آنطور که ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت می‌گوید: سالانه ۱۰ هزار میلیارد تومان صرف خرید سیگار در کشور می‌شود که هزینه‌های درمانی مستقیم ناشی از مصرف سیگار بین ۲۰ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان و همچنین هزینه‌های غیرمستقیم آن که شامل از دست رفتن سال‌های عمر، کاهش کیفیت زندگی و خروج از کار و خانه‌نشینی، مبلغی حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان است. علاوه بر این حدود ۸۰ درصد از مرگ و میرهای زودرس ناشی از مصرف دخانیات در کشورهای کم‌درآمد یا درآمد متوسط و با ایجاد مشکلات و موانعی برای تحقق اهداف توسعه رخ می‌دهد.

بازار ۱۰ هزار میلیاردی مصرف سیگار در کشورمان، اما آنقدر برای شرکت‌های چند میلتی امریکایی و اروپایی جذابیت دارد که سال‌هاست از راه‌های مختلف محصولاتشان را به بازار ایران گسیل می‌کنند و حالا هم شرکت مالبرو بعد از چند سال کش و قوس بالاخره توانست تفاهمنامه تولید محصولاتش را با شرکت دخانیات کشورمان امضا کند.
 

تولید سیگار امریکایی در ایران

ماجرای باز شدن پای شرکت فیلیپ موریس یا همان تولیدکننده سیگار مارلبرو به کشور به اوایل دولت یازدهم برمی‌گردد؛ تفاهمنامه میان شرکت دخانیات ایران و این شرکت که با پادرمیانی مجلس و بحث صهیونیستی بودن شرکت فیلیپ موریس به نتیجه نرسید، اما بازار کشورمان آنچنان برای این تولیدکننده جذاب است که حاضر نشد به این راحتی‌ها پا پس بکشد. حالا آنطور که مصیب محمدیان شمالی، مدیرعامل دخانیات ایران می‌گوید با امضای تفاهمنامه میان ایران و شرکت فلیپ موریس بناست این سیگار در کشورمان تولید شود. با وجود این بنا به اعلام روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت صنعت، معدن و تجارت تولید مشترک سیگار شرکت فیلیپ موریس با بخش خصوصی داخلی با برند مارلبرو در دست بررسی است و هنوز مجوز آن صادر نشده است.

امضاکنندگان قرارداد با شرکت فیلیپ موریس معتقدند این کار به نفع تولید کشور و اشتغال و جلوگیری از قاچاق است و حتی می‌تواند به صادرات و ارزآوری منجر شود، اما آمار وزارت بهداشت درباره مرگ و میرهای ناشی از مصرف سیگار و همچنین گزارش عملکرد دیگر کشورهای دنیا در کاهش قابل توجه مصرف سیگار نشان می‌دهد چندان نمی‌توان به صادرات و ارزآوری سیگار امید بست. به قول سخنگوی وزارت بهداشت از ١٠ هزار میلیارد تومان سیگار، ٥٠ درصد سود به جیب افراد سودجو و سرمایه‌داران می‌رود. در کارخانه‌های سیگار حدود ٣ هزار نفر مشغول به کار هستند، اما آیا این عاقلانه است که به دلیل اشتغال ٣ هزار نفر این میزان ضرر به کشور تحمیل شود؟

با تمام این‌ها سؤال اصلی اینجاست که چرا سیگار در فهرست تحریم‌های کشورمان قرار نمی‌گیرد و چرا مسئولان کشور برای اشتغال و مبارزه با قاچاق باز کردن درهای کشور به روی تولید سیگار را در اولویت قرار می‌دهند؟
 

چرا ایران برای شرکت‌های امریکایی مهم است؟

شرکت‌های دخانیاتی در امریکا سال‌هاست حق تبلیغ محصولات خود را ندارند و مجبور به پرداخت جریمه‌های چند میلیارد دلاری به شاکیانی شده‌اند که آن‌ها را به پنهان کردن مضرات سیگار متهم کردند. از سوی دیگر تلاش گسترده‌ای در جهت کاهش مصرف سیگار در بسیاری از کشورهای پیشرفته انجام شده است و افزایش آگاهی مردم از مضرات سیگار و بالا رفتن قیمت دخانیات موجب کاهش ۲۰ درصدی مصرف سیگار در امریکا شده است.

براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی ایران برای کمپانی‌های چندملیتی تولید سیگار به ویژه شرکت‌های دخانیات امریکایی از اهمیت زیادی برخوردار است. اطلاعات اداره آمار امریکا نشان می‌دهد حداقل نیمی از حدود ۱۰۰ میلیون دلار کالایی که شرکت‌های امریکایی در سال ۲۰۰۵ به ایران صادر کرده‌اند، سیگار بوده است.

سیگارهای امریکایی در فهرست تحریم‌های ایران قرار ندارد؛ چراکه کنگره امریکا مدت‌ها پیش دارو، موادغذایی و محصولات کشاورزی را از فهرست تحریم‌های ایران خارج کرد. سیگار نیز در گروه موادغذایی قرار گرفت و از فهرست تحریم‌ها خارج شد. مت مایرز، کارشناس صنعت دخانیات در واشنگتن درباره این تصمیم کنگره می‌گوید: سیگار نه یک محصول کشاورزی است و نه یک کالای اساسی. کنگره به اصرار شرکت‌های دخانیاتی تصمیم به مستثنی کردن آن از فهرست تحریم‌ها گرفت.

مت مایرز درباره چرایی استثنا شدن سیگار از فهرست تحریم‌های ایران معتقد است: مصرف سیگار در امریکا و بیشتر کشورهای توسعه یافته سیر نزولی را طی می‌کند. شرکت‌های دخانیاتی مجبورند محصولات خود را در کشورهای دیگر بفروشند. به همین علت است که ایران برای آینده شرکت‌های تولیدکننده سیگار بسیار مهم است.