به گزارش مشرق به نقل از روابط عمومی شبکه افق سیما، برنامه اول از سری جدید جهان‌آرا با موضوع «نقد و بررسی سری نخست و بایدها و نبایدهای گفت‌وگوی تلویزیونی» شنبه شب ۲۹ اردیبهشت سال ۱۳۹۷ روی آنتن این شبکه رفت.
پس از وقفه‌ای سه ماهه، عوامل این برنامه گفت‌وگومحور بر آن شدند تا با نگاهی دو باره به عملکرد خود و نقد و بررسی آنچه در ۱۶۰ برنامه پیشین پخش شد، در جهت هر چه بهتر و پربارتر شدن سری جدید گام بردارند.
برنامه با حضور بهروز افخمی کارگردان سینما و مجری سابق برنامه هفت و مهدی نصیری نویسنده، پژوهشگر و روزنامه‌نگار به عنوان مهمانان و دو مجری وحید یامین‌پور و محمدحسین بدری روی آنتن رفت.
نصیری گفت: رسانه‌ها و مطبوعات که یک زمانی رکن و قوه چهارم نظام‌های مردم‌سالار بودند، الان با وجود شبکه‌های اجتماعی مسیطر بر سه قوه دیگر این‌گونه نظام‌ها هستند و نقش چه سازنده و چه غیر سازنده و مؤثری دارند و حتی شبکه‌های اجتماعی با عوض کردن حکمرانی، دولت‌ها و قدرت‌ها را با چالش‌های جدی در شیوه حکمرانی مواجه کرده‌اند. در این میان رسانه‌های سنتی را هم به‌شدت به چالش گرفته‌اند و برای کار رسانه‌ای معانی متفاوتی را ایجاد می‌کنند.
وی افزود: امروزه دیگر انسداد اطلاعاتی و بایکوت کردن سوژه، حادثه یا واقعه‌ای جواب نمی‌دهد. البته هیچ‌وقت جواب نمی‌داد. الان باید به قلب رویداد و متن حادثه رفت تا بتوانیم جایگاهمان را در فضای رسانه‌ای بین‌المللی و داخلی حفظ کنیم.
افخمی: انسداد و انفجار اطلاعاتی هیچ‌کدام کارآیی ندارند
افخمی در مقابل تعبیر «انسداد اطلاعات» عبارت «انفجار اطلاعات» را به کار برد و تأکید کرد: همان‌طور که انسداد اطلاعاتی دیگر جواب نمی‌دهد انفجار اطلاعاتی هم کارآیی ندارد و بی‌ارزش است، زیرا کم‌کم برای همه روشن شده است بیش از ۹۰ درصد اخباری که با آن بمباران می‌شوند دروغین، جعلی و ساختگی است و کمتر از ده درصد آن هم که دروغ نیست چیزی جز تکرار ادبیاتی بر پایه پیش‌فرض‌های قابل بحث نیست و کلیات مطالبی است که همه آن را می‌دانند، چه با آن موافق باشند، چه مخالف.
وی با نتیجه‌گیری از گفته‌های آغازینش در واکنش به اظهار نصیری اشاره کرد: به نظر من اهمیت رسانه و مطبوعات کمتر از آن چیزی است که نصیری می‌گوید.
در ادامه برنامه دقایقی از گزیده‌های گفت‌وگوهای سری اول جهان‌آرا پخش شد.
افخمی وظیفه اصلی تلویزیون را پر کردن اوقات فراغت و سرگرم کردن مردم دانست و خاطرنشان کرد: بعد از آن اگر بتواند کار دیگری کند خیلی خوب است. وظیفه اصلی و جدی اغلب برنامه‌سازان تلویزیون دادن چیزی بیشتر از سرگرمی نیست و تلویزیون هم در جهت مدیریت اوقات فراغت مخاطبانش حرکت می‌کند.
وی افزود: با ظهور اینترنت و شبکه‌های متعدد اجتماعی اوضاع مبتذل‌تر هم می‌شود و هدف صرفاً سرگرم کردن و جلب توجه است. تلویزیون هم تحت تأثیر این فضا به طرف سطحی‌تر، سبک‌تر و مبتذل‌تر شدن پیش می‌رود که این خصوصاً در رسانه‌های مطرح و بزرگ خارجی نظیر بی‌بی‌سی و سی‌ان‌ان اتفاق افتاده است.
مجری سابق برنامه هفت در خصوص تولید خبر بیان کرد: الان متخصصین تولید خبر، خبر را بر اساس میزان سرگرم‌کننده بودنش تولید می‌کنند، نه بر مبنای انعکاس واقعیت‌های موجود.
وی به رقابت شدید کانال‌های متعدد و فراوان تلویزیونی اشاره و بیان کرد: این رقابت ما را به‌ناچار به سمت سرگرم‌کننده‌تر، سبک‌تر و کم‌اهمیت‌تر بودن برنامه‌های تلویزیونی سوق می‌دهد. حفظ صرفاً جنبه سرگرمی برنامه‌ها و نشاندن مخاطب پای تلویزیون به‌قدری سخت شده است که دیگر جایی برای فکر کردن به معنا و ارزشی که آن برنامه انتقال می‌دهد نمانده است.
نصیری در خصوص تعابیر انسداد اطلاعات و انفجار اطلاعات تصریح کرد: هم گفته من درست است و هم گفته افخمی. ظاهراً اینها در تقابل با همدیگرند، اما قابل جمع هستند، منتهی در دو مقامند، یعنی یک وقت نگاه از بالا داریم و یک وقت از آن مقام پایین‌تر می‌آییم و به عینیت‌ها و روزمره‌ها وارد می‌شویم. به نظر من این دو تعبیر با هم قابل جمع هستند.
نصیری: رسانه‌های بین‌المللی با اخبارشان می‌جنگند
وی در عین حال که اقتضائات رسانه‌ها را سرگرم کردنشان مطرح کرد، خاطرنشان ساخت: در رسانه‌های بین‌المللی در جاهایی می‌بینیم آنها با خبرشان دارند می‌جنگند و قبل از اینکه موشک‌هایشان بیاید پیام‌ها و خبرهای رسانه‌هایشان می‌آید. طبعاً ما هم باید چنین مواجهه‌ای را با رسانه‌های مدرن دنیا داشته باشیم و در جاهایی جدی عمل کنیم.
این روزنامه‌نگار پیرامون عملکرد جدی رسانه‌ها اظهار کرد: این امر می‌تواند یا در قالب خشک و بدون جذابیت یا در قالب برنامه‌ای گفت‌وگومحور با حداقل جذابیت‌های سمعی و بصری انجام شود که نه اینکه بیننده سرگرم شود، بلکه لااقل بتواند برنامه را تحمل کند.
افخمی تقسیم فرم و محتوای برنامه را از یکدیگر رد کرد و توضیح داد: فرم و محتوا را جدا از هم نمی‌دانم و حتی به جای هم به کار می‌برم. برنامه‌های تلویزیون به اقتضای ماهیت تلویزیون و فضای هر چه رقابتی‌تر شده امروز به طرف سرگرمی خالی از هر معنا و فرمی میل می‌کنند.
وی تصریح کرد: آنچه که برای بیننده محل تأمل است، چیزی است که او آن را از فاصله بین خطوط برنامه و گفت‌وگوها می‌خواند. گفتمان تکراری و دستمالی شده برای بیننده جذابیت ندارد. وقتی نمی‌توانیم در سطح پیش‌فرض‌های گفتمانی با هم بحث کنیم گفت‌وگو جذاب نمی‌شود.
این کارگردان سینما شرح داد: عاملی که باعث می‌شود مخاطب برنامه‌ای مثل جهان‌آرا را جدی بگیرد و دنبال کند این است که چقدر مهمانان برنامه اجازه می‌دهند مردم خود واقعی آنها را ببینند و چقدر این موضوع به آنها اجازه داده شده است.
افخمی: شخصیت‌های روراست را دعوت کنید
وی افزود: شخصیت‌هایی را دعوت کنید که روراست باشند و سعی نکنند خودشان را پنهان کنند یا مردم را گول بزنند یا از تعبیراتی استفاده کنند که هم دستمالی شده هستند و هم یک بار دیگر توسط خود آن شخص سانسور شده‌اند.
مجری سابق برنامه هفت تصریح کرد: تلویزیون به‌طرز وحشتناکی لودهنده است و هر آنچه که شخص فکر می‌کند پنهان نگه داشته است در همان ۳۰ ثانیه الی ۵ دقیقه اول برملا و دیده می‌شود. مخاطب ۵ دقیقه اول حرفهای طرف را گوش بدهد در می‌یابد او واقعاً سعی می‌کند منظورش را بگوید یا دارد می‌کوشد منظورش را نگوید و مطلب دیگری را بگوید و تصویر دیگری را از خودش بسازد. اینها موجب جذابیت برنامه‌ای گفت‌وگومحور می‌شود.
یامین‌پور تکمیل کرد: صرفاً یک شخصیت دعوت‌شده چنین ویژگی را ندارد، گاهی برنامه‌ای ساخته می‌شود تا حرفش را نزند، چون یا حرفی برای گفتن ندارد یا تکلیفش با حرفی که می‌زند معلوم نیست.
وی اضافه کرد: صراحت و شفافیت باعث جذابیت برنامه‌هایی نظیر جهان‌آرا می‌شود.
افخمی در خصوص اظهار اخیر یامین‌پور تصریح کرد: همین دو ویژگی موجب می‌شود برنامه‌ای ارزش دیدن پیدا کند.
وی در ادامه یادآور شد: وضعیت روحی شخصیت دعوت‌شده را پشت حرفی که می‌زند درمی‌یابیم و این خاصیت دوربین و تلویزیون است.
یامین‌پور در تأیید گفته‌های افخمی اشاره کرد: گاهی مخاطب از تکیه‌کلام‌ها یا اشارات ابرو به حقایقی می‌رسد که به مخیله‌مان خطور نمی‌کند.
در ادامه برنامه گزیده‌ای از برنامه‌های سری اول جهان‌آرا پخش شد.
نصیری: نقد خود و رعایت انصاف و بی‌طرفی راه تأثیرگذاری و جلب اعتماد مخاطب است
نصیری گفت: قدم اول برای ارائه کار رسانه‌ای تأثیرگذار و جلب‌کننده اعتماد مردم نقد خود و سپس رعایت انصاف و بی‌طرفی است.
وی شجاعت در ورود به سوژه‌ها را گام دوم تأثیرگذاری و جلب اعتماد مخاطب دانست و اشاره کرد: برخی موضوعات، بی‌جهت و بی‌ربط خطوط قرمز می‌شوند. الان با شبکه‌های اجتماعی خطوط قرمز معنای خودش را از دست داده است و همه چیز مطرح می‌شود.
این روزنامه‌نگار شرح داد: وقتی شبهه‌ای در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شود، رسانه‌های ما باید بلافاصله طرح مسئله کنند و به آن شبهه پاسخ دهند. همچنین باید در تلویزیون و برنامه‌های گفت‌وگومحوری مثل جهان‌آرا به حرف‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی زده می‌شوند و بازتاب وسیعی دارند پاسخ داده شود.
وی اذعان کرد: باید به مردم ثابت کنید حرف و کارتان تأثیرگذار است. اگر مردم احساس کنند کارتان تأثیرگذار نیست برنامه‌تان را جدی نمی‌گیرند. در مورد بعضی سوژه‌ها باید تا آخر پیش بروید و آن را به نتیجه برسانید و به‌طور ملموس نتیجه کارتان را به مردم نشان بدهید.
این نویسنده در پاسخ به این سئوال که «حد شجاعت و تفاوت شجاعت با پرخاش چیست؟» بیان کرد: حد شجاعت مشخص است و مسئولین می‌فهمند قرار نیست اعصاب کسی را خرد و نظام را تضعیف کنم و به انقلاب ضربه بزنم. این حرف‌ها دارد از شبکه افق زده می‌شود و موضع این شبکه هم مشخص است.
بدری پرسید: چه کسی این حد را تعیین می‌کند؟ آیا چون ما این حرف‌ها را می‌زنیم اشکالی ندارد؟
یامین‌پور تصریح کرد: ما چه زمانی مطالبه و چه زمانی شلوغ و سیاه‌نمایی می‌کنیم؟
افخمی گفت: اگر با قصد اینکه نمی‌خواهید شلوغ کنید افرادی را که قصد دارند شلوغ کنند به برنامه دعوت نکنید برنامه‌تان عملاً ابتر و بی‌خاصیت می‌شود. برنامه بدون حضور آدمی که شلوغ می‌کند جذاب و سرگرم‌کننده نمی‌شود.
وی یادآور شد: بیش از سرگرمی آنچه که برنامه‌ای ممکن است به آن برسد این است که شخصیت‌های مختلف دعوت‌شده خودشان را لو می‌دهند. در چنین برنامه‌ای آدم صادق صداقتش را لو می‌دهد و روشن می‌کند دارد به قصد تأثیر و تغییر حرف می‌زند. فردی که صرفاً می‌خواهد شلوغ کند، شخصیت شلوغ و جنجالی‌اش را لو می‌دهد.
افخمی: افرادی دعوت شوند که خودشان را سانسور نمی‌کنند
مجری سابق برنامه هفت اشاره کرد: برنامه‌ای تلویزیون گفت‌وگومحور زمانی سرگرم‌کننده و جذاب می‌شود که اجازه دهید اشخاص خودشان را نشان بدهند و عوامل برنامه آنها را سانسور نکنند. ضمناً افرادی دعوت شوند که خودشان را سانسور نمی‌کنند که این سخت‌تر است.
وی در پاسخ به این سئوال که «آیا فقدان شجاعت در سانسور نکردن به خاطر خود تلویزیون است یا شرایطی که تلویزیون را احاطه کرده است؟» اظهار کرد: من مشکل را خود تلویزیون، مدیریت آن و حد شجاعت مدیریتش می‌دانم. تلویزیون در هر دوره دارد از لحاظ مدیریت ضعیف‌تر می‌شود. به نظر می‌رسد مدیران بیشتر به فکر رفع تکلیف و برنامه‌سازی برای پر کردن آنتن هستند.
این کارگردان سینما اعلام کرد: جزو باورهای مدیران تلویزیون نیست که می‌توانیم برنامه‌ای بسازیم که بیش از سرگرمی باشد. حتی به این باور نرسیده‌اند که از لحاظ سرگرمی می‌توانند با تلویزیون‌های رقیب رقابت کنند.
یامین‌پور مطرح کرد: شرایطی باعث می‌شود تلویزیون محافظه‌کار شود، شجاعتش را از دست بدهد و آدم‌های فعلی آدم‌های قبلی نباشند. در حالی که تلویزیون باید شجاع‌ترین و پیش‌روترین مدیران را داشته باشد که باور داشته باشند می‌توانند در فضای اجتماعی و سیاسی همه چیز را تغییر بدهند. الان دنیا دارد با رسانه این کار را می‌کند و رسانه چنین کارکردی را دارد.
وی اذعان کرد: با وجودی که جهان‌آرا با پشتوانه و حمایت تلویزیون روی آنتن می‌رود، اما این برنامه به مذاق خیلی از سیاسیون خوش نمی‌آید و شاهدیم فشارهایی از بیرون هست که این برنامه از تلویزیون پخش نشود یا کاری می‌کنند که تلویزیون از رفتن به سمت پخش چنین برنامه‌هایی پشیمان شود. جریان‌های سیاسی و فرهنگ سیاسی سقفی را بالای سر تلویزیون قرار می‌دهند تا تلویزیون نتواند قد علم کند.
نصیری تأکید کرد: با وجودی که گفته شد مشکل به تلویزیون و مدیران آن برمی‌گردد، اما این مشکل نظام است. با وجودی که به هر دلیلی نظیر ضعف مدیران رسانه یا تحت فشار بودنشان از سوی قوای سه‌گانه و... تلویزیون دچار مشکل است، اما نظام باید توجه کند اگر رسانه‌اش که بلندگوی اوست ضعیف باشد و نتواند مردم را قانع کند و وظیفه‌اش را انجام بدهد کلیت نظام آسیب می‌بیند. نه‌تنها تلویزیون بلکه همه قوا باید این‌طوری به مسئله نگاه کنند.
وی در خصوص کناره‌گیری‌اش از عرصه فعالیت‌های مطبوعاتی و رسانه‌ای توضیح داد: با تلاش‌های عمیق و جدی که در عرصه‌های فکری و فرهنگی کردم متوجه شدم دیگر کارهایی که در نقد معضلات و مفاسد اقتصادی داریم انجام می‌دهیم به نتیجه نمی‌رسد و وظیفه از من ساقط است. ضمن اینکه وقتی مفاسدی را بگوییم و با آنها برخورد نشود خودش مفسده تازه‌ای بر مفاسد است و اصلاً قباحت‌زدایی می‌کند.
این روزنامه‌نگار افزود: هر وقت دستگاه‌های مسئول به این نتیجه رسیدند که می‌توانند با این مفاسد برخورد کنند ما وارد عرصه می‌شویم.
وی تأکید کرد: اگر بتوانیم به حدی تأثیرگذار باشیم که دستگاه مسئول را تکان بدهیم و وادار کنیم که مداخله و مشکل را حل کند کارمان مؤثر و مفید است. در غیر این صورت می‌شود قضیه سوپاپ که دیگر زمانش که گفته می‌شد رسانه‌ها سوپاپ هستند گذشته است و این کارکردشان را از دست داده‌اند.
افخمی افزود: الان هزاران سوپاپ ریز و درشت داریم.
نصیری تصریح کرد: در حال حاضر نظام باید به‌طور جدی و اساسی تصمیم بگیرد که می‌خواهد با معضلاتش چه کار کند.
نصیری: نقد نکردن خود نادیده گرفتن نیمه پر لیوان است
وی خاطرنشان ساخت: نقد نکردن خود نادیده گرفتن نیمه پر لیوان است. وقتی گفته می‌شود مفاسد اقتصادی در نظام جمهوری اسلامی هست، اصلاً به این معنی نیست که از سر تا پای نظام را فساد گرفته یا نظام دستاوردی نداشته است. نظام دستاوردهای عظیم و عمیقی داشته است.
افخمی در خصوص این نگرانی که برنامه‌ای چون جهان‌آرا به سمت محافظه‌کاری پیش برود، تأکید کرد: با وجود فشارهایی که برای پخش نشدن این برنامه وجود دارد، به محض اینکه مردم احساس کنند سازش‌کار و حسابگر شده‌اید دست حمایتشان را از پشت سرتان برمی‌دارند و برنامه‌تان را نمی‌بینند. در این صورت کسانی که می‌خواستند این برنامه روی آنتن نرود به هدفشان می‌رسند.
وی مؤکداً گفت: برنامه‌ای تلویزیونی می‌تواند موفق باشد که در وهله اول سرگرم‌کننده باشد و این قضیه اصلاً مایه شرمساری نیست. سرگرم‌کننده بودن برنامه هم به این سادگی‌ها به دست نمی‌آید و احتیاج به صداقت و شجاعت دارد، چه برسد به بیشتر از آن.
۱۴:۲۸ - ۱۳۹۷/۰۲/۳۰
۱۵:۰۸ - ۱۳۹۷/۰۲/۳۰
۰۳:۳۵ - ۱۳۹۷/۰۲/۳۱
