چند روزی بیشتر از رزمایش بزرگ دریایی ولایت 90 در آب‌های دریای عمان و شمال اقیانوس هند نمی‌گذرد؛ رزمایشی که در آن، نیروی دریایی "راهبردی" ارتش جمهوری اسلامی ایران، برای اولین بار چنین حجم وسیعی از تجهیزات و یگانهای سطحی، زیرسطحی و پروازی خود را در وسعتی به اندازه 2میلیون کیلومتر مربع به کار گرفت.

این سطح از آمادگی سامانه‌های رزمی و پشتیبانی ارتش در عرصه دریاهای آزاد، نکته مهمی بود که شاید یکی از برجسته‌ترین اهداف برگزاری چنین رزمایشی به حساب می‌آمد.

نیروی دریایی بعنوان یک نیروی تجهیزات‌محور، نه تنها در حوزه طراحی و ساخت واحدها، بلکه حتی در زمینه تعمیرات نیز نیازمند توان علمی و تخصصی بالایی است.

امیر دریادار فرهاد امیری معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش در گفتگویی تفصیلی با فارس، به گوشه‌هایی از توان سطحی و زیرسطحی نیروی دریایی پرداخت.

وی به عنوان کسی که سالهای زیادی از عمر خدمتی خود را در یگان‌های زیردریایی گذرانده و در بسیاری از پروژه‌های زیرسطحی نیز حاضر بوده، در بخش اول این گفتگو به موضوع توانمندی‌ها، تجهیزات و تاکتیکهای نبرد زیرسطحی پرداخت که این بخش از گفتگو تقدیم مخاطبین عزیز می‌شود.

قسمت دوم این مصاحبه با موضوع توانمندی‌های سطحی، در آینده نزدیک منتشر خواهد شد.
 
* بهترین زیردریایی‌های دیزل الکتریک دنیا در اختیار ایران است
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش در ابتدای این گفتگو با اشاره به سابقه بکارگیری یگان‌های زیرسطحی در ارتش، اظهار داشت: تا پیش از خرید زیردریایی‌های کلاس طارق، ما آشنایی چندانی با فرهنگ زیردریایی نداشتیم اما پس از تدبیری که صورت گرفت، اولین زیردریایی‌های کلاس طارق از روسیه خریداری شد که البته زیردریایی‌های مناسبی بودند و همین الان نیز جزو ساکت ترین و بهترین زیردریایی‌های دیزل الکتریک دنیا هستند که به نام "لکه سیاه" معروف شدند.
 
امیری با بیان اینکه امروز بیشترین تمرکز دشمنان خصوصا امریکایی‌ها بر توان زیرسطحی ما معطوف شده، افزود: بعد از ورود این زیردریایی‌ها ما چند کار را شروع کردیم که یکی از این موضوعات، مبحث تعمیرات بود.
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش یکی دیگر از موضوعات مهم در عرصه زیرسطحی را ورود به مباحث طراحی و ساخت زیردریایی عنوان کرد و گفت: از آنجا که ساخت زیردریایی یکی از پیچیده‌ترین تکنولوژی‌های دنیاست، این طبیعی بود که ما در ابتدا کار را با ساخت یگان‌های کوچکتر آغاز کنیم و بهمین خاطر بود که کار ساخت زیردریایی‌های میدجت کلاس غدیر را که از تناژ پایینی برخوردار است، شروع کردیم.
 
امیری با بیان اینکه هر یگان را باید متناسب با توانمندی‌هایش در یکی از حلقه‌های پدافندی بکار بگیریم، زیردریایی‌های غدیر را برای دفاع ساحلی، و مناطقی مثل شرق تنگه هرمز بسیار مناسب دانست و تصریح کرد: زیردریایی‌های بزرگ کلاس طارق نیز اصولا برای حضور در آب‌های عمیق است و محبوس کردن این زیردریایی‌ها در مناطقی مانند خلیج فارس اشتباه است.
 
* "فاتح" و "بعثت" تلفیقی از زیردریایی‌های "غدیر" و "طارق"

وی ادامه داد: با وجود زیردریایی‌های سبک کلاس "غدیر" و زیردریایی‌های سنگین کلاس "طارق"، ما نیازمند یک حلقه واصل میان این دو بودیم که برای این امر دو زیردریایی کلاس متوسط بومی با نام "فاتح" با تناژ 500 و "بعثت" با تناژ 1200 تن تعریف شد و متخصصان ما در نیروی دریایی با توجه به شناختی که از زیردریایی‌های طارق دارند و تبحری که در ساخت زیردریایی‌های غدیر پیدا کردند، تلفیقی از این دو تجربه را در طراحی و ساخت این دو زیردریایی مورد استفاده قرار دادند.
 
* تکمیل زنجیره دفاع زیرسطحی با ورود "فاتح" و "بعثت"
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش افزود: البته تقسیم‌بندی زیردریایی‌ها بر حسب وزن در دنیا متفاوت است و برای مثال در کشور روسیه که دارای زیردریایی‌های غول‌پیکر و 11هزار تنی "تایفون" است، زیردریایی‌های 3هزار تنی کیلوکلاس، زیردریایی‌های کوچک به حساب می‌آید ولی در تقسیم بندی که ما در جمهوری اسلامی برای یگان‌های زیرسطحی داشتیم، یگان‌های کلاس طارق، یگان‌های بزرگ ومناسبی محسوب می‌شوند که فعلا بیشتر از آن را هم در برنامه نداریم. یگان‌های میدجت کلاس غدیر، یگان‌های کوچک و برای یگان‌های متوسط نیز دو نوع زیردیایی کلاس فاتح و بعثت تعریف شدند که با این چهار نوع زیردریایی، حلقه پدافندی و آفندی ما در زیر سطح کامل می‌شود.
 
* اولین زیردریایی بومی "فاتح" سال آینده به آب انداخته می‌شود
 
امیری با بیان اینکه ساخت این زیردریایی‌ها یک دستاورد بسیار بزرگ و یک افتخار ملی برای صنایع دفاعی کشورمان محسوب می‌شود، از به آب اندازی اولین زیردریایی بومی فاتح در سال 91 و عملیاتی شدن آن در اوایل سال 92 خبر داد.
 
* نصب 12 نوع سونار بر روی زیردریایی "فاتح"
 
وی تمامی مراحل طراحی، ساخت و تجهیز این زیردریایی را ثمره تلاش متخصصان بومی کشورمان در نیروی دریایی ارتش و صنایع دریایی دانست و افزود: این زیردریایی نقاط برجسته و ویژگی های بسیار مهمی دارد که یکی از این خصوصیات، نصب 12 نوع سونار بر روی آن است که این سونارها این امکان را به زیردریایی می دهند که بتواند هم به صورت پسیو (غیرفعال) و هم اکتیو (فعال) عمل کنند. می توانند دید در پشت داشته باشد. می تواند عمق، سرعت و صوت را تشخیص دهد و یکی دیگر از توانمندی‌های این زیردریایی، اقدام دقیق و مناسب علیه غواص‌های دشمن است.
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش ماهیت یک زیردریایی را منوط به دو موضوع "سونار" و "اژدر"  دانست و گفت: درغیر این صورت، زیردریایی، تنها یک لاشه است که اگر شناسایی هم شود، یک زیردریایی مرده خواهد بود چراکه نه سرعت بالایی دارد و نه تحرک مناسبی.
 
* اتمام طراحی "بعثت" همزمان با الحاق زیردریایی "فاتح"
 
امیری ادامه داد: البته فعلا تمرکز اصلی ما بر روی زیردریایی فاتح است تا بتوانیم اولین نمونه آن را ساخته و به کارخانجات و بخش تولید واگذار کنیم اما همزمان با آن، فاز طراحی بعثت نیز در حال انجام است که انشاءالله همزمان با به آب‌اندازی اولین نمونه فاتح، امیدواریم طراحی بعثت هم تمام شود و طی یک زمان بندی دقیق، شاهد برآب اندازی این زیردریایی 1200 تنی نیز باشیم.
 
* ادامه تحقیقات برای شلیک موشک‌ از زیرسطح به اهداف سطحی
 
وی در خصوص توان شلیک موشک از سامانه‌های زیردریایی جهت انهدام شناورهای سطحی، به تست یک نمونه موشکی در رزمایش‌های گذشته نیروی دریایی ارتش اشاره کرد و افزود: پس از نمونه‌ای که انجام شد، بلافاصله شروع کردیم به بومی سازی آن که تحقیقات در این زمینه هنوز هم ادامه دارد و به دنبال این هستیم که تمامی واحدهای زیرسطحی‌مان امکان پرتاب موشک را نیز داشته باشد.
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش این موضوع را یک قابلیت بسیار بالا ارزیابی کرد و اظهار داشت: اژدرها به خاطر مسائل مختلفی که در همه دنیا هم وجود دارد، دارای محدودیت‌هایی هستند و بردشان نیز نسبت به موشک، کمتر است. حالا فرض کنید زیردریایی داشته باشیم که بتواند موشکی مانند "قادر" را که برد مناسبی دارد، شلیک کند. این یک دستاورد بسیار بزرگی است.
 
* تجهیز تمامی زیردریایی‌های ارتش به سامانه موشک‌انداز
 
امیری تاکید کرد: در هر 4 نوع زیردریایی غدیر، طارق، فاتح و بعثت، اقداماتی برای موشک‌انداز کردن آنها شده که بتوان از زیرسطح، اهداف سطحی را در "برد موشکی" مورد اصابت قرار داد.
 
* به دنبال استفاده از "پیل سوختی" در زیردریایی‌های رادارگریز هستیم
 
وی با بیان اینکه علاوه بر اینکه ما باید تمام توان دشمن را رصد کرده و در کنار آن از پیشرفت های صورت گرفته در جهان نیز استفاده کنیم، به برخی از زیردریایی‌های مدرن در دنیا اشاره کرد و گفت: برای مثال زیردریایی دلفین ساخت آلمان که نوع پیشرفته‌ای از زیردریایی‌های دیزل الکتریک محسوب می‌شود، مجهز به سامانه پیل سوختی هستند.
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش افزود: زیردریایی ها دارای انواع مختلفی‌اند که برخی اتمی و برخی هم دیزل الکتریک هستند که زیردریایی‌های کلاس طارق ما از نوع دوم محسوب می‌شوند.
 
امیری ادامه داد: برخی زیردریایی‌های دیگر نیز مجهز به AIP Air Independent Propulsion)) هستند که از سامانه رانش بی‌نیاز به هوا بهره می‌گیرند که یکی از انواع این زیردریایی‌ها، همین زیردریایی‌های دارای پیل سوختی است.
 
وی گفت: وقتی یک واحد زیردریایی مدت زمانی در حدود 8 ساعت یا 10ساعت یا 12 ساعت را زیر آب بماند، طبیعتا از حجم باطری آن کم شده و مجبور است برای شارژ مجدد، بالا بیاید که این بالا آمدن، یک تهدید محسوب می‌شود اما زیردریایی‌های دارای پیل سوختی بواسطه حجم اکسیژنی که در خود ذخیره می‌کنند، می‌توانند مدت زمان زیادی (درحدود 20 تا 30 روز) را زیر آب بمانند.
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش درخصوص عملکرد این زیردریایی‌ها نیز اظهار داشت: وقتی انرژی الکتریکی را به آب بدهیم تبدیل به اکسیژن و ئیدروژن می‌شود. در این زیردریایی‌ها، عکس این عمل اتفاق می‌افتد. یعنی وقتی ئیدروژن و اکسیژن را با هم تلفیق می‌کنیم آب و انرژی الکتریکی بدست می‌اید که انرژی الکتریکی صرف رانش زیردریایی و نیز شارژ باطری‌ها خواهد شد.
 
امیری با بیان اینکه برنامه هایی برای بکارگیری این علوم در زیردریایی‌های بومی خودمان مانند فاتح و بعثت نیز در دست است، افزود: ما به دنبال ساخت زیردریایی‌های با پیل سوختی، قابلیت شلیک موشک و  با نویز کم هستیم که قابل کشف نباشند.
 
* زیردریایی‌های ساکت ایران در کمین ناوهای هواپیمابر آمریکا در خلیج فارس
 
وی با تاکید بر اینکه البته توان زیردریایی تنها به تسلیحات و تجهیزات آن نیست، به موضوع تاکتیک‌های نبرد زیرسطحی به عنوان یک مبحث مهم اشاره کرد و گفت: برای مثال اگر یک زیردریایی معمولی در همین خلیج فارس بتواند به کف بنشیند، بدترین تهدید برای دشمن خواهد بود و یکی از ترس‌های آمریکایی‌ها هم همین است چراکه زیردریایی‌های ما به پوشش‌هایی مجهز هستند که هم صوت را از خود بیرون نمی‌دهند و هم صوتی که از طرف سونار بیاید را برنمی‌گردانند.
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش خاطرنشان کرد: وقتی این زیردریایی در کف می‌نشیند براحتی می‌تواند یک ناو هواپیمابر که از نزدیکی‌اش می گذرد را هدف گیری و مورد اصابت قرار بدهد.
 
* زیردریایی‌های ایران قابل کشف از سوی شناورهای سطحی و زیرسطحی دشمن نیستند
 
امیری نوع انتشار امواج صوتی درون آب را یکی ازموهبت‌های خدادادی در عرصه دریا عنوان کرد و گفت: وقتی امواج الکترومغناطیس از یک رادار منتشر می‌شود، به صورت مستقیم حرکت کرده، به هدف می خورد و بر می گردد اما این موضوع در زیر آب به گونه ای دیگر است که با شناخت آب و پارامترهایی نظیر عمق، میزان شوری، فشار و.. می‌توان به آن رسید.
 
وی ادامه داد: زیردریایی های ما به این توان رسیده اند که می‌توانند به گونه ای در عمق دریا قرار بگیرند که کشتی‌ها و زیردریایی های دشمن را ببینند بدون اینکه از طرف آنها دیده شوند.
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش با اشاره به موضوع "زمین مجازی" که به علت علت شوری آب در لایه‌های مختلف دریا صورت می گیرد، اظهار داشت: بهترین و خاص‌ترین این شرایط، در خلیج فارس و تنگه هرمز است و اگر ما اینها را خوب بشناسیم، پیشرفته‌ترین زیردریایی‌ها هم از پس ما برنمی‌آیند.
 
* دو تحلیل از علت انفجار زیردریایی کورسک روسیه
 
امیری در بخش دیگری از گفتگوی خود به موضوع نوآوری در سیستم اژدرها اشاره کرد و با ذکر یک نمونه خارجی افزود: 6-5 سال قبل در دریای بارنس در نزدیکی نروژ زیردریایی کورسک  روسیه دچار مشکل شد که دو تفسیر برای آن متصور است.
 
وی ادامه داد: اولین تفسیر مربوط به وجود ئیدروژن بود که یکی از تهدیدات زیردریایی‌ها به حساب می‌آید. در واقع در زیردریایی‌های دیزل الکتریک که دارای باطری‌های سرب‌اسیدی هستند، این باطری‌ها در حالت عادی وقتی شارژ و دی شارژ می‌شوند، شروع می‌کنند به متصاعد کردن ئیدروژن که این ئیدروژن باید در اجاق‌های ئیدروژن‌سوز سوزانده و دفع شود. اگر در اینجا مشکلی پیش بیاید و حجم ئیدروژن در فضای بسته از 3 درصد بیشتر شود، کوچکترین جرقه کافی است تا انفجار ایجاد کند.
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش خاطرنشان کرد: همین اتفاق برای زیردریایی کیلوکلاس هندی رخ داد که هندی‌ها آن را سوار کشتی کرده و برای تعمیر به روسیه بردند.
 
امیری افزود: مشکل احتمالی دیگر مربوط به وجود اکسیژن در اژدرها بود چراکه یک سری از اژدرها، اکسیژن مایع صد در صد را به عنوان سوخت درون خود ذخیره می‌کنند. این اکسیژن در دپوهای موشک و اژدر کاملا کنترل می‌شود تا به هیچ وجه نشت نداشته باشد اما وقتی وارد زیردریایی می‌شود به علت جابجایی یا ضربه خوردن ممکن است نشت کند.
 
وی تصریح کرد: نشت ئیدروژن خالص کافی است در کنار روغن یا مواد چربی قرار بگیرد تا تولید انفجار ‌کند.
 
معاون تحقیقات و جهاد خودکفایی ارتش افزود: از آنجایی که خود روس ها اطلاعاتی در این زمینه بروز ندادند، این دو نقل برای انفجار در زیردریایی کورسک متصور است اما در هر صورت این مشکل باعث غرق زیردریایی و کشته شدن کلیه نفرات آن شد.
 
* حذف اکسیژن از سیستم ‌اژدرها و جایگزینی یک سوخت بی‌خطر
 
امیری خاطرنشان کرد: ما هم در واحدهای خود متوجه این خطرهستیم چراکه یک سری از اژدرهای ما نیز اکسیژنی است و با برنامه‌هایی داریم که با جایگزینی یک سوخت کاملا بی‌خطر از پایه نفت، این نقیصه را جبران کنیم.
 
وی گفت: البته اژدرهای اکسیژنی، اژدرهای خوبی هستند که باید ایمنی را در آن رعایت کرد اما در تلاشیم که آن اژدرها را هم از اکسیژنی به اژدرهای سوخت مطمئن تبدیل کنیم.