به گزارش مشرق، کتاب «اربعین مرثیه» که شامل برترین اشعار عاشورایی فارسی و محصول نهایی پژوهشی است که در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ در بنیاد دعبل خزاعی انجام شده؛ روز گذشته رونمایی شد.
در این طرح، با رأی و نظر ۴۰نفر از کارشناسان و صاحب‌نظران شعر مذهبی، سروده‌های شاخص هزار سال شعر عاشورایی فارسی در دو مقطع (یکی از قرن چهارم هجری تا انقلاب اسلامی و دوم دوره پس از انقلاب اسلامی) بررسی شده و برترین آن‌ها بر اساس معدل امتیازات داوران انتخاب شده‌اند. از حسن اتفاق، اشعار برگزیده 40قطعه‌اند که ۲۸قطعه به مقطع نخست و 12قطعه به مقطع دوم تعلق دارند.
فهرست داوران مشارکت‌کننده در این طرح، طیف متنوعی از نام‌ها را شامل می‌شود؛ از چهره‌های دانشگاهی مانند آقایان محمدرضا سنگری، غلامرضا کافی و اسماعیل امینی تا چهره‌های حوزوی مانند حجج اسلام سیدابوالقاسم حسینی و محمد صحتی سردرودی؛ از چهره‌های پیشکسوت مانند مهدی آصفی و محمدعلی مجاهدی و مرحوم غلامرضا شکوهی تا چهره‌های جوان مانند محمود حبیبی کسبی و محمدسعید میرزایی و جواد هاشمی؛ از شاعرانی چون علیرضا قزوه، عبدالجبار کاکایی، محمدکاظم کاظمی، سعید بیابانکی، رضا اسماعیلی و مرتضی امیری اسفندقه تا پژوهشگرانی چون رضا بیات، مرضیه محمدزاده، مهدی امین‌فروغی و سیدمهدی حسینی. در کتاب اربعین مرثیه، متن کامل اشعار برگزیده، همراه با معرفی و مشخصات فنی آن‌ها و نیز امتیازات داوران آمده است. این کتاب توسط انتشارات سپیده‌باوران در ۴۴۸ صفحه قطع وزیری و در شمایلی نفیس و فاخر به بازار عرضه شده است.
هیچ رویدادی را به زایایی کربلا نمی‌شناسیم
سنگری رییس هیأت دعبل خزاعی گفت: «اربعین مرثیه» تکاپوی عالمانه مجموعه دعبل شمرده می‌شود، امیدوارم این اتفاق زمینه‌ای برای سایر رویدادها در حوزه شعر مذهبی و دینی ما باشد. وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه اگر قرار باشد ما سازه هویت بخشی شیعه را مشخص کنیم هیچ چیز فراتر از عاشورا نمی‌یابیم، گفت: عاشورا همه هستی ماست.عاشورا برای ما رواترین حادثه است یعنی رواترین یوم است. واقعاً رواست چرا که همه حق در آن تجلی یافته است و هیچ رخدادی را در تاریخ اسلام به زلالی، صفا و روشنی کربلا نمی‌شناسیم.
این پژوهشگر با بیان اینکه ۲۴ زیبایی را از مجموعه کربلا استخراج کردم، گفت: کربلا زیباست، کربلا زایاست. هیچ رویدادی را به زایایی کربلا نمی‌شناسیم. همچنان می‌آفریند و می‌سازد، بنابراین عاشورای حضرت اباعبدالله؟ع؟ همچنان پویاست و ما همواره باید به بازشناسی و بازیابی این رخداد عظیم بپردازیم. این رضیه عظیم را باید بکاویم و بشناسیم. هزار سال پیشینه شعر فارسی ما در قلمرو شناخت شخصیت‌های بزرگ، و آثار بزرگ است اما شاعران ما به هیچ رویدادی به اندازه عاشورا نپرداختند.
سنگری ضمن اشاره به گردآوری این اثر گفت: اول باید در می‌یافتیم که چه سرمایه‌ای داریم و در ثانی باید آثار، ارزیابی و ارزشیابی می‌شد. ارزیابی یعنی بررسی و ارزشیابی یعنی رسیدن به داوری. اگر هزاره شعر ما ارزشیابی و ارزیابی شود آن هم از نگاه شاعرانی که در حوزه شعر کارهای مطالعاتی انجام داده‌اند می‌توانیم دریابیم سروده‌های برجسته چه بوده. ابتدا باید فهرستی از شاعران گذشته ترسیم می‌کردیم. بر این اساس بنده فهرستی از ۱۲۰شاعر ممتاز جمع‌آوری کردم و در مقابل نام‌شان چند شعر ممتاز شاعر را قرار دادم. پس از آن میزان تولید شعر عصر انقلاب را فهرست کردم.
به انداره هزار سال شعر سرودند
وی افزود: به لحاظ کمی در ۴۰سال گذشته انقلاب ما به لحاظ کمی بیش از هزار ساله گذشته شعر عاشورایی داشته است و از نظر کیفی هم این دوره قابل قیاس با گذشته نیست. بر این اساس قرار شد فهرستی هم از شاعران دوره انقلاب مشخص کنیم هرچند این فهرست سخت‌تر از فهرست ابتدایی بود زیرا برخی از شاعران دارای مجموعه شعر بودند. این شاعر به مراحل تهیه کتاب اشاره کرد و گفت: چندین جلسه با حضور دوستان شاعر برگزار شد تا مشخص شود با کدام سنجه‌ها قرار است شعر هزاره فارسی و عصر انقلاب را بررسی کنیم؛ فرم‌هایی آماده و ارزیابی انجام و دیدگاه دوستان شاعر اخذ شد. «اربعین مرثیه» بر همین مبنا می‌توان گفت تنها اشعار منتخب را شامل نمی‌شود بلکه در این اثر تفاوت دیدگاه‌ها نیز نمایان است و این کتاب می‌تواند زمینه خوبی برای کارهای مطالعاتی و پژوهشی باشد. هرچند نظیر این کتاب را در حوزه شعر علوی، رضوی، فاطمی و مهدوی می‌توان گردآوری کرد.
رضا اسماعیلی، دبیر داوران کتاب «اربعین مرثیه» با ارائه گزارشی اظهارداشت: وجه تمایز و ویژگی این اثر این است که کار گروهی بوده و محصول خرد جمعی است. اربعین مرثیه حاصل ۴۰داور شاخص از طیف‌های ادبی مختلف با توجه به ارادت به خاندان امام حسین ؟ع؟ است که در طول هزار سال شعر سروده‌اند. آثارشان مورد کارشناسی قرار گرفته اما مقطع پس از انقلاب نیز بخش دیگری از کار بود که آثار شاعران انقلاب نیز مورد ارزشیابی قرار گرفت. از ۴۰داور، ۲۲داور مقطع پیش از انقلاب، هزار ساله ادب پارسی را مورد بررسی قرار دادند و ۱۸داور هم در مقطع پس از انقلاب آثار را بررسی کردند. نهایتاً ۲۸قطعه شعر از آثار پیش از انقلاب و ۱۲قطعه شامل آثار پس از انقلاب گردآوری شد که «اربعین مرثیه» در واقع ۴۰قطعه شعر عاشورایی را شامل می‌شود. ما تلاش کردیم طی جلسات مختلف با داوران کار متفاوتی را عرضه کنیم و کتاب‌سازی نکرده باشیم، بلکه اثری مورد استناد ارائه دهیم از این رو اشعار امتیازگذاری شد و دو معیار قوّت شعری و تأثیرگذاری مد نظر قرار گرفت اما اینکه اشعار به لحاظ مضمون مورد بررسی قرار گیرد در دستور کار ما نبود.
وی در پایان سخنان خود، «خط خون» سروده آقای سیدعلی موسوی‌گرمارودی را شناسنامه ادبیات عاشورایی دانست و گفت: «خط خون» جزء فرهنگ عاشوراست.
در پایان این مراسم آقای سیدعلی سادات‌رضوی محتشم‌خوانی کرد و اعلام شد هر دو سال یک‌بار قرار است اشعار عاشورایی مورد بررسی قرار گرفته و به شکل مجموعه‌هایی منتشر شود.
*صبح نو
