به گزارش مشرق، معصومه بخشی پور: جای خالی تحلیلهای علمی اساتید در تیم اقتصادی دولت به حدی پررنگ است که مقام معظم رهبری بارها بر ضرورت استفاده از توانایی‌ها و ظرفیتهای دانشگاهها و اساتید در حل مسائل و مشکلات اقتصادی کشور تاکید داشتند.
چندی پیش ایشان در دیدار صدها نفر از استادان، اعضای هیئت علمی و پژوهشگران دانشگاهها و مراکز علمی، دانشگاه را از مراکز بسیار مهم «تربیت قوه عاقله کشور» خواندند و با تبیین سه ضرورت اساسی دانشگاهها یعنی «درگیر شدن با مسائل و چالشهای کشور»، «تربیت فرهنگی، اخلاقی و هویتی دانشجویان» و «تحول دائم و اصلاح مستمر در محیط های دانشگاهی» تاکید کردند: «مسائل و مشکلات کشور باید عالمانه حل شود و استفاده از توانایی ها و ظرفیت های دانشگاهها و اساتید و دستان توانا و مستعد جوانان پر تلاش و پر انگیزه در این مسیر، بسیار اساسی و مهم است.»
بیشتر بخوانید:
گام اول عملیات توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور +عکس
حضرت آیت الله خامنه ای در این بیانات اظهار داشتند: « یکی از مسائل امروز کشور ما مسئله اقتصاد است. بارها گفته می‌شود که بعضی از شیوه‌های مدیریتی اقتصاد ما -آنچه عملاً دارد در کشور اجرا می‌شود- ضعیف است یا غلط است؛ خب این باید اصلاح بشود؛ چه کسی باید اینها را اصلاح کند؟ چه کسی باید به این مسئله بپردازد؟ دانشگاه. بنده به بعضی از مسئولان عالی‌رتبه چند بار تا حالا توصیه کرده‌ام و گفته‌ام این نظرات اقتصادی‌ای که اساتید اقتصاد دانشگاه در مطبوعات منتشر می‌کنند، بگویید اینها را برایتان جمع کنند بیاورند بدهند تا شما بدانید که غیر از آن تصمیمی که در درون تشکیلات مثلاً ذی‌ربط دولتی گرفته می‌شود، این حرفها هم وجود دارد؛ این راهگشا است؛ نگاه کردن به این مطالب و شنیدن این مطالب طبعاً راهگشا است.»
شواهد نشان می دهد که در طول سالهای گذشته دولت‌های مختلف راهکارهایی را برای رفع مشکلات اقتصادی به کار گرفتند اما خروجی مناسب به همراه نداشته است. به همین دلیل با توجه به تأکیدات رهبری در جمع اساتید دانشگاه در حوزه اقتصاد، بر آن شدیم تا نظرات برخی اساتید دانشگاهی را درخصوص عدم استفاده از ظرفیتهای دانشگاهی برای حل بحران های کوتاه مدت و بلند مدت اقتصادی و راهکارهای آنها برای رفع این معضلات جویا شویم.
عدم بکارگیری تحلیل های علمی در حل مشکل فعلی اقتصاد کشور
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به عدم بکارگیری تحلیل های علمی در حل مشکل فعلی اقتصاد کشور، معتقد است که دولت مسائل جاری اقتصاد را نه براساس موضع علمی، بلکه با نگاه روزمرگی اداره می کند.
دکتر حسین صمصامی با اشاره به بیان مطالبات مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید دانشگاهها و مراکز علمی کشور مبنی بر لزوم بکارگیری راهکارهای علمی در حل مشکلات اقتصادی کشور، اظهار داشت: یکی از مطالبات مقام معظم رهبری این است که دانشگاه باید به عنوان راهگشایی برای حل مسائل اقتصادی کشور باشد اما موضوع این است که در ارتباط با دانشگاههای امروز به ویژه در حوزه علوم انسانی و اقتصاد این اتفاق نمی افتد.
راهبردهای کلان نقشه جامع علمی کشور برای حل مشکلات جامعه
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به تاکیدات نقشه جامع علمی کشور، گفت: در فصل چهارم نقشه جامع علمی کشور بر جهت دادن چرخه علم و فناوری و نوآوری و ایفای نقش موثرتر در اقتصاد تاکید شده است. همچنین در راهبرد کلان ۷ این نقشه، موضوع جهت دهی آموزش، پژوهش، فناوری و نوآوری به سمت حل مشکلات و رفع نیازهای واقعی و اقتضائات کشور آمده و در راهبرد کلان ۸ این نقشه تاکید شده که تربیت و توانمندسازی سرمایه انسانی با تاکید بر پرورش انسانهای متقی، کارآفرین، خودباور و خلاق باید منتج به حل مسائل و مشکلات کشور شود.
وی خاطرنشان کرد: در اسناد بالادستی کشور از جمله نقشه جامع علمی و سیاستهای کلی آموزش عالی، مادام تاکید شده که دانشگاه باید حلال مسائل و مشکلات اقتصادی کشور باشد اما هم اکنون این موضوع متاسفانه یکی از نقاط ضعف دانشگاهها به ویژه در حوزه علوم انسانی و اقتصاد است.
اقتصاد جامعه با نگاه روزمرگی اداره می شود
استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی با اشار به اینکه هم اکنون در رشته اقتصاد یک سری مباحثی وجود دارد که نمی تواند از مسائل و مشکلات امروز جامعه ما گره گشایی کند، گفت: از سوی دیگر، ما دولتی داریم که مسائل جاری اقتصاد را نه براساس موضع علمی، بلکه براساس روزمره اداره می کند. دولت به مسائل اقتصادی به این صورت که یک مساله ای است که با آن مواجه شده و باید آن را به سرعت حل کند، نگاه می کند. به معنای دیگر به مشکلات اقتصادی به صورت روزمرگی نگاه می شود و اقتصاد جامعه با این نگاه اداره می شود.
ما دولتی داریم که مسائل جاری اقتصاد را نه براساس موضع علمی، بلکه براساس روزمره اداره می کند. دولت به مسائل اقتصادی به این صورت که یک مساله ای است که با آن مواجه شده و باید آن را به سرعت حل کند، نگاه می کندوی ادامه داد: به همین خاطر است که وقتی در فرآیند سیاستگذاری دولت در عرصه اقتصاد نگاه می کنیم می بینیم که در مقطعی سود بانکی را کم می کند و در مقطعی آن را بالا می برد؛ بدون آنکه بداند آثار این تصمیم چیست. دولت فقط برای آنکه بتواند جلوی تورم نرخ ارز را بگیرد، سیاستهای بی هدفی را اجرا می کند که آثار آن نه تنها مثبت نخواهد بود بلکه آثار منفی در جامعه به همراه دارد.
صمصامی با بیان اینکه این تصمیمات دولت، بدون پشتوانه علمی انجام می شود، افزود: هم اکنون دانشگاههای ما در مسیر تولید علم قرارگرفته اند اما این تولید علم به ویژه در رشته های اقتصاد، عمدتا تولید علم لاینفع است. به این معنی که این تولید علم، نفعی به جامعه نمی رساند.
نشر تفکر نظام لیبرالیست سرمایه داری در متون دانشگاهی
وی با انتقاد از هزینه های سنگینی که در دانشگاهها برای تربیت دانشجویان صرف می شود، گفت: با هزینه های بسیار سنگین، دانشجو را در مقاطع مختلف و به صورت گسترده جذب کرده، تعلیم می دهیم و راهی جامعه می کنیم؛ در حالیکه هم اکنون بالاترین نرخ بیکاری در جامعه ما مربوط به قشر تحصیلکرده است. این نشان می دهد که در واقع دانشگاه، حتی نمی تواند برای نیروی انسانی خودش، یک اشتغال ایجاد کند و باید بگذریم از اینکه دانشگاه بتواند تحولی ایجاد و کل مشکلات جامعه را گره گشایی کرده و راه حلی ارائه کند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: آنچه که امروز در اقتصاد می بینیم عمدتا نشر تفکر نظام لیبرالیستی سرمایه داری است که ما از طریق متون درسی در دانشگاهها آن را گسترش می دهیم و این نه تنها حلال مشکلات نیست، بلکه مشکلات و معضلات را بیشتر می کند و به جای فکر کردن روی مسائل، فاصله ما را از مرکز اصلی مشکلات دورتر می کند.
وی گفت: هم اکنون هر دانشگاهی برای خودش در حال تربیت دانشجو است و مدرک دکتری و فارغ التحصیلی می دهد و در سوی دیگر، مشکلات جامعه در حال گسترش است و این دو ارتباطی با هم ندارند .
۲ راهکار برای استفاده از علوم انسانی در حل مشکلات کشور
صمصامی با تاکید براینکه اتلاف هزینه شدیدی در وزارت علوم دارد اتفاق می افتد، ادامه داد: آنچه دیده می شود این است که دولت نیازی به تفکر در عرصه اقتصاد ندارد و واقعا هم دانشگاهها نیز به این سمت نرفتند؛ چرا که دولت نخواسته و دانشگاهها هم به این سمت نرفته اند.
وی با اشاره به راهکارهای حل این مشکل، تاکید کرد: اولین کار این است که در علوم انسانی و اقتصاد، قطعا باید تحولی که چندین بار از سوی مقام معظم رهبری مطرح شده است، اتفاق بیافتد.
استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: این تحول دو وجه دارد؛ وجه اول رویکرد اسلامی کردن دانشگاهها است و رویکرد دوم آن حل مسائل و مشکلات امروز جامعه است. یعنی اگر این دو رویکرد اتفاق نیافتد در واقع تولید دانشی که در اقتصاد و رشته های علوم انسانی داریم، لاینفع خواهد بود.
وی با بیان اینکه این تحول باید اتفاق بیافتد و از طرف دیگر دولت نیز خود را نیازمند تحلیل های علمی بداند، خاطرنشان کرد: دولت باید به این باور و اعتقاد برسد که برای حل مسائل و مشکلات اقتصادی، روزمرگی پاسخگو نخواهد بود؛ بلکه برخورد علمی و هدفمند جواب می دهد. این درخواست را اگر دولت از دانشگاه داشته باشد، دانشگاه مجبور می شود که در ریل اصلاحات لازم قرار گیرد.
فاز دولت و دانشگاه از هم جداست
صمصامی با اشاره به اینکه دولت و دانشگاه درصورتی که یک رابطه متقابل داشته باشند می توانند روی هم تاثیرگذار باشند، افزود: اما هم اکنون فاز دولت و دانشگاه کاملا از یکدیگر جدا است و عملکرد وزارت علوم نیز در این زمینه ضعیف است و باید در کار خود بازنگری انجام دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: البته این جریان به وزارت علوم فعلی، ارث رسیده و چیزی نیست که مربوط به ۳ یا ۴ سال پیش باشد. بلکه فرایند بلند مدتی است که مشکلات روی هم انباشته شده است. بحث این است که ما هم اکنون باید بفهمیم مشکل از کجاست و آسیب شناسی دقیقی از وضعیت داشته باشیم و فرآیند بعد از آسیب شناسی این خواهد بود که راه حل دقیق ارائه کنیم.
وی بر لزوم بکارگیری گروههای کارشناسی دقیق تاکید کرد و افزود: البته در وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی، گروههای کارشناسی حضور دارند که در مورد تحول علوم انسانی فکر کرده و طرح دادند و این طرح ها تبدیل به متون شده است. اما وقتی به این طرح ها نگاه می کنیم می بینیم که همان طرح های قبلی با تغییرات جزیی و اندک هستند و به همین دلیل آنها، تغییراتی نخواهد بود که راهگشای مشکلات اقتصادی و یا مطالبه ای که مقام معظم رهبری در ارتباط دولت و دانشگاه مطرح می کنند، باشد.
دانشگاهیان معتقدند که دستگاههای اجرایی عوامانه برخورد می کنند
شواهد نیز نشان می دهد که هم اکنون فضای میان دانشگاه و دولت به این نحو است که دولت اظهار می کند که دانشگاهیان در برج عاج نشستند، از مسائل عملی اطلاع ندارند و فرمولهایی که می دهند خیلی عملی و قابل اجرا نیست؛ از سوی دیگر دانشگاهیان هم معتقدند که بخش اجرا به صورت عوامانه برخورد می کند و آنطور که باید به مسائل تخصصی توجه نمی کند.
این را سید مرتضی افقه ، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز می گوید.
وی در مورد عدم استفاده از نیروهای دانشگاهی در حل مشکلات اقتصادی، معتقد است که استفاده از متخصصان دانشگاهی دارای دو وجه است؛ نخست آنکه بتوان از مشاوره متخصصان و اساتید دانشگاهی استفاده کرد که برای آنکه این مشاوره ها، مفید و عملی باشد لازم است اساتید در جریان جزئیات و ریز قضایا قرار گیرند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با تاکید براینکه این موضوع مستند به یک سری تجارب است، می گوید: برای مثال در بخش اقتصاد و علوم انسانی که تا به حال مغفول مانده، اگر قرار است استاد دانشگاه مفید باشد و بتواند کمک موثری بکند، باید مسئولیت قبول کرده و به عنوان مجری وارد عمل شود و یا اینکه در کنار مجری بتواند نظریه تخصصی دهد.
به گفته وی، تئوریهایی که اساتید می خوانند و منشا آن عمدتا وارداتی است، ممکن است با خیلی از واقعیات جامعه تطابق عملیاتی نداشته باشد و خیلی نتواند به کمک مشکلات اقتصادی جامعه بیاید. براین اساس برای آنکه اساتید بتوانند کمک کرده و تئوریها را در عمل، آزمون کنند، باید براساس تئوریها بتوانند نظریه تخصصی بدهند و در کنار مجری باشند و یا آنکه خودشان مسئولیت قبول کرده و به عنوان مجری باشند؛ لازمه این دو نیازمند حداقل ۶ ماه زمان است.
افقه افزود: در برخی مواقع، اساتید متهم می شوند که خیلی در جریان امور نیستند و نیز به یکباره از یک استاد می خواهند که فرمولی بدهد، اما از آنجایی که در جریان ریز امور قرار ندارد، ممکن است آنچه لازم است گفته نشود.
جای خالی بکارگیری متخصصان دانشگاهی در استانها
این کارشناس اقتصادی با تاکید براینکه البته دولتها، چه فعلی و چه قبلی، در حد هیات دولت و وزیران از اساتید دانشگاهی استفاده کرده و می کنند، گفت: برخی از این اساتید، مسئول بوده و یا به عنوان مشاور بودند و پروژه های اقتصادی را انجام دادند، اما با اینحال شاهد ایجاد عدم توازن در کشور هستیم و این موضوع به خاطر این است که این مشاوره ها و کمک گرفتنها محدود به تهران و در حد لایحه های اولیه مدیران (هیات دولت) است.
افقه تاکید کرد: برای مثال در کل استانها و شهرستانها که ما نیاز بیشتری به کمکهای تخصصی داریم از اساتید دانشگاهی استفاده نمی شود؛ نه تنها استفاده نمی شود، بلکه مسئولانی هم که گماشته می شوند عمدتا از ضعیف‌ترین مسئولان هستند. این موضوع ریشه در این تفکر غلط دارد که فکر می کنند اگر بودجه را به استانهای محروم برسانند مشکل حل است. این شرط لازم است؛ اما شرط کافی این است که از مدیران و مسئولان مجرب و متخصصان دانشگاهی استفاده شود تا آن بودجه قابل بکارگیری باشد.
این استاد دانشگاه با اشاره به مسائل اقتصادی جاری کشور می گوید: در مورد وضعیت فعلی اقتصادی کشور با آنچه روبرو هستیم دیگر ریشه اقتصادی ندارد و تنها نمود اقتصادی دارد. ریشه این جریان به فضای روانی بعد از خروج آمریکا و تهدیدات بعدی و بدعهدی ها این کشور دارد. از سوی دیگر اروپا هم نشان داده که توان و تمایلی ندارد که در مقابل امریکا بایستد.
وی گفت: اگر این روند ادامه پیدا کرده و ایران از طریق دیپلماسی نتواند راهی برای غلبه با این خلف وعده و گردن کشی آمریکا بکند، آن زمان باید مسئولان و متخصصان دانشگاهی برای وضعیت اقتصادی، فرمولهایی در شرایط سخت ارائه کنند.
عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به اینکه اگر نفت را تحریم کنند و ما نتوانیم نفت را بفروشیم شرایط خوبی پیش بینی نمی شود، خاطرنشان کرد: در این صورت باید فرمولها، راهکارها و سیاستهایی در شرایط ریاضتی تدوین شود که قدری دشوار است. این مدل اقتصاد ریاضتی در همه کشورها در زمان جنگ به کارگرفته می شود و برای توزیع منابع کمیاب بین نیازهای جامعه، دولتها به سمت سهمیه بندی، جیره بندی و کوپنی کردن منابع می روند.
از فرصت ها در زمان وفور درآمدهای نفتی به خوبی استفاده نشد
وی با بیان اینکه در دو دهه گذشته و در زمان وفور درآمدهای نفتی از فرصتها به خوبی استفاده نکردیم، گفت: اگر دولت بخواهد اساتید می توانند درحل مشکلات جاری کمک کنند؛ دولت باید به صورت فراگیر و نه فقط در تهران، استانداران و فرمانداران را هم موظف کند از اساتید، متخصصان و کل ظرفیت فکری جامعه استفاده کنند.
این استاد دانشگاه با بیان نقش کمرنگ و ناتوان وزارت علوم برای برقراری ارتباط میان دولت و دانشگاهیان، می گوید: دانشگاهها از طریق وزارت علوم، دفتری به نام دفتر ارتباط صنعت با دانشگاه دارند که ارتباط نسبی میان صنعت و دانشکده های مهندسی برقرار شده، اما اشکال کار این است که هم اکنون مشکلات عمده ما در بخش مهندسی نیست بلکه بیشتر در بخش علوم انسانی است.
نقش کمرنگ علوم انسانی و اقتصاد در ارتباط با خارج دانشگاه
وی ادامه داد: ما در بخش مسائل اجتماعی و اقتصادی مشکل داریم و از این جهت اسم «ارتباط صنعت و دانشگاه» هم غلط است و حوزه علوم انسانی را از این ارتباط خارج می کند. در وهله اول باید این اسم را جامع تر کرده و به مدیران بقبولانند که علوم انسانی هم علم است و نیاز به متخصص دارد.
افقه تاکید کرد: بسیاری از مدیران تصورشان این است که خودشان می توانند در مورد اقتصاد فکر کنند و مسائل اجتماعی و روانی جامعه را هم خودشان می توانند حل کنند. این فضا باید تغییر پیدا کند که بخشی از آن به عهده وزارت علوم و بخشی به عهده رسانه ها و تبلیغات است.
مشاوران ارشد رئیس جمهورهای دنیا دانشگاهی اند
نبود یک مکتب فکری دانشگاهی در تیم اقتصادی دولت از جمله مسائل مورد مطالبه اساتید اقتصادی است. به نحوی که دانشگاهیان می گویند اکثر مشاوران ارشد رئیس جمهورهای دنیا معمولا به یک دانشگاهی مرتبط هستند و تیم فکری و مطالعاتی دارند.
در این زمینه دکتر آلبرت بغزیان عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران نیز معتقد است که از آغاز به کار دولت قبل تا به الان، پای دانشگاهیان به دولت بیشتر باز شده و برنامه هایی مانند تحول اقتصادی، یارانه، پنجره واحد گمرک و یکسان سازی نرخ ارز همه از تیم های اقتصادی برخاست؛ هم اکنون نیز تیم های اقتصادی قوی از اساتید دانشگاهی در دولت حضور دارند و براین اساس از نظر دانش، کمبودی احساس نمی شود و افرادی که می توانند لینک خوبی بین دولت و دانشگاهیان باشند نیز وجود دارند.
وی می گوید: اما دولت باید این اساتید را شناسایی کرده و بگوید برای مثال این فرد یا این دانشگاه می تواند به ما کمک کند. اما در این زمینه دولت ضعیف عمل کرده است. چون انتظار این بود که حالا که پای دانشگاهیان در تیم اقتصادی دولت بیشتر باز شده و محکم تر است، تیم اقتصادی دولت به یک گروه فکری دانشگاهی متصل باشد اما این اتفاق نیافتاد.
انتظار این بود که حالا که پای دانشگاهیان در تیم اقتصادی دولت بیشتر باز شده و محکم تر است، تیم اقتصادی دولت به یک گروه فکری دانشگاهی متصل باشد اما این اتفاق نیافتاداین استاد دانشگاه ادامه داد: اکثر مشاوران ارشد رئیس جمهورهای دنیا معمولا به یک دانشگاهی مرتبط هستند و تیم فکری و مطالعاتی دارند. ما در این زمینه ضعیف هستیم.
دولت به هشدارهای اقتصادی بی توجه است
بغزیان با بیان اینکه ضعف همه دولتها این بوده که به هشدارها توجهی ندارند، افزود: هشدارها و آلارم های اقتصادی که می تواند باعث شود جلوی مسائل و مشکلات گرفته شود تا عمیق نشده و از یک چالش به یک معضل تبدیل نشود، ضعیف هستند. زمانی دولت به این هشدارها توجه می کند که صدای مردم دربیاید؛ بعد از آن تیم اقتصادی جمع می شود و به دنبال مقصرر می گردد؛ در این فاصله یک سری سود می برند و از این فرصت در بازار سازی استفاده می کنند.
وی گفت: این درحالی است که اولین نشانه ها باید پیگیری شود و باید همان موقع که گرانی آغاز می شود، بوق هشدار به صدا دربیاید و مسئولان دخالت کنند، نه اینکه صبر کنند تا به آستانه تحمل مردم برسد و دچار بحران شویم.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران می افزاید: درست کردن ستاد ویژه اقتصادی مشکلی حل نمی کند ؛ ما هم اکنون ستاد و متخصص کم نداریم اما زمانی که ستادها و اعضای آن، خود وزرا و روسای قوا هستند و زمان ندارند برای یک گروه ضربت وقت بگذارند، این وضعیت پیش می آید.
وی گفت: به نظرم به جای آنکه ستادها درست شود، همان وزارتخانه ها و ستادهای فعلی ماموریت خود را بگونه ای تعریف کرده و حسگرهای اقتصادی را چنان تنظیم کنند که قبل از آنکه موضوعی تبدیل به معضل شود، زودتر حس شود.
مکتب فنی اقتصادی برای حل مشکلات در دانشگاهها شکل نگرفته است
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه راهکارهای علمی وجود دارد اما سیاستگذاری برای اجرای این راهکارها با تاخیر همراه است، می گوید: هنوز مکتب اقتصادی که سیاستهای دولت را حمایت کرده و در مسیر رفع ۳ معضل اقتصادی تورم، بیکاری و رکود اقتصادی راهکار بدهد، در هیچ دانشکده اقتصادی شکل نگرفته است.
بغزیان افزود: از طرف دیگر، یک سری از تصمیمات، سیاسی است و باید برای آنها راه حل اقتصادی پیدا شود. برای مثال یک تصمیم سیاسی ممکن است تورم و رکود ایجاد کند و ما باید با ابزار اقتصادی آن را رفع کنیم. این دست انداز سیاسی باید برطرف شود؛ از سوی دیگر باید در بدنه دولت نگاه اقتصادی حاکم باشد که هم اکنون شاهد هستیم در بدنه بانک مرکزی تفکر حسابداری حاکم است و نه اقتصادی.
عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران با بیان اینکه راهکارهای علمی ارائه می شود اما دولت به آنها بی اعتناست می گوید: بسیاری از این مشکلات اقتصادی فعلی از ابتدا قابل پیش بینی بوده است.
مشکلات اقتصادی با راه حل های بومی دانشگاهی قابل حل است
موضوع استفاده از توان و ظرفیت بومی در تمامی بخش های اقتصادی کشور در سالهای اخیر مورد تاکید قرار گرفته و از این رو شعار سال چند سال اخیر نیز به این موضوع اختصاص یافته است. در این زمینه استفاده از توان بومی در حل مشکلات اقتصادی نیز می تواند راهگشا باشد.
دراین باره حجت الله عبدالملکی دانشیار دانشگاه امام صادق (ع) نیز معتقد است که در حل معضلات اقتصادی، ما دچار مشکلات لاینحل نیستیم؛ مشکلات داریم اما این مشکلات راه حل بومی دارد و در دانشگاهها اتفاق می افتد.
وی با بیان اینکه اساتید دانشگاه کسانی هستند که آخرین مرزهای دانش را در خارج می شناسند و با پژوهشهایی که انجام می دهند شرایط داخلی را تحلیل عمیق می کنند، می افزاید: اگر به این موضوع معتقد باشیم که اغلب راه حلهای مشکلات و مسائل فعلی، بومی است، هیچ چاره ای نخواهیم داشت جز آنکه به اساتید دانشگاهی مراجعه کنیم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: درصورتی که به دانشگاهیان مراجعه نکردیم، این به این معنا است که یا اعتقادی به مشکل نداریم و یا اینکه قبول نداریم این مشکلات را می توان با توان داخلی حل کرد.
وی می گوید: متاسفانه بخش زیادی از مسئولان دولتی از این مساله طفره می روند و به جای مراجعه به اساتید در واقع خودشان را سرگرم یک سری کارهای روزمره کردند و برخی دیگر نیز به دنبال صفر تا ۱۰۰ راه حل مشکلات داخلی، در خارج از کشور می گردند و به دنبال نسخه های سازمان های بین المللی می روند. با این وجود ما به صورت عملیاتی از خیلی از مشکلات، خارج نخواهیم شد.
عبدالملکی با بیان اینکه تنها در برخی حوزه ها اساتید با دولت همکاری دارند، معتقد است که متاسفانه مدیران دولتی انقدر درگیر موضوعات روزمره شده و روحیه یاس برآنها حاکم می شود که تصور نمی کنند جایی در داخل کشور به آنها راه حل ارائه کند؛ لذا به اساتید دانشگاهی مراجعه نمی کنند.
عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق با تاکید براینکه این خلاء مدیریتی است و باید طرز فکر مدیران اصلاح شود افزود: باید از مدیرانی که اعتقاد به ظرفیتهای داخلی داشته باشند، استفاده کرد؛ مدیران منفعل و بی حوصله و غرب گرا که دنبال فرافکنی هستند باید اصلاح شوند. هم اکنون بخش زیادی از مدیران ارشد قوه مجریه و قوای دیگر این روحیه را دارند. این خلقیات و طرز فکر مدیران باید عوض شود.اگر طرز فکرشان قابل اصلاح نیست باید تغییر کنند.
وی با بیان اینکه این طرز فکر عمدتا از مدیران ارشد کشور به رده های پایین تر تزریق می شود، گفت: برای مثال وقتی رئیس جمهور چنین اعتقادی نداشته باشد که می توان با توان متفکران و اندیشمندان داخلی معضلات را حل کرد، به تبع آن وزرا هم طبیعتا دچار رخوت می شوند. براین اساس در راس قوه مجریه طرز فکرها باید اصلاح شود.
پایان نامه ها به سمت موضوعات روز کشور سوق داده شوند
استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه در این زمینه دانشگاهها هم بی تقصیر نیستند و خودشان را از شرایط دور کرده و مراجعه نمی کنند، افزود: به هرحال اگر استاد دانشگاهی که نگران صلاح مملکت خویش باشد طبیعتا نباید منتظر بماند که دولت به وی مراجعه کند. بلکه باید خود پیشنهاد کرده و به مسائل ورود کند؛ اما متاسفانه بخشی از اساتید ما این روحیه را نداشته و بیشتر مایلند که به آنها مراجعه شود.
وی گفت: یکی دیگر از اشکالات جامعه علمی ما این است که در تعریف مطالعات کاربردی به سمت مواردی که موردنیاز کشور نیست می روند و شاهد هستیم بخشی قابل توجهی از این مطالعات و پژوهشها به این سمت سوق پیدا می کند؛ برای مثال پایان نامه های ارشد و دکتری و مقالات را به موضوعاتی که خیلی ضرورتی برای کشور ندارد و مشکلی را هم حل نمی کند، سوق می دهند.
این استاد دانشگاه با تاکید براینکه قطعا مسئولیت وزارت علوم ارتباط بین دولت و دانشگاه است، افزود: وزارت علوم به عنوان قوه عاقله دولت و با دارا بودن چندین هزار استاد در رشته های مختلف زیرمجموعه این وزارتخانه، نباید بپذیرد که دولت از راه حل های تکراری و شکست خورده استفاده کند. این وزارتخانه باید فعالانه وارد حوزه شود و اجازه ندهد که در دولت اینگونه مطرح شود که فلان مشکل وجود دارد و ما نمی دانیم باید چگونه با آن برخورد کنیم.
وی بر لزوم ساماندهی اساتید و دانشگاهها در این زمینه از سوی وزارت علوم تاکید کرد و گفت: باید اساتید دانشگاهی به این سمت جهت دهی شوند. اما متاسفانه وزارت علوم این کار را نمی کند و این ناشی از روحیه دولت است؛ البته این معضلات در اغلب دولتها بوده و در دو دولت اخیر این بحث پررنگ تر شده است.
عبدالملکی با بیان اینکه وزارت علوم سالانه هزاران میلیارد تومان بابت حقوق اساتید و فعالیتهای عمرانی و هزینه های جاری، هزینه روی دست کشور می گذارد، افزود: باید محاسبه شود که در قبال این هزینه ها، چه ارزش افزوده ای برای کشور ایجاد می کند. طبیعتا یکی از این ارزش افزوده های مهم، تولید راه حل برای مشکلات اقتصادی کشور است؛ وزارت علوم با ابزارهایی که در اختیار دارد می تواند جامعه علمی کشور را به سمت حل مشکلات اقتصادی سوق دهد.
وی تاکید کرد: باید در فرایند ارتقای اساتید و ترفیع آنها، وزارت علوم به نحوی سیاستگذاری کند که ارتقای اساتید منوط به ارائه راه حلهایی برای رفع معضلات کشور باشد و یا اینکه اساتید بتوانند برای واحدهای تولیدی و بخش های مختلف اقتصادی، تجویزاتی داشته باشند؛ این درحالی است که هم اکنون، چاپ یک مقاله بی کیفیت در ژورنال دست چندم خارجی باعث ارتقای اساتید می شود اما برای یک استاد که مشاوره داخلی در تولید و فناوری داشته باشد، هیچ امتیازی در نظر گرفته نشده است.
انتظار اساتید دانشگاهی از دولت
جمع بندی برخی نظرات اساتید دانشگاهی از تحلیل وضعیت موجود اقتصادی کشور و انتظاراتی که دانشگاهیان از دولت دارند در جدول زیر آمده است.
| گلایه ها | راهکارها |
| حسگرهای اقتصادی دولت تنظیم نیست | ارتقای اساتید منوط به ارائه راه حلهایی برای رفع معضلات کشور باشد |
| بی تفاوتی دولت به راهکارهای علمی ارائه شده | مدیران منفعل و بی حوصله و غرب گرا که دنبال فرافکنی هستند اصلاح شوند |
| نگاه اقتصادی در بدنه دولت حاکم نیست | باید همان موقع که گرانی آغاز می شود، بوق هشدار به صدا دربیاید و مسئولان دخالت کنند |
| دولت به دنبال راه حل مشکل داخلی، در خارج می گردد | اکثر مشاوران ارشد رئیس جمهورهای دنیا معمولا به یک دانشگاه مرتبط هستند و تیم فکری و مطالعاتی دارند. |
| دولت قبول ندارد که مشکلات با توان داخلی حل می شود | تیم اقتصادی دولت به یک گروه فکری دانشگاهی متصل باشد |
| نقش علوم انسانی و اقتصاد در ارتباط با خارج دانشگاه کمرنگ است | مکتب فنی اقتصادی برای حل مشکلات در دانشگاهها شکل بگیرد |
| جای خالی بکارگیری متخصصان دانشگاهی در استانها | تصمیمات دولت، بدون پشتوانه علمی انجام نشود |
| فاز دولت و دانشگاه از هم جداست | در علوم انسانی و اقتصاد، باید تحولی که چندین بار از سوی مقام معظم رهبری مطرح شده است، اتفاق بیافتد |
| بخشی قابل توجهی از مطالعات پژوهشی مورد نیاز کشور نیست | پایان نامه ها به سمت موضوعات روز کشور سوق داده شوند |
| تفکر نظام لیبرالیستی سرمایه داری در متون درسی اقتصاد حاکم است | وزارت علوم اجازه ندهد دولت از راه حل های تکراری و شکست خورده استفاده کند |
با این وجود به نظر می رسد استفاده فراگیر از ظرفیت فکری متخصصان، اساتید و جامعه علمی کشور برای حل معضلات اقتصادی، نیازمند عزم دولت است و وزارت علوم به عنوان نقطه اتصال دولت به دانشگاهها، می‌تواند برای ارائه توانمندیهای دانشگاهیان و پیدا کردن حلقه مفقوده میان دولت و اقتصاد علمی، پررنگتر ظاهر شود تا کلید علم، قفل اقتصاد ایران را بگشاید.
