سرویس جهان مشرق - استعفای چند تن از متفکران و استراتژیست‌های وزارت خارجه آمریکا در حالی رخ می‌دهد که اکنون بخش قابل توجه سکوی انتخاب و تصمیم‌سازی در سیاست‌ خارجه در تسخیر سازمان‌های اطلاعاتی دولت است و قاطبه اعضای وزرات خارجه با نوع رویکرد ترامپ و یاران نزدیک‌اش نسبت به ایران و کره شمالی مخالف نیستند اما با روش اجرای آن، تفاوت دیدگاهی دارند. مقامات وزارت خارجه آمریکا که «جاش بلک» و یاران‌اش را زبده‌ترین فرد برای طراحی تحریم‌ها علیه ایران و کره شمالی می‌دانند، معتقدند که استعفای وی درست در برهه‌ای که آمریکا باید بر ایران و کره شمالی در سازمان ملل فشار بیاورد، ضربه بزرگی به پیکره سیاست خارجی آمریکاست. اکنون، فرار مغزها، اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین عارضه‌ایست که دامن‌گیر سیاست خارجی آمریکا شده است.

در سال اول ریاست جمهوری ترامپ، وی سیاست‌های تحریمی علیه کشورهایی چون ایران و کره شمالی را در دستور کار خود قرار داد. دولت ترامپ، به صورت تدریجی دست به تسویه سازمانی در بخش‌های مختلف نهادها و وزارت‌ها -خاصه وزارت خارجه- زد تا مسیر برای اعمال تحریم‌ها هموارتر شود. به مثابه تمرکز کاخ سفید بر اعمال تحریم جهت تنبیه دشمنان، عدم علاقه چندان به سرمایه‌گذاری نهادها و وزرات‌هایی چون وزارت خزانه‌داری که از اهرم‌های اصلی اعمال تحریم است، دیده می‌شد. در آخرین فرار مغزهایی که در دولت ترامپ صورت گرفت، عده‌ای از بهترین متخصصین طراحی تحریم که یک دهه تمام، قوی‌ترین تحریم‌ها را به نفع آمریکا طراحی کردند، از وزارت خارجه استعفا دادند.

استعفای فردی چون «جاشوآ بلک» Joshua Black که یکی از برجسته‌ترین طراحان تحریم در آمریکاست، در زمانی رخ داده است که بسیاری از چهره‌های برجسته وزارت‌های مختلف و اصطلاحا اندیشمندان و نخبگان دولتی، حاضر به همکاری با دولت ترامپ نیستند و با نوع رهیافت ترامپ نسبت به تحریم کشورهای که دشمن می‌داند، موافق نیستند.

بلک، سال‌ها رهبری یک تیم برای طراحی تحریم علیه ایران، یمن، کره شمالی، لیبی، و سودان را بر عهده داشت. اخیرا هم به عنوان مدیر امور چندجانبه شورای امنیت سازمان ملل فعالیت کرد. بدنه اصلی وزارت خارجه آمریکا معتقد است که وجود تیم جاشوآ بلک برای پیشبرد تحریم‌ها بسیار لازم است و اگر او از سیستم دفع شود، دولت ترامپ در این زمینه به مشکل برمی‌خورد.

«نیکی هیلی» -نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل- از توضیح در مورد استعفای بلک اجتناب کرد. اما مقامات ارشد سیاسی سابق آمریکا به «فارین پالیسی» گفته‌اند که بلک اخیرا معتقد بوده که دیگر تاب تحمل توهین‌های ترامپ به توافق هسته‌ای با ایران که او طراح‌اش بوده را ندارد و از طرفی هم، نگاه و رویکرد او در سیاست خارجه، کاملا با رویکرد ترامپ متفاوت است.

این طراح تحریم و برجام، دو روز را در زندگی خود، پرمعناترین روزها نامیده است. یکی، روز 17 فوریه 2008 که کوزوو اعلام استقلال کرد و آن دیگری، روز 14 جولای 2015 که برجام رسما به امضای طرفین رسید. وی در نامه وداع خود خطاب به همکاران‌اش به دو دسته‌گی این روزهای آمریکا و شکاف عمیقی که ترامپ ایجاد کرده اشاره نموده و نگرانی خود را از آینده‌ای مبهم ابراز داشته است.

استعفای چند تن از متفکران و استراتژیست‌های وزارت خارجه آمریکا در حالی رخ می‌دهد که اکنون بخش قابل توجه سکوی انتخاب و تصمیم‌سازی در سیاست‌ خارجه در تسخیر سازمان‌های اطلاعاتی دولت است و قاطبه اعضای وزرات خارجه با نوع رویکرد ترامپ و یاران نزدیک‌اش نسبت به ایران و کره شمالی مخالف نیستند اما با روش اجرای آن، تفاوت دیدگاهی دارند.

اکنون، نیکی هیلی در هماهنگی کامل با CIA که برنامه هسته‌ای کره شمالی و برنامه موشکی ایران را قویا پیگیری می‌کند، در راهروهای سازمان ملل در حال رایزنی برای اعمال تحریم‌های جدید است و سیاست خارجی آمریکا در خصوص این دو کشور، عملا از دست وزارت خارجه آمریکا خارج شده است و برنامه‌ها غالبا از سوی سازمان مذکور معین می‌شود.

«ریچارد نفیو» که رییس تیم طراحی تحریم علیه ایران و در صدر مذاکرات برای توافق هسته‌ای بود و اکنون از وزارت خارجه آمریکا استعفا داده است، استعفای بلک را یک شکست بزرگ می‌داند. «سوزان رایس» و «سامانتا پاور» -دو نماینده اسبق آمریکا در سازمان ملل- استعفای بلک را یک ضربه محکم به پیکره سیاست‌های تحریمی آمریکا دانسته‌اند و رایس در توییت خود آورد است: با کناره‌گیری بلک، عملا توانایی مذاکره با توسل بر سیاست‌های تحریمی کمرشکن را از دست دادیم. هیچ‌کس به اندازه جاش با تحریم‌های چندجانبه آشنا نبوده و نیست».

از سوی دیگر، در یک سال اول ریاست جمهوری ترامپ، جایگاه مقامات ارشد وزارت خارجه دچار تنزل شده است. «باربارا استفنسن» یکی از مقامات ارشد و سفر وزارت خارجه آمریکا، اخیرا اعلام کرد که پست سفرا در وزارت خارجه امریکا که ارزش جایگاه‌اش برابر با ژنرال 4 ستاره است، از ارزش 5 به 2 تنزل یافته است. همچنین، پست روسای دفتر نمایندگی وزارت خارجه که برابر با ژنرال 3 ستاره است، از 33 به 19 تقلیل و تنزل پیدا کرده است و پست کاردار یا همان مامور سیاسی ارشد که برابر با ژنرال 2 ستاره است، از نمره 431 به 364 سقوط کرده است.

نفیو معتقد است که فرار مغزها از وزرات خارجه، به معنی بروز قریب‌الوقوع یک مشکل بزرگ به نام فقدان ظرفیت عملیاتی و تاثیرگذاری خواهد بود و اگر وزارت خارجه یک کشور این دو مهم را از دست بدهد، عملا باید منتظر آسیب‌های جدی در سیاست خارجی یک کشور بود. یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه آمریکا -به شرط عدم افشای نام‌اش- به فارین پالیسی گفته که در وزارت خارجه این کشور، صدها متخصص طراحی تحریم وجود دارند که هر روزه بر تمامی نقاط دنیا متمرکز می‌شوند تا در زمان مناسب برای آن کشوری که در نظر دارند، تحریماتی را به دولت ارائه دهند. یکی از برجسته‌ترین این افراد، «دیوید لی» نماینده امور کره شمالی وزارت خارجه در سازمان ملل برای مدت 2 سال بوده است و به همراه تیم‌اش، 2 مورد از سنگین‌ترین تحریم‌ها را بر علیه کره شمالی طراحی کرده است.  

سال گذشته، «رکس تیلرسون» -وزیر خارجه- اقدام به بستن دفتر هماهنگی‌های تحریم کرد و متخصصین آن مرکز را به کارهای دیگر موظف نمود. مثلا «آندریا میهایلسکو» که یکی از طراحان اصلی تحریم‌ها بر علیه ایران و کره شمالی بود، به عنوان مسئول پیشبرد فرایند قانون آزادی اطلاعات انتخاب شد.

یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه، یکی از مهم‌ترین علل فرار مغزها از این وزارت را همین امر یعنی تعطیل کردن آن دفتر می‌داند. «دانیل فراید» -رییس اداره تحریم‌ها- که در زمان استعفایش در فوریه 2017، قدیمی‌ترین نیروی وزارت خارجه آمریکا بود، یکی از اصلی‌ترین افراد واشنگتن در هماهنگی روند کار با کشورهای متحد آمریکا در زمینه تحریم‌ها علیه ایران و سایر کشورها بود که کناره‌گیری او از همکاری با دولت ترامپ، ضربه بزرگی به بدنه سیاست خارجی آمریکا بود و یک انگیزه برای استعفای همکاران‌اش در ماه‌های بعد.

اکنون «دیوید تسلر» معاون «برایان هوک» -مشاور تیلرسن- به عنوان مسئول هماهنگی تحریم‌های جدید بر علیه کشورهای مخالف با آمریکا انتخاب شده اما در وزارت خارجه آمریکا بحث بر سر این است که اتاق فکر تحریم‌ها از نیروی زبده و ذی‌نفوذ کافی جهت هماهنگی‌های مناسب برای استفاده از ابزار تحریم وجود دارد و خلاء متخصصین و طراحان تحریم که اخراج شده و یا استعفا داده‌اند، به شدت احساس می‌شود. هنوز اتکا بر نیروهای زبده‌ای هم که مانده‌اند وجود دارد اما در فقدان مدیرانی چون فراید، کارها دچار مشکل شده است. فراید، در گفتگو با فارین پالیسی، بزرگ‌ترین مشکل کنونی وزارت خارجه آمریکا را خلاء مدیریتی دانسته؛ از آن دست خلاءهایی که تیم‌های فکری طراح تحریم، بدون مدیر کاربلد و سوار بر تعاملات بین‌المللی و متخصص هماهنگی مانده‌اند.

دربین قانونگذاران هم این نگرانی وجود دارد. آن‌ها خواستار حمایت دولت از سیاست‌های تحریمی از طریق منابع کافی هستند. کمیته بانکداری سنا، در نوامبر 2017، متممی را به لایحه تحریم‌ها علیه کره شمالی افزود که نیاز به حمایت مالی دولت داشت اما ترامپ نسبت به این مورد بی‌توجهی کرد. از سوی دیگر، در بودجه سال مالی 2018، بحث تعدیل نیروهای دفتر تروریسم و اطلاعات اقتصادی وزارت خزانه‌داری آمریکا از 421 نفر به 386 نفر و کاهش بودجه آن از 123 میلیون دلار به 116 میلیون دلار مطرح شده است. تنها وزارت خارجه نیست که از فقر و فقدان منابع کافی رنج می‌برد. دفتر «کنترل دارایی‌های خارجی» که به عنوان بازوی وزارت خزانه‌داری در نظارت بر انجام تحریم‌ها شناخته می‌شود، با کمبود منابع دست و پنجه نرم می‌کند.

مقامات وزارت خارجه آمریکا که جاش بلک را زبده‌ترین فرد برای طراحی تحریم‌ها علیه ایران و کره شمالی می‌دانند، معتقدند که استعفای وی درست در برهه‌ای که آمریکا باید بر ایران و کره شمالی در سازمان ملل فشار بیاورد، ضربه بزرگی به پیکره سیاست خارجی آمریکاست.

منابع:

http://foreignpolicy.com/2018/01/19/united-nations-sanctions-state-department-treasury-trump-s-government-faces-critical-brain-drain-of-sanctions-experts/