اما از حدود سه سال پیش ناگهان در بازار فرش، چیزی به اسم «فرش ترک»  محصول کشور ترکیه پیدا و تبلیغ شد. فرش های ترک ظاهر زیبایی دارند. اغلب با رنگ های روشن بافته می شوند. تراکم بالا و قطر بسیار کمی دارند و همین باعث می شود فرشهایی سبک و چشم نواز به نظر بیایند. در طراحی این فرشها خلاقیت زیادی به خرج داده شده و از انواع تصاویر کودکانه، تصاویرمربوط به قسمت های مختلف خانه و طراحی های خلاقانه در آنها استفاده شده است.

همین ویژگی ها باعث شد از فرش ترک استقبال زیادی بشود. اما ظاهرا این روزها در بازار فرش، فرش ترک روزگار دیگری را سپری می کند. روزگاری که در آن اسمش هنوز باقیست اما رسمش کاملا عوض شده است.

روی فرش ایرانی برچسب ترک می زنیم!

فرش فروش ها از آن دست فروشنده ها و بازاری هایی هستند که روی جنس ایرانی شان تعصب دارند. وارد مغازه فرش فروشی می شوم از فروشنده جوان می خواهم فرش های ترک را نشانم بدهد. به قسمتی از مغازه می رویم و فروشنده همانطور که با بی میلی رگال فرش ها را ورق می زند می گوید: «اینها طرح ترک هستند» می پرسم طرح؟ یعنی وارداتی نیستند؟ می گوید« نه خانم! ما خودمان بهترین فرش ها را داریم. فرش ترک و چینی  که کیفیت ندارند» وقتی از فروشنده می خواهم راجع به «فرش طرح ترک» توضیح بدهد تازه سرحال می آید و می گوید: « چند سال پیش فرش های ظریفی از کشور ترکیه وارد بازار شد و خریدارها هم استقبال کردند. اما بعد از چندسال معلوم شد اصلا کیفیت ندارند. به مرور نخشان می خوابد و کدر و چرک مرده می شوند. برای همین واردات فرش از ترکیه خیلی کمتر شد. اما چون آن فرش ها بافت و طرح خاصی داشتند خودمان نمونه های آن را بافتیم. اینها در واقع بافت ایران ولی با آن طرح های ترکیه ای هستند»

فروشنده جوان در حین اینکه این توضیحات را می دهد گوشه یکی از فرش های طرح ترک را بلند می کند و می گوید: « البته این برچسب ترک را هم می زنیم! بالاخره بعضی مشتری ها اصرار دارند فرش ترک بخرند!»

دلار بالا رفت، فرش خارجی نیاوردیم

خیلی از فروشندگان فرش انصاف را در نظر می گیرند و سعی می کنند برتری فرش ایرانی به هر نوع فرش خارجی را برای فروشنده توضیح بدهند حتی اگر نمونه خارجی آن را داشته باشند. مغازه بعدی که وارد آن می شوم فروشنده مسنی دارد. وقتی از او تقاضای فرش ترک می کنم از قسمت های عقب رگال های فرش 4تخته را نشانم می دهد و می گوید: « سه سال پیش یک کانتینر فرش ترک آوردم. آن موقع تازه فروش این فرش ها در بازار ایران مد شده بود. از آن کانتینر فقط همین 4تخته مانده که فقط 4 و 6متری هستند اما نمونه های ایرانی با همین طرح ها زیاد دارم.» فروشنده درحالی که رگال دیگر را ورق می زند، ادامه می دهد: « زمانی فرش شانل ترکیه در بازار خیلی معروف بود، اینها همان فرش های شانل هستند اما با بافت کارخانه های ایرانی»

می پرسم چرا در این سه سال دیگر فرش ترک نیاورید؟ می گوید: «با بالارفتن قیمت دلار دیگر واردات فرش به صرفه نبود. در این یکی دو ماه اخیر هم که اصلا کار عقلانی نبود. البته بی کیفیت بودن این فرش ها هم بی تاثیر نبود. وقتی خودمان فرش خوب داریم اصلا وارد کردن فرش خارجی کار درستی نیست اما زمانی بازار از ما این تقاضا را داشت»

هنر بومی ایران فدای نمایندگی های خارجی شده است

البته همه فروشنده فرش هم صادقانه به ایرانی بودن فرشهایشان اعتراف نمی کنند و برای مشتری خواهان فرش خارجی با تکیه بر همان برچسب هایی که رویشان کلماتی به انگلیسی و ترکی نوشته شده، فرش های بافت ایران را خارجی را معرفی می کنند.

اما در کنار اینها سایت های اینترنتی هستند که به محض جستجوی کلمه فرش ترک، جز اولین پیشنهادهای گوگل نمایش داده می شوند. تفاوت این فروشگاه های مجازی با واقعی این است که بعضی از آنها واقعا فرش های وارداتی می فروشند.

این فروشگاه ها اغلب چندین نمایندگی در تهران و یکی دو نمایندگی هم در شهرهای بزرگ دارند. به فروشگاه مرکزی یکی از نمایندگی ها زنگ می زنم و از اصل بودن فرش ها سوال می پرسم. صدای پشت تلفن تاکید می کند که همه فرش ها وارداتی از کشور ترکیه و طرح های به روز این کشور هستند! یکی دیگر از نمایندگی ها هم به جمله ثابت پایین سایت فروش اشاره می کند و می گوید همان طور که آنجا گفته ایم همه شعبات نامبرده فقط نمایندگی فروش محصولات ترکیه هستند.

نکته جالب درباره این نمایندگی ها قیمت محصولاتشان است. با اینکه همه فروشنده ها به مرغوبیت فرش ایرانی نسبت به خارجی معترفند اما در فروشگاه های مجازی قیمت این فرش های خارجی نسبت به ایرانی بسیار گرانتر و گاهی تا دو برابر قیمت است. البته این فروئشگاه های مجازی اغلب قیمت محصولاتشان را در سایت اعلام نمی کنند و در صورت تماس شما را به بازدید حضوری از نمایندگی هایشان دعوت می کنند.

بازار جهانی فرش را به غریبه ها واگذار کرده ایم

ایران از صادرات فرش درآمد کسب می کند و فرش های چینی و ترکیه ای قطعا به این قسمت از اقتصاد کشورمان هم ضربه می زنند.همانطور که قبلا هم برخی فعالان عرصه فرش هشدار داده بودند که مثلا در شهر اصفهان 70درصد بازار فرش دستباف اصفهان در رکود است و فرش ماشینی ترکیه جای آنها را گرفته است.

یکی از فروشندگان فرش دستباف که در حجره اش فرش های قدیمی و اصیل ایرانی پیدا می شود در این باره به مهر می گوید: « کشورهایی بودند که در گذشته از ایران فرش دستباف خریداری می کردند اما این روزها ترجیح می دهند فرش ماشینی ترکیه ای بخرند چون طرح های ما در 100سال گذشته مانده اما ترک ها تنوع طرح و نقش و رنگ های به روز دارند و این بیشتر به ذائقه بازار جهانی می خورد. از طرف دیگر تبلیغاتی هم برای فرش ایرانی در خارج از کشور نداریم و خیلی راحت بازار جهانی با این سود گسترده را به غریبه ها که هیچ چیز درباره فرش اصیل و نفیس نمی دانند واگذار کرده ایم.»

***

 در سال حمایت از کالای ایرانی لازم است تا به صورت عملی از بعضی کالاها حمایت کنیم تا نام آنها شناخته تر شود. اما در کنار این به نظر می رسد باید از نام بعضی کالاهای داخلی هم حراست کنیم. کالایی بومی مثل فرش این روزها مجبور است برای پسند مشتری بافت ایرانی را به اسم چینی جابزند. از طرف دیگر بازار جهانی که هر روز یک ذائقه و پسند دارد به دست کالای خارجی افتاده و گوی سبقت را از فرش بومی ایرانی ربوده است.