به گزارش مشرق، 19 آذرماه حسن روحانی رئیس دولت دوازدهم به وزارت راه رفت و آنجا از بنزین دو نرخی سخن گفت.

روحانی در جمع مدیران این وزارت خانه گفت:" چه اشکالی دارد سوخت را دو نرخی کنیم، برای کسانی که با احتیاط رانندگی می‌کنند. معمولا در سایر کشورها بنزین چند نرخی است و در روزهای تعطیل و یا روزهای شلوغ قیمت بنزین متفاوت است، اما ما به قیمت ثابت بنزین عادت کرده‌ایم."

بیشتر بخوانید

سهمیه بنزین پول نقد می‎شود

پیشنهاد جدید برای کارت سوخت

به جرات می‌توان گفت، این صحبت حسن روحانی یکی از پر سرو صدا ترین صحبت های وی در هفته اخیر بود، زیرا وی با این جمله عملا دست ردی زد به سیاست های گذشته ای که بیژن زنگنه در وزارت نفت دولت های یازدهم و دوازدهم در مورد سهمیه بندی و بنزین دونرخی اعلام کرده بود.

بیژن زنگنه و یا بهتر است به قول رئیس دولت یازدهم و دوازدهم بگوییم «وزیر برند»، بارها و بارها اعلام کرده بود، بنزین دونرخی فساد آور است. هرچند که وی معتقد است این صحبت هایش به دوران تاریخ بشر باز می‌گردد، اما وقتی موضع را بررسی می‌کنیم می‌بینیم اعتقاد زنگنه به فسادآور بودن بنزین دو نرخی تا همین اردیبهشت ماه 2 سال قبل نیز وجود داشته است.

موضوع وقتی جالبتر می شود که منتقدان سیاست سوخت گیری با کارت سوخت و بنزین دونرخی و سهمیه بندی بنزین به یکباره مدافع این سیاست می‌شوند که نمونه آن را می توان در گزارشی که یکی از روزنامه های منتقد روزهای نه چندان دور سوخت گیری با کارت سوخت و حامی آن در روز های اخیر منتشر شده است را مشاهده کرد.

موضوع وقتی جالب تر می شود که همین موافقان امروز کارت سوخت و سهمیه بندی چند صباحی قبل که منتقد این سیاست بودند، منتقدان سیاست حذف کارت سوخت و تک نرخی شدن بنزین و نبود سهمیه بندی را بی سواد و به کنایه دلواپس می‌نامیدند.

در اینجا بهتر است شفاف گفته شود که حذف کارت سوخت و سهمیه بندی به دلایل سیاسی صورت گرفت و بازگشت آن قطعا کار کارشناسی شده است و انتظار می رود، مسئولان دولتی نسبت به موارد مشابه دیگر که در حوزه اقتصاد طی 5 سال گذشته با دید سیاسی نگاه شد بازنگری کنند.

*16 مزیت کارت سوخت که دولت نادیده گرفته بود

1) ایجاد بستر و شرایط مناسب برای تسریع در  توسعه و ساماندهی حمل و نقل عمومی 

2) ایجاد بستر مناسب برای تصحیح نظام قیمت‌گذاری و پیاده‌سازی نرخ‌های واقعی فرآورده‌ها 

3) ایجاد فرصت اجتماعی، اقتصادی و فناوری 

4) ایجاد اعتماد به نفس در بین مدیران ارشد IT کشور به منظور طراحی و اجرای شبکه گسترده انفورماتیک 

5) ایجاد ابزار لازم به منظور مدیریت و توزیع مصرف سوخت 

6) جلوگیری از خروج غیرقانونی و انحراف بنزین 

7) صرفه‌جویی حدود 20 میلیارد دلار تا پایان سال 1390 از ابتدای سهمیه‌بندی 

8) بازگشت سرمایه حدود 15 روز 

9)کنترل مصرف و کاهش واردات بنزین 

از مهمترین اهداف اجرایی این طرح کنترل مصرف و کاهش واردات بنزین بوده است. مصرف بنزین در سال 80، به مقدار روزانه 73.6 میلیون لیتر، و واردات نیز 27.5 میلیون لیتر (37 درصد تقاضا) رسیده بود که پس از اعمال سهمیه‌بندی و اجرای طرح در سال 86، به حدود 19 میلیون لیتر کاهش یافت

چنانچه طرح کارت هوشمند سوخت اجرایی نمی‌شد و مصرف با همان روند پیش از سال 80 ادامه می‌یافت، نیاز به بنزین در سال 93 به حدود 158.8 میلیون لیتر در روز می‌رسید در حالی که مصرف روزانه و واردات در سال 94 به ترتیب 70.5 و 10 میلیون لیتر بود مهار مصرف، افزایش تولید داخلی و در نتیجه کاهش شدید واردات موجب شد تا تهدید به تحریم بنزین نیز از کارایی بیافتد.

میزان رشد مصرف بنزین در نیمه دوم دهه 70، حدود 8 درصد بود که در نیمه اول دهه 80 به 10.1 درصد افزایش یافت. همچنین میزان رشد واردات بنزین در نیمه دوم دهه 70، حدود 19.2 درصد بود که در نیمه اول دهه 80 به 42.1 درصد افزایش یافت، این در حالی بود که در سال‌های 76 تا 83، سیاست افزایش پلکانی قیمت بنزین از سوی دولت وقت دنبال می‌شد که نه تنها تأثیر چندانی بر کنترل مصرف بنزین نداشت، بلکه آثار تورمی زیادی به خصوص از جنبه تورم روانی داشت.

این موضوع در عدم تمایل مجلس هفتم برای استمرار استفاده از «ابزار قیمتی» برای بنزین و تصویب طرح موسوم به تثبیت قیمت‌ها (قانون اصلاح ماده 3 قانون برنامه چهارم توسعه) در سال 83 تأثیرگذار بود.

پس از حذف ظاهری این طرح در سال گذشته نیز، بر اساس این آمارها هر چند متوسط مصرف بنزین در فصل بهار 95 نسبت به مدت مشابه سال قبل،‌ رشد اندکی در حدود یک درصد را تجربه کرده است، اما متوسط مصرف بنزین در پایان فصل تابستان (شهریور ماه) نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشد کم سابقه 6.1 درصدی را تجربه کرده و مصرف بنزین در پایان پاییز (آذر ماه) سال 95 نسبت به مدت مشابه سال قبل به 10.5 درصد رسیده است.

10)کاهش آلودگی هوا 

اجرای طرح کارت سوخت،‌علاوه بر کاهش مصرف بنزین و میزان آلاینده‌های ناشی از آن، انگیزه استفاده از CNG را به عنوان سوخت پاک‌تر از بنزین افزایش داد و موجب کند شدن رشد آلودگی هوا در کلانشهرها شد، در حال حاضر 22 درصد سوخت خودروهای سواری را CNG تأمین می‌کند که معادل مصرف 20 تا 22 میلیون لیتر بنزین در روز است.

11) صرفه‌جوی ارزی 

در سال‌های 86 تا 93 مجموعاً 146 میلیارد و 400 میلیون لیتر در مصرف بنزین صرفه‌جویی شده و در سال‌های 86 تا 93، مجموعاً 38 میلیارد و 750 مترمکعب CNG در یک دهه اخیر سه میلیارد دلار بوده و در صورتی که قیمت متوسط هر لیتر بنزین را در طی این دوره زمانی برابر 70 سنت در نظر بگیریم می‌توان گفت: ارزش صرفه‌جویی حاصل شده در سال‌های 86 تا 93 حدود 98.5 میلیارد دلار بوده است که حدود 75.4 میلیارد دلار آن به خاطر سهمیه‌بندی بنزین و هدفمندی یارانه‌ها و حدود 24.1 میلیارد دلار ناشی از استفاده از CNG بوده است. 

بدین ترتیب با یک محاسبه ساده می‌توان گفت هزینه حدود 100 میلیون دلاری اجرای این پروژه (در صورت صحت اطلاعات موجود)، در کمتر از سه روز از محل صرفه‌جویی‌های حاصله جبران شده است. 

همچنین با اجرای این طرح، درصد واردات بنزین از 37 درصد در سال 85 به 6.5 درصد در سال 94 رسیده است، که البته افزایش تولید بنزین نیز نقش مؤثری در کاهش واردات ایفا کرده است. 

کارت هوشمند سوخت، مدیریت عرضه، توزیع و مصرف را بر عهده داشت، در حال حاضر سیستم پایش سامانه عملا غیرفعال است آمار و اطلاعات فروش قابل اتکاء نیست و بر همین اساس تکلیف تلفات غیرمجاز معادل سه کشتی در آمارها مشخص نمی‌باشد و هزینه واردات بنزین به میزان قابل توجهی افزایش یافته است، در حالی است که طی دهه اول سال جاری مصرف بنزین نسبت به مدت مشابه سال گذشته از 80 میلیون لیتر به 84 میلیون لیتر در روز رسیده و با وجود واردات روزانه 18 میلیون لیتر، موجودی بنزین 450 میلیون لیتر نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته  شرایط موجودی در وضعیت مناسب نیست این در حالی است که در صورت نبود کارت جسد بی‌روح سامانه سوخت به طور قطع، هم مصرف را افزایش خواهد داد و هم واردات بنزین را زیاد خواهد کرد.

12) جلوگیری از قاچاق سوخت

قبل از اجرای طرح کارت سوخت، قیمت بنزین نسبت به کشورهای همسایه بسیار پایین بود (حدود یک سوم فوب خلیج فارس) به همین دلیل قاچاق بنزین رواج داشت منابع رسمی مقدار قاچاق روزانه را 3 تا 9 میلیون لیتر برآور می‌کردند. پس از اجرای طرح کارت سوخت، مرکز پژوهش‌های مجلس اولین دستاورد این طرح را جلوگیری از قاچاق سوخت اعلام کرد است، به گونه‌ای که بنابر اظهارات مسئولان ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، پس از اجرای این طرح، قاچاق بنزین متوقف شد. البته اگر چه این طرح با کنترل آمار مصرف موجب کاهش قاچاق می‌شود ولی از سوی دیگر با اعطای یارانه سوخت در شکل قبلی طرح همچنان فرآیند سوخت از مرزها شدت می‌یابد.

13) تعیین کرایه حمل و نقل عمومی با استفاده از اطلاعات کارت سوخت 

بنابر اظهار امیر جعفر پور مدیر کل حمل و نقل و ترافیک شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها برای تعیین کرایه حمل و نقل عمومی در هر شهر از اطلاعات مصرف ناوگان عمومی در آن شهر استفاده می‌شود و براین اساس کرایه انواع وسایل نقلیه عمومی تعیین می‌شود، علاوه بر تعیین نرخ برای حمل و نقل عمومی در شورای عالی ترافیک برای تعیین نوع نوع خودروهای ناوگان تاکسی، ون، اتوبوس و مینی‌بوس از اطلاعات کارت سوخت استفاده می‌شود.

14) استفاده اطلاعاتی از سامانه در سیاست‌گذاری بخش حمل و نقل ترافیک 

طبق اعلام نظر مسئولان حوزه حمل و نقل در وزارت کشور و وزارت راه و شهرسازی پس از اجرای طرح کارت سوخت تمام اطلاعات مربوط به تقاضای سفر و اوج بار ترافیک بین شهری در ایام خاص تابستان و نوروز، که تا قبل از آن با تردد شماره‌ای جاده‌ای ثبت می‌شود با استفاده از اطلاعات این سامانه اصلاح و به روز شد.

15) امکان شناسایی خودروهای پرمصرف 

با در اختیار داشتن اطلاعات میزان مصرف بنزین خودروهای دارای کارت سوخت،‌می‌توان به طور نسبی خودروهای پرمصرف را شناسایی کرده و با اعمال تشویق‌ها و محدودیت‌هایی انگیزه برای نوسازی ناوگان فرسوده را افزایش داد. علاوه بر این می‌توان از سیاست‌های تشویقی ـ تنبیهی برای موارد لازمی همچون بیمه شخص ثالث، معاینه فنی و ... نیز استفاده نمود.

16) زمینه‌سازی برای آزادسازی قیمت بنزین 

با توجه به یارانه‌ای بودن قیمت بنزین درکشور، می‌توان در کوتاه‌مدت قیمت بنزین را صرفا برای پرمصرف‌ها آزاد و یا شناور کرد تا در میان‌مدت و بلندمدت زمینه آزادسازی قیمت بنزین برای همه مردم و اخذ مالیات و عوارض فراهم شود.

با این شرایط انتظار می رود هرچه سریعتر دولت به دنبال احیای کارت سوخت باشد تا در سرایطی که هر روز شاهد ارائه آمار قاچاق سوخت در کشور هستیم، جلوی این روند گرفته شود و مصرف بنزین نیز حتی در شرایطی که در چند ماه اینده خودکفا خواهیم شد کنترل و به دنبال صادرات این فراورده پر مصرف باشیم.