به گزارش مشرق، کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ که ۶۵ سال پیش در چنین روزی در یک پروژه مشترک آمریکایی و انگلیسی اتفاق افتاد، در سال‌های بعد به الگویی برای آمریکایی‌ها جهت مداخله در کشورهای مختلف و بی‌ثبات کردن دولت‌های غیرهمسو با منافع این کشور تبدیل شد. 

بسیاری از این مداخله‌های آمریکا به استقرار دولت‌هایی غیرمردم‌سالار در کشورهای قربانی منجر شد که در نتیجه آن چندین میلیون نفر جان باختند. 

در گزارش پیش رو، به مناسبت شصت و پنجمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲، برخی از مداخله‌های سیا برای بی‌ثبات‌سازی دولت‌های کشورهای مختلفکه پس از این کودتا و با الگوبرداری از آن برای تغییر نظام کشورهای دیگر انجام شدند را مرور کرده‌ایم. روزنامه واشنگتن‌پست، سال ۲۰۱۶ گزارش داده آمریکا تنها در دوران جنگ سرد، ۷۲ بار برای تغییر حکومت کشورهای دیگر تلاش کرده است. 

سیا در سال ۱۹۵۴ در عملیاتی با اسم رمز «PBSUCCESS»، دولت «ژاکوب آربنز» را سرنگون و به جای او «کارلوس کاستیلو آرماس» را سر کار آورد. این کودتا باعث شد گواتمالا بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۶ درگیر جنگ داخلی‌ای شود که در جریان آن حدود ۲۰۰ هزار نفر کشته شدند. شمار زیادی از این افراد توسط ارتش تحت حمایت آمریکا کشته شدند. 

عملیات آمریکا برای کودتا در سوریه در این سال‌ها شکست خورد. اولین برنامه کودتا برای سال ۱۹۵۶ طراحی شد و برنامه سیا این بود که ارتش سوریه، کنترل شهرهای اصلی و گذرگاه‌های مرزی را در اختیار بگیرد. با آغاز حمله رژیم صهیونیستی به مصر در اکتبر ۱۹۵۶ سیا این برنامه را به دلیل احتمال عدم موفقیت آن به تعویق انداخت.

برنامه بعدی، سال ۱۹۵۷ به اجرا گذاشته شد و شکست خورد. این برنامه به دنبال ترور مقام‌های بلندپایه سوری، رقم زدن اتفاقات نظامی صحنه‌سازی‌شده توسط ارتش سوریه در مرزهای این کشور و فراهم آوردن بهانه برای حمله عراق و اردن به این کشور و تبلیغات عظیم توسط آمریکا برای مردم سوریه و رویدادهایی نظیر آن بود. برنامه سیا هنگامی شکست خورد که افسران نظامی سوریه که برای اجرای کودتا میلیون‌ها دلار پول گرفته بودند آن را به دستگاه‌های اطلاعاتی این کشور افشا کردند. وزارت خارجه آمریکا این افشاگری‌ها را تکذیب کرد و همراه با رسانه‌های این کشور مدعی شد که سوریه به «ماهواره» شوروی تبدیل شده است.    

اعدامی‌های اندونزی برای اجرای حکم برده می‌شوند

اندونزی به عنوان یکی از بنیان‌گذاران «جنبش غیرمتعهدها» و میزبان کنفرانس  ضداستعماری «بندونگ» در سال ۱۹۵۵، در حال حرکت به سمت یک سیاست خارجی مستقلانه بود که از لحاظ نظامی، به هیچ‌کدام از طرف‌های درگیر در جنگ سرد متعهد نبود. سال ۱۹۵۷، سیا از برنامه کودتای نظامیان شورشی اندونزی حمایت کرد که این برنامه شکست خورد.

در این برنامه خلبان‌های سیا، هواپیماهایی که در اختیار یک سازمان صوری این سازمان ( به نام CAT) قرار داشتند را به پرواز درآورده و برخی مواضع نظامی و غیرنظامی در اندونزی را بمباران کردند. سیا به خلبان‌های CAT دستور داد کشتی‌های تجاری را بمباران کنند تا با ایجا هراس در این کشتی‌ها، آنها را از آب‌های اندونزی دور کنند. هدف این برنامه در نهایت، تضعیف اقتصاد اندونزی و بی‌ثبات کردن دولت منتخب اندونزی بود. 

بمباران‌های هوایی سیا باعث غرق چندین کشتی تجاری و حمله هوایی به یک بازار شد که در جریان آن شمار زیادی از غیرنظامیان کشته شدند. دولت آیزنهاور، هر گونه دخالت در این عملیات را تکذیب کرد. 

 سیا علاوه بر این در سال ۱۹۵۸ با یک کودتای نظامی «احمد سوکرانو» اولین رئیس‌جمهور اندونزی و رهبر استقلال این کشور از هلند را از قدرت  برکنار کرد و پس از آن در تحولاتی ایفای نقش کرد که کشته شدن بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون نفر در بزرگترین کشور جنوب شرق آسیا را در پی داشت و یکی از بزرگترین قتل‌عام‌ها یا به تعبیر یکی از مقامات آمریکا، یکی از بزرگترین «سلاخی» های تاریخ لقب گرفت. یکی از وظایف مأموران سازمان سیا، تهیه فهرستی از افراد مظنون به فعالیت برای کمونیسم بود که بدون محاکمه، اعدام می‌شدند.

عبدالکریم قاسم، نخست‌وزیر اسبق عراق

«یونایتدپرس‌اینترنشنال» سال ۲۰۰۳، زمانی که آمریکا دنبال «صدام» بود، به نقل از برخی منابع آگاه گزارش داد اقدام برای ترور سال ۱۹۵۹ «عبدالکریم قاسم»، نخست‌وزیر عراق که «صدام» جوان و عوامل حزب بعث در آن دست داشتند بر اساس هماهنگی بین سیا و دستگاه اطلاعات مصر  انجام شده است. 

۱۹۶۰؛ لائوس

بین سال‌های ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۰ سیا حداقل مهندسی و طراحی سه کودتا را برای دور نگه داشتن گروه‌های چپ گرا از قدرت را بر عهده داشت. سیا حامی رهبر دست راستی و سرکرده باند مواد مخدر در لائوس ژنرال «فومی نوساوان» بود. نوساوان دلال مواد مخدر میان برمه، لائوس و ویتنام بود و آمریکا نیز از انحصار انتقال مواد مخدر توسط این شخص حمایت می‌کرد. در سال ۱۹۶۲ سیا با گرد آوری ۳۰ هزار نفر از شبه نظامیان تحت فرمان خود در تایلند، کره، ویتنام و فلیپین علیه گروه‌های چپ در لائوس وارد نبرد شد که درنهایت پس از آشکار شدن ضعف آمریکا در مقابل لائوسی‌هایی چپ گرا، این کشوراقدام به تخلیه دو میلیون تن بمب بر سر مردم بی گناه لائوس کرد.

سیا پس از آموزش نظامیان شورشی کوبا، آنها را روانه عملیاتی برای سرنگونی دولت «فیدل کاسترو»، رئیس‌جمهور وقت کوبا کرد. این عملیات آوریل ۱۹۶۱، سه ماه بعد از آنکه «جان اف‌کندی» قدرت را در آمریکا به دست گرفت با ورود نیروی ۱۷۰۰ نفری آمریکا به جزیره خوک‌ها آغاز شد. نیروهای مسلح کوبا ظرف سه روز این حمله را خنثی کردند.   در این نبرد دو روزه ۱۶۱ نفر از نیروهای کوبایی و ۱۰۷ نفر از نیروهای مهاجم کشته شدند. کاسترو هم‌چنین، موفق شد۱۱۸۹ نفر از نیروهای مهاجم را که نام «بریگاد ۲۵۰۶» را روی خود گذاشته بودند، به اسارت بگیرد.

دولت آیزنهاور در سال‌های پاپانی حضور در قدرت، عملیاتی موسوم به «پروژه کوبا» آغاز کرد که سال‌ها ادامه داشت و هدفش سرنگونی دولت کوبا با روش‌های مختلف از جمله جنگ اقتصادی، تحریم و عملیات روانی بود. این برنامه، نفوذ جاسوسان سیا به زیرساخت‌های شهری سیا و تلاش برای خرابکاری در آنها را هم شامل می‌شد.غیر از آن، ترور فیدل کاسترو هم در دستور کار قرار داشت.

تحلیف ژنرال برانکو به عنوان رئیس‌جمهور برزیل

بعد از استعفای رئیس‌جمهور برزیل در سال ۱۹۶۱ «خوزه گولار» به عنوان رئیس‌جمهور منتخب مردم قدرت را به دست گرفت. گولار، طرفدار حقوق دموکراتیک و اصلاحات اقتصادی و ارضی بود، اما دولت آمریکا اصرار داشت که او برنامه ریاضت اقتصادی اجرا کند. دولت آمریکا عملیاتی را با اسم رمز «برادر سام» برای بی‌ثبات کردن برزیل اجرا کرد. قطع کمک‌ها به برزیل، حمایت‌ مالی از فرمانداران مخالف رئیس‌جمهور جدید و تشویق افسران نظامی برای کودتا و حمایت از ژنرال برانکو، رئیس ستاد مشترک ارتش برزیل به عنوان رهبر کودتا بخشی از پروژه سیا بود.

آوریل ۱۹۶۴ ژنرال برانکو با کودتای مورد حمایت آمریکا به عنوان رئیس حکومت نظامی به قدرت رسید و در اولین اقدام بیش از ۵۰ هزار نفر از مخالفان کودتا را زندانی کرد. آمریکا از حکومت دیکتاتوری وی حمایت کرد و کمک‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها در این کشور را مجددا احیا کرد.

جسد عبدالکریم قاسم بعد از ترور در کودتای مورد حمایت آمریکا  

منابع مختلفی گفته‌اند سیا طراح اصلی کودتای فوریه ۱۹۶۳ در عراق بود. این منابع گفته‌اند عوامل حزب سوسیالیست بعث (جناح سوریه)  و افسران ارتش، روز ۸ فوریه ۱۹۶۳ با همکاری سیا دولت قاسم را سرنگون کردند. 

«عبدالکریم قاسم» و دو سال قبل پادشاهی غرب‌گرای عراق را سرنگون کرده بود. دولت آمریکا از گسترش نفوذ حزب کمونیسم عراقی در زمان ریاست جمهوری وی نگران بود. خارج شدن عبدالکریم قاسم از پیمان «سنتو» و خرید اسلحه از شوروی اقداماتی بود که آمریکا و سیا را به براندازی حکومت وی ترغیب کرد.

روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی در سال ۲۰۰۳ با عنوان «یک استبداد، چهل سال در گذار تشکیل» شرح مفصلی از اقدامات سازمان سیا در راه‌اندازی «حمام خون» در سالهای بعد از کودتا در عراق ارائه می‌کند.

این روزنامه در گزارش مزبور که مستند به نظرات پژوهشگران غربی، پناهندگان عراقی و یک سازمان حقوق بشر انگلیسی است می‌نویسد: «کودتای ۱۹۶۳ با یک حمام خون همراهی شد. بعثی‌ها با استفاده از فهرست‌هایی که سازمان سیا از افراد مظنون به ارتباط با کمونیسم و سایر احزاب چپ‌گرا فراهم می‌آورد، تعداد نامعلومی از نخبگان تحصیل‌کرده عراق را به قتل رساندند-قتل‌هایی که گفته می‌شود خود صدام هم در آنها مشارکت داشته است. هیچ‌کس آمار دقیق کشته شدگان را نمی‌داند، اما روایت‌ها متفق‌القول هستند که صدها نفر از پزشکان، معلمان، تکنسین‌ها، وکلا و متخصصان و شخصیت‌های نظامی و سیاسی جزء نفراتی بودند که به طور نظام‌مند کشته می‌شدند.»

کودتای ۱۹۷۱ بولیوی

دولت آمریکا از کودتای تحت رهبری ژنرال «هوگو بنزر» برای براندازی دولت منتخب مردمی این کشور حمایت کرد. بنزر، یک قیام نظامی خونین در آگوست ۱۹۷۱ به راه انداخت که سرانجام موفق شد. بنزر بعد از روی کار آمدن به سرکوب آزادی‌ بیان و مخالفانش پرداخت، هزاران نفر را دستگیر و شکنجه کرد  و صدها نفر را به قتل رساند.

او اتحادیه‌های صنفی کارگران و دانشگاه‌ها را تعطیل کرد. «خوزه تورس»، رئیس دولت ساقط‌شده بولیوی که از این کشور گریخته بود، در عملیاتی موسوم به «کوندور» با مشارکت سیا ربوده و ترور شد. دولت آمریکا با کمک‌های نظامی و اقدامات دیگر از حکومت دیکتاتوری بنزر حمایت کرد.

 ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ سازمان اطلاعات و جاسوسی آمریکا کودتایی علیه «سالوادور آلنده»، رئیس جمهور وقت شیلی به اجرا گذاشت که در نتیجه آن نه تنها آلنده کشته شد، بلکه به استقرار یکی از سیاه‌ترین دوران‌های شیلی و حقوق بشر دنیا منجر شد.

گزارش‌های بین‌المللی حاکی است در دوران حکومت «آگوستو پینوشه» از ۱۹۷۳ تا ۱۹۹۰ حدود ۳۵۰۰۰ نفر از مخالفان سیاسی او اعدام، شکنجه یا ناپدید شدند. نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر نیز به مناطق دور افتاده تبعید شدند.

پینوشه در سال ۱۹۹۰ قبل از ترک مقام خود، برای آنکه جرایمش قابل تعقیب نباشد، تدابیر حقوقی برای برخورداری از مصونیت خودش تدوین کرد. دولت نیکسون طی سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۳ بیش از ۸ میلیون دلار را به فعالیت‌های سازمان سیا در شیلی اختصاص داده بود تا موانعی برسر راه دولت آلنده و فعالیتش در این کشور ایجاد کند.

دولت آمریکا در عملیاتی به نام «سیکلون» بین این سال‌ها برای براندازی دولت افغانستان اقدام به تأمین مخفیانه سلاح و پول برای «مجاهدین افغانستان» کرد. برخی از این نیروهای تحت حمایت سیا بعداً گروه‌ القاعده را تشکیل دادند.

شورشی‌های چپ‌گرا و نیروهای دولت السالوادور ۱۲ سال درگیر جنگ داخلی بودند

جنگ داخلی که در دهه ۱۹۸۰ در این کشور به وقوع پیوست، قیام مردمی علیه حکومتی بود که با نهایت سنگدلی و قساوت علیه مردم ظلم می‌کرد. در این جنگ داخلی نزدیک به ۷۰ هزار نفر از مردم السالوادور کشته وهزاران نفر نیز ناپدید شدند. کمیته حقیقت یاب سازمان ملل پس از جنگ تشکیل شد و به این نتیجه رسید که ۹۵% از کشته شدگان توسط دولت و تنها ۵% توسط شبه نظامیان کشته شده‌اند. نیروهای نظامی دولت که مسئول این کشتار بودند به طور کامل از سوی سیا تأسیس، آموزش و مجهز و هدایت شدند.

۱۹۹۴-۲۰۰۰؛ عراق

سیا پروژه‌ای با اسم رمز  DBACHILLES را برای طراحی کودتا علیه دولت صدام طراحی کرد. این شبکه، نظامیان و افسران اطلاعاتی عراق را شامل می‌شد، اما افراد وابسته به صدام در آن نفوذ کردند. این برنامه کودتا ناکام ماند.

دولت آمریکا در سال ۲۰۰۵، گروه موسوم به «جندالله» را به انجام عملیات تروریستی در داخل ایران ترغیب کرد. شبکه خبری ای‌بی‌سی‌نیوز گزارش داده بود پول گروه جندالله از طریق تبعیدی‌های ایران به این گروه منتقل می‌شد.  بعداً مشخص شد که سازمان جاسوسی موساد هم در حمایت از این گروه نقش داشته است. 

طبق اسناد ویکی‌لیکس وزارت خارجه آمریکا به عنوان یکی از اقدامات برای ساقط کردن حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه  از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ دست‌کم ۶ میلیون دلار به شبکه ماهواره‌ای  Barada ، TV، مستقر در لندن اختصاص داده است.

دولت آمریکا بعد از آغاز ناآرامی‌های سوریه در سال ۲۰۱۱ از گروه‌های تروریستی و شبه‌نظامی که در حال نبرد با دولت مرکزی این کشور هستند حمایت‌های مالی، سیاسی و نظامی کرده است. 

دولت آمریکا با کمک‌های تسلیحاتی، لوجستیکی و اطلاعاتی از ائتلاف تحت رهبری عربستان برای حمله به یمن حمایت کرده است. این حملات برای بازگرداندن قدرت به «عبدربه منصور هادی» که مورد حمایت آمریکا و عربستان قرار دارد انجام می‌شود و طبق گزارش واشنگتن‌پست به کشته شدن دست‌کم ۵۰ هزار نفر منجر شده است.