سرویس جهان مشرق - رجب طیب اردوغان روز سه شنبه در پارلمان ترکیه پشت تریبون قرار گرفت تا جزئیات نتایج تحقیق نهادهای امنیتی ترکیه را پیرامون چگونگی قتل خاشقچی تشریح کند. همزمان بن سلمان در ریاض، میزبان صالح، پسر خاشقچی بود تا در دیداری ظاهراً صمیمانه، به او تسلیت بگوید. هر دو رخداد به صورت زنده از شبکه‌های دولتی پخش شد.

دیدار بن سلمان و پسر خاشقچی در حاشیه یک نشست بزرگ اقتصادی با نام داووس صحرا برگزار شد، ‌ با حضور پادشاه، ‌ سلمان بن عبدالعزیز. آنچه دو مرد قدرتمند سعودی را به هم‌نشینی ساده با جوانی کشانده که تا چند هفته پیش هیچ اسمی از او شنیده نمی‌شد، احساس خطر است، خطر از جانب داده‌هایی که در اختیار اردوغان قرار دارد و ممکن است از آن برای تلافی سکوت عربستان در قبال کودتای دو سال پیش در آنکارا استفاده کند.

امین ناصر رئیس شرکت سعودی آرامکو در نشست ریاض به خبرنگاران گفت «ما همه برای خانواده‌اش به خاطر آنچه اتفاق افتاد، متاسفیم اما بالاخره گذشته‌ها گذشته است». ریاض اعلام کرد در این همایش، قراردادهایی به مبلغ ۵۰ میلیارد دلار منعقد شده تا نشان دهد همه چیز مثل گذشته طبیعی است و همگی حواسشان باشد به خاطر تبلیغات اخیر از بازار پرسود عربستان عقب نمانند. با این حال صندلی‌های خالی در همایش نفتی هتل ریتز-کارلتون چیز دیگری می‌گفت.

همزمان ترامپ با عقب‌نشینی نسبت به توییت‌ها و سخنان گذشته‌اش، گزارش سعودی‌ها از چگونگی مرگ خاشقچی را «بدترین ماست‌مالی» در تاریخ خواند. او که به نظر می‌رسد دیگر نمی‌خواهد به خاطر تصورات اشتباه مجبور به تغییر سخنانش شود، جینا هاسپل، مدیر سازمان سیا را به آنکارا فرستاده تا در جریان جزئیات مرگ خاشقچی قرار گیرد. این اقدام، بی‌رودربایستی بی‌اعتبارکردن نهادهای حاکم در عربستان را نشانه رفته است.

رجب طیب اردوغان اولین مسئول رسمی در ترکیه است که دیدگاه دولت این کشور را در مورد قتل خاشقچی بیان می‌کند. تا به حال و در هفته‌های اخیر، صرفاً اطلاعاتی به صورت قطره‌چکانی به رسانه‌ها داده می‌شد تا تنور این آبروریزی سعودی‌ها گرم و گرم‌تر شود. نتیجه تاکتیک قبلی این شد که عربستان مجبور به پذیرش قتل خاشقچی شد. اردوغان حالا آمده بود تا آتشی را که از زیر خاکستر نمایان کرده بود به جان بن‌سلمان بیاندازد.

او خیلی زود سر اصل مطلب رفت و صحبت‌های خود را با سه تاکتیک پی گرفت:

۱- داده‌ها نشان می‌دهد قتل خاشقچی یک اتفاق نبوده و این اقدام «وحشیانه» باید در تاریخ ثبت شود.

«داده‌هایی که تا به حال جمع‌آوری شده و مدارک نشان می‌دهد خاشقچی به طرز وحشیانه‌ای به قتل رسیده است». او ادامه داد دو گروه از کنسولگری عربستان دقیقاً یک روز پیش از قتل خبرنگار سعودی به دو نقطه از ترکیه اعزام شده‌اند، یکی جنگل‌های بلگراد و دیگری در یالوا. چند ساعت پیش از ورود او به کنسولگری نیز دوربینها قطع شده است.  

اردوغان گفت در روز قتل بین ساعت ۹ و ۵۰ دقیقه تا ۱۱ صبح، ۱۵ نفر که در همان روز و روز قبلش از سعودی به عربستان آمده بودند، وارد کنسولگری شدند. ۱۱ و ۵۰ دقیقه با خاشقچی تماس گرفته می‌شود و او در ساعت ۱۳ و ۸ دقیقه وارد کنسولگری می‌شود. تا شب، هر ۱۵ تن به ریاض برمی‌گردند در حالی که یکی از آنها با لباس و عینک خاشقچی خارج می‌شود. تمام کارکنان عادی کنسولگری در آن روز به بهانه‌هایی در یک اتاق محبوس می‌شوند.

او گفت «شواهد مهم» ما نشان می‌دهد «این اقدام، یک اتفاق ناخواسته نبوده، بلکه برای آن نقشه داشته‌اند» و الا باید افشا کنند «آن ۱۵ نفر چرا در زمان انجام قتل با یکدیگر دیدار کرده‌اند؟... دستور آن توسط چه کسی داده شده بود؟.. چرا کسی که پذیرفته شده به قتل رسیده هنوز جنازه‌اش پیدا نشده؟». با این سوال‌های بی‌جواب «هیچ کس نمی‌تواند تصور کند» پرونده خاشقچی بسته شده است.

در حالی که گفته می‌شود پلیس ترکیه فایل صوتی شکنجه و مرگ خاشقچی را در اختیار دارد و برای تیر خلاص به بن‌سلمان نگه داشته است، اردوغان بدون اینکه اسمی از فایل یادشده یا اسمی از بن سلمان بیاورد تأکید کرد فعلاً باید جنازه مقتول پیدا شود. او گفت روایت کنونیِ ریاض از این قتل، ‌ پذیرفته‌ شده نیست و جهان فقط زمانی راضی می‌شود که «همه کسانی که در این قتل مسئول هستند، از آن کسی که دستور داده تا آن که اجرا کرده است، پاسخگوی اقدام خود شوند».

۲- کسی که چنین جنایت وحشیانه‌ای انجام داده، خود نمی‌تواند مسئول رسیدگی به پرونده باشد.

رئیس‌جمهور ترکیه در مورد امکان پیگیریِ مستقلِ این پرونده از سوی نهادهای سعودی ابراز تردید کرد و از ریاض خواست ۱۸ فردی که به اتهامِ دست‌داشتن در قتل خاشقچی دستگیر شده‌اند را به ترکیه بفرستد تا در همان شهری که این جنایت رخ داده است، در استانبول محاکمه شوند. چاوش‌اغلو نیز سه‌شنبه در مصاحبه‌ای پیشنهاد کرد ترکیه حاضر است با کمیته مستقلی در سازمان ملل برای پیگیری این پرونده همکاری کند.

رئیس‌جمهور ترکیه گفت استفاده عربستان از مصونیت دیپلماتیک اتباعش برای مخفی‌کاری در این پرونده محل تردید است و اصلاً توهین به شعور جهانی است، جدا از اینکه خاشقچی یک روزنامه‌نگار شناخته‌شده در دنیا بوده و این شرایط «مسئولیت بین‌المللی را بر دوش ما قرار می‌دهد». او در عوض از جایگاه قانونی خود برای پیگیری پرونده دفاع کرد: «این اتفاق در استانبول رخ داده، بنابر این ما مسئول هستیم  چون مسئول هستیم، حق داریم در این مورد تحقیق کنیم». وی گفت «ما طبق قوانین بین‌المللی و به عنوان دولت، پروسه تحقیق را مدیریت کرده‌ایم».

۳- پادشاه عربستان باید قدرت بن سلمان را محدود کند.

به نظر می‌رسد تنها کسی که می‌تواند قدرت بن‌سلمان را در عربستان محدود کند، پدرش سلمان بن عبدالعزیز است. از این رو اردوغان در سخنرانی‌اش روی او سرمایه‌گذاری کرد: «ما در اولین تماس خود با پادشاه سلمان در ۱۴ اکتبر وضعیت را طبق داده‌هایی که در دست داشتیم برای او تشریح کردیم. ما در این تماس تلفنی توافق کردیم که یک کارگروه مشترک برای تحقیق تشکیل دهیم و آنها دست به کار شدند. با دستورات پادشاه، تیم‌های مشترک از بازرسان و پلیس برای انجام تحقیق وارد کنسولگری شدند.»

اردوغان ادامه داد یک بار دیگر با سلمان صحبت کرده، پس از آنکه ریاض به قتل خاشقچی اذعان کرد و از او شنیده که ۱۸ تن در این رابطه دستگیر شده‌اند. او گفت به نظر می‌رسد فهرست ۱۵ نفره‌ای که دستگاه‌های امنیتی ترکیه به دست آورده بودند، در میان بازداشتی‌ها هستند. رئیس‌جمهور ترکیه گفت «من شخصاً به صداقت پادشاه سلمان شک ندارم».

جمع‌بندی

اردوغان تلاش کرد تا می‌تواند چهره‌ای که بن‌سلمان از خود در رسانه‌ها و در دیدار با مقامات غربی ساخته بود خراب کند و مرگ خاشقچی را مانند استخوان لای زخم در بدن کسی که شاید مَرد قدرتمند عربستان طی ۴-۵ دهه آتی است، نگه دارد.

فعلاً مهمترین کار در این راستا بی‌اعتبار کردن او به عنوان فردی است که احتمالاً در این قتل دست داشته و نباید در رسیدگی به پرونده هیچ نقشی داشته باشد. از این رو ثبت جزئیات این جنایت در سخنرانی عالی‌رتبه‌ترین مقام ترکیه، ایجاد اعتبار بین‌المللی برای آنکارا به عنوان مسئول اصلی پیگیری پرونده و نهایتاً سرمایه‌گذاری روی ملک سلمان به عنوان تنها کسی که می‌تواند قدرت ولیعهد را محدود کند، مهمترین تاکتیک‌هایی بود که رئیس‌جمهور ترکیه می‌توانست در سخنرانی عمومی‌اش در پارلمان آن کشور بکار گیرد.

منابع

https://edition.cnn.com/2018/10/23/middleeast/turkey-erdogan-khashoggi-intl/index.html

https://edition.cnn.com/2018/10/24/middleeast/saudi-arabia-bin-salman-khashoggi-intl/index.html

https://www.nytimes.com/2018/10/23/world/middleeast/khashoggi-crown-prince-erdogan.html?rref=collection%2Fsectioncollection%2Fworld

https://www.aljazeera.com/news/2018/10/jamal-khashoggi-killing-recep-tayyip-erdogan-speech-full-181023112644070.html