سرویس جهان مشرق- اعتراضات چند روز اخیر در تعدادی از شهرهای ایران به سرعت مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار گرفت اما مانند بسیاری در داخل ایران، آنها نیز به اولین پرسشی که برخوردند، این بود: چه کسانی عامل اصلی این تظاهرات هستند؟ برخی از رسانه‌های انگلیسی‌زبان به سراغ کارشناسان رفتند و برخی دیگر نیز از تحلیلگران خود برای بررسی اوضاع ایران کمک گرفتند. بی‌مقدمه به سراغ پاسخ‌های آنان می‌رویم:

فایننشیال تایمز

این روزنامه ژاپنی اما انگلیسی‌زبان ابتدا گزارشی از وقایع چند روز اخیر تهران را مطرح کرده و در آن میان بر چند ویژگی تأکید کرده: عمده شرکت‌کنندگان در تظاهرات، جوان هستند؛ پلیس با دست‌پاچگی عمل می‌کند؛ تخریب اموال عمومی از سوی تظاهرکنندگانی که خواستار «دموکراسی» بودند. خبرنگار با یک راننده ۵۲ ساله در تهران مصاحبه کرده و از او شنیده «ابتدا برای بهبود اوضاع اقتصادی شعار می‌دادند اما الان دیگر این گونه نیست. الان انگار نمی‌دانند دقیقاً چه می‌خواهند».

فایننشیال تایمز ادامه داده وزیر کشور در کنفرانس خبری خود مردم را به وحدت دعوت کرده، اما هنوز سران عالی رتبه ایران که عمده شعارها متوجه آنها است، سخنی نگفته‌اند، اگر چه عمده رسانه‌های مرتبط با گروه‌های انقلابی و همچنین صداوسیما نگران نقش دولت‌های خارجی در دامن‌زدن به آشوب در کشور هستند. فایننشیال تایمز سپس با اشاره به توئیت ترامپ در حمایت از تظاهرات و همچنین اینکه کانال آمدنیوز از خاک ترکیه مدیریت می‌شود، تلویحاً این نگرانی را بیراه ندانست.

سی‌ان‌ان

رسانه مشهور آمریکایی این تظاهرات را بزرگترین اعتراض خیابانی بعد از حوادث سال ۲۰۰۹ میلادی (۱۳۸۸ شمسی) دانست و سه عامل را در شکل‌گیری آن نام برد: اقتصادی که فروپاشیده، فسادی که افزایش می‌یابد و قیمت‌های غذا و سوخت که بالا و بالاتر می‌رود. اما به نظر تحلیلگران سی‌ان‌ان، یک عامل دیگر را نیز باید اضافه کنیم و آن برآورده‌نشدن انتظارات از توافق هسته‌ای است.

گاست و آندون می‌نویسند: «ایرانیان عصبانی هستند زیرا انتظار داشتند زندگی آنها بعد از آنکه تحریم‌های شدید در پی توافق هسته‌ای برداشته شد، بهتر شود... اگر چه محدودیت‌ها بر بخش مالی، انرژی و حمل و نقل برداشته شده، اما بسیاری از شرکت‌های ایرانی همچنان در لیست سیاه قرار دارند و حتی ایالات متحده در مسیر اعمال تحریم‌های جدید به دلیل سایر رفتارهای ایران، از جمله پرتاب موشکی در تابستان اخیر».

وی با تنی چند از مسئولان شورای ملی ایرانی-آمریکایی‌ها مصاحبه کرده است. به نظر آنها نمی‌توان اعتراضات سیاسی و اقتصادی را در این تظاهرات از هم تفکیک کرد. علیرضا نادر از کارشناسان رند نیز بر این باور است که اکنون اعتماد عمومی به رئیس‌جمهور روحانی نیز از دست رفته و ادامه می‌دهد:«دولت ایران به شدت درگیر فساد شده و نابرابری گسترده به عنوان یک واقعیت غیرعادلانه از سوی همه مردم دیده می‌شود».

گاردین

روزنامه انگلیسی می‌نویسد فساد اقتصادی و گرانی دو عامل شروع تظاهرات بوده و اضافه می‌کند بسیاری از افراد شرکت‌کننده در این اعتراضات با نقش منطقه‌ای ایران مخالف هستند. یکی از افراد ساکن در اصفهان برای گاردین خبر آورده که در این شهر، کارگران برای دریافت حقوق عقب‌افتاده خود تظاهرات کرده بودند اما عده‌ دیگری به آنها اضافه شده و شعارها علیه مقامات ایران تغییر جهت پیدا کرد. این روزنامه از آمار رسمی ایران حکایت می‌کند که بیکاری نسبت به سال گذشته ۱.۴% افزایش یافته است.

گاردین به نقل از ایلنا نوشته است آیت‌الله علم‌الهدی از مسئولان انتظامی و امنیتی خواسته تظاهرکنندگان را به حال خود رها نکنند زیرا در آن صورت ضدانقلاب با پخش تصاویر راهپیمایی آنها مدعی می‌شود انقلاب، پایگاه خود را در مشهد از دست داده است. اما از آن سو به سخنان اسحاق جهانگیری اشاره کرده که خود انقلابیون را عامل راه‌اندازی تظاهرات مشهد دانسته و آنها را از ادامه این مسیر نهی کرده است. در واقع به نظر گاردین، سردرگمی مسئولان ایرانی در این مورد جالب توجه است.

فوربس

این مجله آمریکایی که عنوان «آیا کسی به اعتراضات ایران گوش می‌دهد؟» بر حقوق پایین و بیکاری و گرانی دست گذاشته و اینکه در چنین شرایط اقتصادی، تظاهرات‌کنندگان راضی به فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نیستند. فوربس می‌نویسد مسائل اقتصادی یکی از دلایل متداول اعتراضات سیاسی در ایران است و الا انتخابات در ایران، به جز سخت‌گیری در تعیین نامزدها معمولاً منصفانه برگزار می‌شود. به نظر اِلِن والد آنچه عامل رأی‌آوردن احمدی‌نژاد شد نیز همین مسائل اقتصادی بود. تحلیلگر فوربس در بخشی دیگر می‌نویسد اعتراضات اقتصادی در ایران سریعاً به تهدیدی علیه مقامات تبدیل می‌شود زیرا عمده اقتصاد در اختیار دولت و حکومت است و عملاٌ از نظر مردم، مسئول وضع اقتصادی شناخته می‌شوند.

الجزیره انگلیسی

این خبرگزاری قطری از بالاگرفتن تنش‌ها در ایران آغاز کرده و در مورد تظاهرات کرمانشاه می‌نویسد:«در روز جمعه حدود ۳۰۰ تن در کمانشاه به اعتراض پرداختند، شهری در غرب ایران. پلیس از آب پرفشار و گاز اشک‌آور برای متفرق‌کردن مردم استفاده کرد». سپس از حمایت رئیس‌جمهور آمریکا نسبت به تظاهرکنندگان خبر داده و اضافه می‌کند روابط آمریکا و ایران بعد از آنکه واشینگتن توافق هسته‌ای را زیر سؤال برد، بر وخامتش افزوده شد.

الجزیره سپس با محمد مرندی صحبت کرده و از او شنیده که «بعد از برجام، بسیاری از ایرانیان انتظار داشتند که وضعیت اقتصادی بهبود یابد اما همان‌گونه که شاهد هستیم اوباما و ترامپ بارها با اعمال قوانین جدید،‌ برجام را نقض کرده‌اند مانند قانون ISA و محدودیت صدور ویزا.» مرندی ادامه می‌دهد شبکه‌های اجتماعی نیز دسترسی مردم را به اطلاعات، آسان‌تر کرده است. وی می‌گوید:«در حالی که برخی از مردم به مسائل اقتصادی اعتراض دارند، ما به عینه می‌بینیم که تعدادی از دولت‌های خارجی به نفع خود تلاش می‌کنند. برای مثال، بی‌بی‌سی که به حکومت بریتانیا وابسته است یا VOA که به آمریکا تعلق دارد و امثال آنها که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به غرب مربوط هستند تلاش می‌کنند تظاهرات را گسترش دهند و آن را سیاسی کنند».

جمع‌بندی

رسانه‌های انگلیسی‌زبان کمی غافلگیر شده‌ و تلاش کرده‌اند صرفاً بنا به شعارهایی که داده می‌شود به تحلیل اعتراضات بپردازند. آنها بر تقاضاهای اقتصادی مردم تأکید دارند و از اینکه مقامات ایران نیز مانند آنها سردرگم شده‌اند، تعجب کرده‌اند. البته هیچ یک از رسانه‌هایی که بررسی شد، مردم را به گسترش یا تداوم آن تحریک نکرده‌اند، اما از معضلات نهادینه و ریشه‌داری گفته‌اند که حل آن در کوتاه‌مدت انجام نمی‌پذیرد، مشکلاتی چون تورم، بیکاری و فساد اقتصادی.

منابع:

https://www.ft.com/content/b۴۴۴d۰۹۸-ed۹۴-۱۱e۷-b۲۲۰-۸۵۷e۲۶d۱aca۴

http://edition.cnn.com/۲۰۱۷/۱۲/۳۰/world/iran-protests-issues/index.html

https://www.forbes.com/sites/ellenrwald/۲۰۱۷/۱۲/۲۹/is-anyone-listening-to-protests-in-iran/#۷ec۴۷۸۵۹۶۶e۴

https://www.theguardian.com/world/۲۰۱۷/dec/۲۹/iranian-police-disperse-anti-government-protests

http://www.aljazeera.com/news/۲۰۱۷/۱۲/people-protesting-iran-۱۷۱۲۳۰۰۸۳۶۱۲۲۵۴.html