اصلا همین که یک فروشنده و یک تولیدکننده، ساعت ده شب مسافرکشی می‌کند و در مسیر رفتن به خانه و رساندن دوستش مسافر هم می‌زند، یعنی اوضاع خوب نیست. از قیمت‌ها اطلاع نداشتند، همین را می‌دانستند که دینار و دلار گران شده و قطعا خرج سفرشان چند برابر هم می‌شود.

دو مسافر دیگر که عقب ماشین کنار من نشسته بودند، باورشان نمی‌شد از حالا این دو جوانی که به قول همین مسافرها به قیافه‌شان نمی‌خورد دغدغه محرم و بعد از آن اربعین را داشته باشند. ولی خب این موضوع برایشان خیلی اهمیت داشت .
می‌گفتند حاج آقا صراف در یکی از روضه‌ها، زیارت حسین(ع) را حتی با قرض، در  بدترین شرایط مالی هم واجب دانسته. صحت و سقمش با خودش، ولی خب به نظر من هم واجبه، به نظر هرکسی که رفته هم واجبه، لذتی که هست رو باید تجربه کرد، نباید حسرت خورد.

اما همین هم از آنها برنمی‌آید، بدهی‌هایی که داشتند راه قرض گرفتن را بر آنها بسته بود، می‌ترسیدند با نام حسین(ع) هم گمان بد به آنها برود و بگویند که دروغ گفته‌اند، به قول خودشان نوسانات بازار و بی‌ثباتی اعتماد را از ایشان گرفته بود، نه به آنها اعتماد می‌شد و نه به کسی اعتماد داشتند، با این همه اما تا لحظه پیاده شدن من، اول و آخر صحبت‌هاشان، با یک آه حسرت، سفر کربلا بود و اربعین.

همین دیالوگ خوب و اما سخت، مقدمه‌ای شد برای یک گزارش قبل‌از فرارسیدن اربعین. محرم نزدیک شده و دغدغه پیمایش مسافت بین‌الحرمین در این ماه و دغدغه پیمایش عمودها در اربعین از ملزومات فکری و آرزوی روز و شب خیلی‌هاست.

هرکسی که تجربه سفر اربعین را داشته باشد، از زیر و بم مخارج این سفر کمابیش اطلاعاتی دارد، مخارجی که به اذعان خیلی‌ها و شاید همه در این طرف مرز یعنی در ایران، چند برابر است. این گزارش هم بر همین مدار و با این پیش‌فرض نوشته شده است که حجم بالایی از مخارج نظیر غذا و تغذیه حین طی مسیر توسط مردم عراق تامین می‌شود و...

اما در ایران و پیش از آغاز سفر اربعین، هر زائر با موضوعات مختلفی درگیر است و هزینه‌های گوناگونی را متقبل می‌شود که در ادامه به آنها اشاره می‌کنم.
 
 هزینه دریافت یا تمدید گذرنامه

کسانی که تا به‌حال از کشور خارج نشده‌اند یا به هر دلیلی گذرنامه ندارند یا اعتبار گذرنامه‌شان به پایان رسیده است، ناگزیر به مراجعه به دفاتر پلیس+ 10 هستند تا مراحل دریافت یا تمدید گذرنامه را سپری کنند. این اقدامات همچون سایر خدمات این دفاتر هزینه‌های گوناگونی را دربردارد که متناسب با آن و ذیل عناوین مختلفی از افراد دریافت می‌شود.

 تهیه فرم و شناسه گذرنامه هزار تومان

هزینه گذرنامه یک، سه هزار و 750 تومان و یک 100 هزار تومان به اضافه 36 هزار و 980 تومان هزینه ارائه خدمات.

 هزینه اخذ ویزا

بعد از گذراندن مراحل دریافت یا تمدید گذرنامه، مرحله اخذ ویزا پیش‌روی زائران قرار دارد. موضوعی که با ایجاد سامانه سماح سعی در بهبود ارائه آن بود و با وجود ایجاد فضای مناسب، مشکلات جدی‌ای را هم پیش‌روی متقاضیان قرار می‌داد. با وجود این با تعیین محل دقیق دریافت ویزا در این سامانه، متقاضی و زائر ‌باید با پرداخت مبلغی حدود 43 دلار به سفارت عراق ویزا را دریافت کند.

سال گذشته هزینه دریافت ویزا حدود 40 دلار بود اما اصل چالش دریافت ویزا روی ارزش ریالی آن است. سال گذشته این مقدار حدود 160 هزار تومان می‌شد، درحالی‌که امسال این مبلغ به بیش از400 هزار تومان می‌رسد و هزینه‌کرد زائران برای دریافت ویزا را چندبرابر بیشتر می‌کند.

پیگیری این موضوع از سوی «فرهیختگان» سبب آگاهی از این موضوع شد که طی گمانه‌زنی‌های صورت گرفته و توافقات پیش‌رو، هزینه دریافت ویزا از ابتدای محرم تا پایان صفر، 220 هزار تومان خواهد بود.

هزینه دریافت ویزا، حدود 43 دلار / بیش از 400 هزار تومان و کارمزد صدور ویزا بیش از 12 هزار تومان است.

از آنجایی که برخی هزینه‌ها هنوز به صورت قطعی اعلام نشده، بنابراین به صورت تخمینی محاسبه شده است؛ مثل هزینه کارمزد دریافت ویزا.

 هزینه بیمه

موضوع دیگری که باید زائران نسبت به تامین هزینه آن و دریافتش اقدام کنند، بیمه است. این هزینه هم در سال گذشته 18 هزار و 800 بود که احتمالا امسال حدود 20 هزار تومان  خواهد ‌شد. با وجود این حسین ذوالفقاری، رئیس ستاد مرکزی اربعین اردیبهشت امسال هزینه بیمه زائران اربعین را حدود 16 هزار تومان اعلام کرد.

 هزینه خدمات درمانی

مضاف‌بر هزینه بیمه، هلال‌احمر نیز به‌منظور ارائه خدمات درمانی خود، سال گذشته 6 هزار و 200 تومان از هر نفر دریافت کرد که این مبلغ  احتمالا در اربعین امسال افزایش یافته و به بیش از 7 هزار تومان خواهد ‌رسید.

  هزینه بلیت رفت‌وبرگشت از مرزها

یکی از اصلی‌ترین هزینه‌های سفر به عتبات آن هم در ایام اربعین هزینه مربوط به حمل‌ونقل است. به هرحال سوای افرادی که به وسیله اتومبیل‌های شخصی خود به سمت مرز حرکت می‌کنند یا آنهایی که در مسیر عزیمت، عده‌ای را نیز صلواتی و خیرخواهانه به مرز می‌رسانند، اکثریت افراد و زائران به وسیله اتوبوس و وسایل حمل‌ونقل عمومی عازم مرزها می‌شوند. سال گذشته قیمت بلیت اتوبوس‌ها نوسانات بسیاری داشت و توجیهاتی نیز برای این نوسانات اعلام شد، یکی از اصلی‌ترین توجیهات، رفت با مسافر و برگشت بدون آن قبل از اربعین و برگشت با مسافر و رفت بدون مسافر بعد از اربعین بود. اما نوسانات آنقدر زیاد بود که گاهی نرخ بلیت‌ها به سه تا چهار برابر همان مبلغ اعلامی و افزایش یافته رسید.

اگر امروز قیمت بلیت را در سامانه فروش بلیت آنلاین پایانه‌ها جست‌وجو ‌کنیم، هزینه خرید بلیت اتوبوس به سمت مرز مهران حدود 46 هزار تومان است که با افزایش صد در صدی و با توجیه تعدیل بازار عرضه و تقاضا به حدود 92 هزار تومان می‌رسد. البته این درشرایط عادی است و سال‌های گذشته و ذیل بی‌توجهی و عدم نظارت‌ها گاهی قیمت بلیت‌ها به بیش از 200 هزار تومان و در مقاطعی در روزهای بازگشت به بیش از 300 هزار تومان هم رسیده است.

 بعد از گذشتن از مرز

تا به اینجا هزینه‌های زائران تا رسیدن به مرز جهت حضور در مراسم اربعین مورد بررسی قرار گرفت. از اینجا به بعد هم هزینه‌های ایجابی زائران از قبیل حمل‌ونقل از مرز تا نجف، از کربلا تا سامرا و از آنجا تا کاظمین و سپس بازگشت به نجف مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تصور و پیش‌بینی این است که هزینه‌های طرف عراقی دچار تغییرات زیادی نشود اما آن چیزی که باعث تفاوت زیاد ریالی هزینه‌هاست، افزایش نرخ دینار و کاهش ارزش ارز ملی است.

 هزینه حمل‌ونقل زائران بعد از گذشتن از مرز

تاکسی، اتوبوس و ون، در بین این سه، هزینه اتوبوس از همه کمتر است اما از آنجایی که تعداد اتوبوس‌ها هم به نسبت مسافر کم است، معمولا زائران ون را انتخاب می‌کنند؛ چون هم صندلی بیشتری دارد و هم هزینه کمتری نسبت به تاکسی دارد.

با این تفاسیر هزینه رفت‌وبرگشت به نجف در آغاز و پایان مراسم اربعین برای هرطرف چیزی حدود 25 تا 30 دینار می‌شود که در سال گذشته این میزان حدود 80 تا 100 هزار تومان بود اما امسال این هزینه با احتساب نرخ جدید حدودا سه برابر می‌شود و تقریبا  300هزار تومان هم افزایش پیدا می‌کند.

هزینه حمل‌ونقل از کربلا تا سامرا حدود 40 دینار یا درحال حاضر 200 هزار تومان و از سامرا تا کاظمین هم تقریبا همین حدود می‌شود.

اینها بخشی از هزینه‌های سفر به کربلا در ایام اربعین است و خارج از بررسی بسیاری از هزینه‌های دیگر حین سفر است که برای هر گروه و فردی بسته به احتیاجات متفاوت است. با وجود این با یک جمع‌بندی ساده مشخص می‌شود هزینه یک زائر برای رسیدن به مرز و  سپس ورود به خاک عراق، نجف، کربلا، سامرا و کاظمین و شرکت در مراسم پیاده‌روی اربعین و بازگشت به تهران، چیزی بیش از یک میلیون و 600 هزار تومان می‌شود. درحالی‌که در مراسم سال گذشته، هر نفر با مبلغی حدود 500 هزار تومان در این مراسم حاضر شد و به کشور بازگشت.

البته بیشتر یا کمتر از این هزینه‌ها هم شده است، چه بسا زائرانی که مسیر مرز تا نجف یا بازگشت‌شان  را به وسیله کامیون‌ها طی کردند و در مقابل افرادی هم بودند که هزینه‌های بیشتری برای تامین غذا، جای خواب و وسیله حمل‌ونقل و... داشتند.

منبع: فرهیختگان