنجش و اندازه‌گیری وظایف و مسئولیت‌های اساسی هر شغل در مقایسه با شاخص‌ها و مقیاس‌های ارزیابی، به‌منظور تعیین موقعیّت نسبی مشاغل در طرح طبقه‌بندی مشاغل. ارزشیابی شغل نیز بر هر نوع کاری که شاغل انجام می‌دهد، تأکید می‌کند.

ارزیابی شکلی/Surface/Face Assessment: فرآیند بررسی کامل بودن اسناد، مدارک و امضای آن‌ها، غیر مشروط و خوانا بودن پیشنهادها و نظایر آن.

ارزیابی صوری یا ظاهری

ارزیابی عملکرد [شغلی]/Performance Assessment: فرآیند بررسی، سنجش و مقایسه مهارت‌ها، مسئولیت‌ها، کوشش‌ها و شرایط محیط کار و فعالیت هر یک از کارکنان سازمان توسط یک مدیر در فواصل یا دوره‌های زمانی معین، به‌منظور شناخت نقاط قوت و ضعف و تعیین ارزش و اهمیت نسبی آن‌ها، تعیین درجه کفایت و لیاقت آنان از لحاظ انجام وظایف محوله و قبول مسئولیت‌ها در سازمان برای اطمینان از کسب حداقل استانداردهای عملکرد، با استفاده از معیارها و ضوابط مورد سنجش و اعطای پاداش و ایجاد انگیزه برای بهبود عملکرد آنان و سایر کارکنان. در ارزیابی عملکرد، مدیر و زیردست مشارکت دارند، حال آن که سیستم ارزیابی عملکرد شامل خط‌مشی‌های سازمانی، مقرّرات و منابع پشتیبانی کننده فعالیت می‌باشد.

برنامه و فواصل زمانی ارزیابی‌ها، نحوه تعیین ارزیابی کننده و ارزیابی شونده، روش‌ها و شیوه‌های ثبت ارزشیابی، ذخیره و توزیع اطلاعات از ابعاد نظام ارزیابی عملکرد است. سنجش جامع عملکرد در قالب عباراتی نظیر: کارایی، اثربخشی، معناداری، توانمندسازی قابلیت پاسخ‌گویی در چارچوب اصول و مفاهیم برای تحقق اهداف و وظایف سازمانی، ساختاری، برنامه‌ای و توسعه بلندمدت سازمان.

سنجش یا ارزشیابی

ارزیابی معلم/Teacher Assessment: نوعی ارزیابی و فعالیت آگاهانه، مستمر و نظام‌مند که عملکرد معلّمان را طی دوره‌های مشخصی مورد بررسی قرار می‌دهد تا درجه کفایت، لیاقت و شایستگی آنان مشخص و از چگونگی و میزان انجام صحیح وظایف و قبول مسئولیت‌ها اطمینان حاصل شود.