سرویس جهان مشرق - سفر رسمی عمر البشیر رئیس جمهور سودان به قطر که در بحبوحه اعتراضات و بحران امنیتی در خارطوم و شهرهای دیگر این کشور برگزار شد، سیگنالی عجیب از ارتباط تحولات امنیتی سودان با فضای کشورهای منطقه بود. در همین رابطه عمر البشیر به زودی به کویت نیز سفر می‌کند تا رایزنی‌های پشت پرده خود را که بنا به نظر برخی تحلیلگران برای حل و فصل بحران داخلی در این کشور دنبال می‌شود، پیگیری کند. سوالی که اینجا مطرح است، اینکه این سفر چه تاثیر در حل مناقشات و اعتراضات داخلی در سودان دارد؟ عوامل داخلی بروز بحران امنیتی در سودان چیست که البشیر به دنبال حل این بحران در قطر و کویت است؟ چرا البشیر از متحد اصلی خود در منطقه یعنی عربستان استمداد نکرده است؟

بعد از آنکه عمر البشیر رئیس جمهور سودان طی دسامبر سال ۲۰۱۸ به سوریه سفر کرد و این سفر با خشم مقامات ریاض مواجه شد، (البته برخی معقتد بودند این سفر با هماهنگی سعودی‌ها صورت گرفته و عمر البشیر برای رساندن پیام سعودی‌ها به طرف سوری به این کشورسفر کرده است که البته با توجه به افزایش اختلاف سعودی و سودان پس از این سفر این احتمال کاهش یافت) اعتراضات داخلی در این کشور که از مدتی پیش آغاز شده بود، شدت گرفت و معترضان نسبت به اوضاع بد اقتصادی سودان به خیابان‌ها ریختند.

گفته می‌شود عربستان که پیش از این خود را متحد عمر البشیر قلمداد می‌کرد، اقدامی برای بهبود شرایط در این کشور انجام نداده است. علاوه بر اینکه برخی گمانه زنی‌ها از نقش این کشور در ناآرامی های سودان حکایت دارد. این در حالی است که قطر پیشنهاد کمک یک میلیارد دلاری به سودان را برای عبور از بحران کنونی مطرح کرده است.

عربستان طی دو سال اخیر عادت کرده فشار حداکثری و مطالبات نامعقول را از متحدان خود داشته باشد و همین موضوع موجبات ناخرسندی بسیاری از دوستان سابق این کشور را فراهم کرده است. کلید واژه اختلافات میان عربستان با بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه نیز در همین عامل نهفته است.

پیش از این مقامات سودانی فاش کردند که پیشنهاداتی به خارطوم ارائه شده، مبنی بر اینکه در ازای قطع روابط این کشور با ایران، ترکیه و قطر، بحران داخلی در سودان فروکش کند، اما به نظر می‌رسد که سودان این رشوه سیاسی را نپذیرفته است.

به همین علت است که می‌بینیم تنش میان عربستان و سودان کاملاً نمایان شده، به طوری که اخیراً دولت سودان «سعد الدین حسن» مدیر دفتر شبکه سعودی العربیه را برای دومین بار به دلیل پوشش جانبدارانه اخبار مربوط به اعتراضات و ناآرامی‌های سودان احضار کرد.

تنش در روابط دو طرف تا حدی بالا گرفته که اخیراً سفیر عربستان در قاهره با اشاره به درخواست تظاهرکنندگان سودانی برای سرنگونی دولت سودان گفته بود: «برای ریاض سرنوشت عمرالبشیر و اینکه چه کسی قدرت را در سودان در اختیار داشته باشد، چندان مهم نیست؛» این سخنان می‌تواند نوعی چراغ سبز سعودی‌ها به معترضان سودانی برای سرنگونی دولت البشیر قلمداد شود.

همین کلید واژه در سیاست خارجی عربستان و غرور عجیب محمد بن سلمان شاهزاده جوان سعودی در نحوه تعامل با کشورهای جهان به استثناء آمریکا و غرب و سیاست‌های اشتباه این کشور در منطقه باعث شده این کشور طی دهه‌های گذشته هرگز مانند شرایط کنونی خود منزوی نشده باشد.

ریاض از بحران‌های متوالی از قطع مناسبات خود با قطر و باتلاق تجاوز نظامی به یمن و هم‌دستی با گروه‌های تروریست در سوریه و نفرت عمومی که در لبنان، عراق، کویت، ترکیه و حتی کانادا و … به جان خریده، به شرایطی رسیده است که مسئولان عربستان خود را نه تنها در میان ملت‌های منطقه و جهان منزوی می‌بینند، بلکه متوجه تنفر دنیا از خود می‌شوند.

این تنفر را می‌شد در چشمان ده‌ها هزار معترض به سیاست‌های عربستان که طی ماه‌های اخیر اقدام به برپایی تظاهرات ضد سعودی در نقاط مختلف دنیا کردند، مشاهده کرد.

اواخر سال گذشته بود که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی تلاش کرد در سفر به کشورهای ضعیف عربی و آفریقایی و وعده‌های کمک‌های مالی به این کشورها، خود را از انزوای بین المللی که در نتیجه ترور جمال خاشقجی و جنایات جنگی این کشور در یمن به وجود آمده خارج کند. او می‌خواست به این ترتیب بعد از رسوایی ترور خاشقجی خود را برای حضور در جمع سران گروه ۲۰ که نشست آن پایان سال جاری میلادی برگزار شد، آماده کند.

حضور محمد بن سلمان در کشورهای مختلف از جمله تونس و مراکش و الجزایر اما باعث بروز تظاهرات گسترده ضد سعودی شد و مردم بسیاری از کشورها محمد بن سلمان را عنصر نامطلوب در کشور خود تلقی کردند. شاید به همین علت بود که سران کشورهای مختلف نیز رفتاری مأیوس کننده با محمد بن سلمان داشتند و بسیاری از آنها حتی از دست دادن با وی نیز امتناع کردند.

محمد بن سلمان همچنین در سپتامبر گذشته سفری را به کویت انجام داد که هدف از آن توافق برای بهره برداری از چاه های نفت مشترک بین دو طرف در مناطق الوفره و العبدلی و تلاش برای عبور از بحران خلیج فارس و موضع گیری این کشور ضد ایران بود، اما با شکست محمد بن سلمان در تحقق این اهداف، سفر مذکور نیمه کاره رها شد و بن سلمان بعد از دو ساعت کویت را ترک کرد.

علاوه بر این‌ها، طی ماه‌های اخیر محاصره اعمال شده عربستان سعودی با همکاری کشورهای مصر و امارات و بحرین ضد قطر با شکست مواجه شده و در شرایطی که کشورهای مذکور طی ماه‌های اخیر به دنبال بهبود مناسبات خود با قطر هستند، قطر پیش شرط هایی را برای عادی سازی روابط با این کشورها مطرح کرده است.

سعودی‌ها که پیش از این در سوریه به غیر از براندازی دولت این کشور رضایت نمی‌دادند، در حال حاضر سیگنال‌هایی را برای بهبود مناسبات خود با دمشق مخابره کرده‌اند که این سیگنال‌ها با واکنش منفی مقامات سوریه مواجه شده است. در همین راستا عربستان اعلام کرده که مشکلی در بازگشت سوریه به اتحادیه عرب ندارد.

در حالی که با بروز تحولات جدید و رضایت آمریکا، پرونده ترور جمال خاشقجی مدتی به حاشیه کشیده شده بود، اما سازمان ملل متحد دیروز اعلام کرد که برای تحقیق درباره مرگ جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، تیم تحقیق تشکیل داده است.

سازمان ملل متحد افزود: اگنس کالامارد، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در اعدام های خودسرانه مامور تحقیق در مورد مرگ جمال خاشقچی شد. در این تحقیق، هلن کندی، که یک وکیل انگلیسی است، و دوارت نونو، که یک دانشمند پرتغالی متخصص در پزشکی قانونی است، اگنس کالامارد را همراهی می‌کنند.

همزمان با این اقدام اتحادیه اروپا نیز، عربستان را به پیش‌نویس لیست کشورهایی که به خاطر سهل‌انگاری در خصوص موضوع حمایت مالی از تروریسم و پولشویی خطری علیه این اتحادیه هستند، اضافه کرد. این اقدام شکستی برای ریاض محسوب می‌شود. آن هم در زمانی که ریاض برای بهبود وجهه خود در سطح بین‌المللی جهت جذب سرمایه‌گذاران خارجی تلاش می‌کند.

به این ترتیب گرچه شاخص‌های انزوای منطقه‌ای حاکمیت آل سعود و انتقادات افکار عمومی دنیا از محمد بن سلمان و پدرش از مدت‌ها قبل نمایان شده است، اما به نظر می‌رسد موج تازه‌ای از اقدامات ضد سعودی از سوی غرب و اتحادیه اروپا در دست اجراست که می‌تواند فشارها را به دولت ریاض افزایش دهد.

البته با وجود تمامی این بحران‌ها، به نظر می‌رسد سعودی‌ها ابتکار جالبی برای فرار از انزوای منطقه‌ای و بین‌المللی خود طراحی کرده‌اند که همان نسخه برداری از برخی برنامه‌های تفریحی اروپایی‌ها از جمله گاو بازی اسپانیا است. به این ترتیب قرار است گاوهای وحشی اشتباهات محمد بن سلمان را در عرصه سیاسی خارجی لاپوشانی کنند.

رژیم عربستان سعی دارد در راستای چشم‌انداز ۲۰۳۰ با برگزاری مسابقات گاوبازی و دعوت از سیرک‌های بزرگ دنیا و دعوت از خوانندگان مرد و زن برای برگزاری کنسرت، بخشی از حواشی و جنجال‌های بوجود آمده برای بن سلمان را خنثی کند.

این در حالی است که خبرگزاری آمریکایی بلومبرگ گزارش می‌دهد که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان به این ترتیب به دنبال سرپوش گذاشتن بر تجاوزهای مکرر ضد حقوق بشر در این کشور است. رفع ممنوعیت وجود سینماها و پخش موسیقی‌های تند با صدای بلند در کافه‌ها و قهوه‌خانه ها و … با انتقادات تندی از سوی جامعه محافظه‌کار عربستان مواجه شده است. برگزاری مسابقات فرمول یک در منطقه الدرعیه همراه با مراسم‌های تند موسیقی در زادگاه وهابیت نیز به عرصه‌ای برای قدرت نمایی محمد بن سلمان در جنگ تازه‌ای تبدیل شده که وی ضد مفتیان وهابیت سعودی آغاز کرده است.

این خبرگزاری در عین حال می‌افزاید که محمد بن سلمان با وجود این اقدامات به سرکوب مخالفان و منتقدان خود ادامه می‌دهد و با وجود آزادی رانندگی زنان، کسانی که در گذشته در مسیر ضرورت صدور مجوز برای رانندگی زنان فعالیت می کردند، همچنان در زندان های آل سعود هستند. این موضوع تردیدهای زیادی را در خصوص تلاش حاکمیت عربستان برای مشغول کردن ملت این کشور و منحرف کردن افکار عمومی دنیا از انتقادات موجود ضد عربستان به ویژه بعد از کشته شدن جمال خاشقجی به وجود آورده است